Śródmieście (Bydgoszcz)

---

Położenie i podział

W obrębie centralnych rejonów Bydgoszczy znajdują się istotne osie komunikacyjne, do których zaliczają się ulice Gdańska, Dworcowa, a także Aleja Mickiewicza. Zachodnie granice Śródmieścia obejmują obszary, które sąsiadują z Kanałem Bydgoskim, w tym dzielnice Wilczak oraz Okole.

W śródmiejskiej przestrzeni wyróżnia się dwa główne tereny: Stare Miasto, którego zasięg ciągnie się wzdłuż rzeki Brdy. Mimo jego znaczącej przebudowy w XIX oraz na początku XX wieku, zachowało ono elementy średniowiecznego układu urbanistycznego. Obok znajduje się Nowe Miasto, znane także jako Śródmieście. Budowle w tej część Bydgoszczy powstały w latach 1865–1915, reprezentujące styl klasycystyczny oraz modernizm, w tym eklektyczne i neobarokowe formy architektoniczne. Znajdują się tu także kamienice secesyjne, które dały nazwę temu miejscu, określanemu mianem „secesji bydgoskiej”.

Pod względem architektonicznym zachodnia część Śródmieścia, zwana dzielnicą kolejową, charakteryzuje się zwartą zabudową z ograniczoną ilością terenów zielonych. Stanowi lokalne centrum Plac Piastowski, który jest doskonale wkomponowany w okoliczny krajobraz oraz posiada neobarokowy kościół.

Wschodnia część Śródmieścia natomiast powstała zgodnie z nowatorskimi założeniami architektonicznymi końca XIX wieku, inspirowanymi wizją miast-ogrodów przedstawioną przez Ebenezera Howarda (1850–1928). Bydgoszcz, obok Poznania, była jednym z pionierów wdrażania tego projektu w Polsce. To właśnie tu urbanista Hermann Joseph Stubben (1845–1936) stworzył plany dla wschodnich kwartałów miasta, które przekształciły się w centra kulturalne oraz edukacyjne, a także miejsce wybudowania największej miejskiej świątyni o charakterze panteonu rzymskiego – Bazyliki.

Obszar wschodniego Śródmieścia oraz rejon Starego Miasta wyróżniają się bogatymi terenami zielonymi. Wzrost liczby parków, skwerów, alei oraz bulwarów, umiejętnie wplecionych w urbanistyczny układ, sprawił, że na początku XX wieku Bydgoszcz była uznawana za jedno z najzielonych miast w kraju. Fakt ten jest ściśle związany z walorami naturalnymi regionu – w tym rzeką Brdą oraz okolicznymi wzniesieniami. Na przykład, południowe granice Śródmieścia tworzy strome zbocze pradoliny Brdy-Wisły, przy którym prowadzi Aleja Górska, stanowiąca znakomity punkt widokowy na miasto.

Historia

Miasto lokacyjne

Pierwszym krokiem w rozwoju starej Bydgoszczy było utworzenie lokacyjnego miasta przez Kazimierza Wielkiego w roku 1346. Zbudowane na obszarze z około 300 działkami budowlanymi, miasto otoczone było ciekami wodnymi, takimi jak rzeka Brda oraz fosa. W kierunku południowym wzniesiono ceglany mur obronny, który posiadał trzy bramy i cztery baszty, co tworzyło silną fortyfikację.

Nowe kierunki urbanizacji w I połowie XIX wieku

XIX wiek przyniósł nową ewolucję dla Śródmieścia, które w tym czasie doświadczyło największego rozwoju. W latach 30. XIX wieku proces urbanizacyjny objął dwa odrębne kierunki. Na południu w 1838 roku stworzono Nowy Rynek, w którym zlokalizowany był sąd i więzienie, a także czasowa siedziba Dyrekcji Kolei Wschodniej, zbudowana w 1848 roku. W północnej części miasta, w latach 1834–1836, zbudowano gmach rejencji, co zainicjowało rozwój tej dzielnicy, który zakończono przekształceniem na nowe centrum administracyjno-oświatowe pod koniec XIX wieku.

W 1851 roku, na Bocianowie, powstał dworzec kolejowy, co otworzyło nowe możliwości urbanizacyjne dla rozległych obszarów dzisiejszego Śródmieścia. W rezultacie miasto rozwinęło się na północ od dawnego lokacyjnego terenu.

Ukształtowanie osi Śródmieścia oraz rozwój dzielnicy „kolejowej”

W 1853 roku, na części nowo włączonego obszaru, według projektu mierniczego Friedricha W. Sturmhoefela, powstały dwie nowe dzielnice mieszkalne. Nazwane na cześć ówczesnego pruskiego króla, były to: Friedrich Wilhelm Stadt – znajdująca się w bezpośredniej bliskości dworca oraz Elisabeth Stadt – rozciągająca się w kierunku zaplecza ulicy Gdańskiej.

Nowe plany urbanistyczne oparte były na klasycznej koncepcji prostopadłej siatki ulic. Dzielnice te posiadały wspólny plac targowy, znany jako Elisabethmarkt (Plac Piastowski), a także plac sakralny, zamieniony później na zabudowy sakralne. W latach 1870-1900 trwała intensywna budowa mieszkań, w której dominowały eklektyczne wielorodzinne kamienice, w tym style neorenesansowy, neomanierystyczny oraz neobarokowy.

Główne osie nowych dzielnic to obecne ulice Warszawska i Śniadeckich, z ostatnią prowadzącą do ul. Gdańskiej. Pierwszym kościołem w Śródmieściu (1865) był neogotycki zbór irwingianów przy ul. Śniadeckich 36, który obecnie pełni funkcję kościoła polskokatolickiego pw. Zmartwychwstania Pańskiego. W kolejnych latach powstały też inne świątynie, m.in. na Placu Zbawiciela (1897) oraz przy ul. Pomorskiej 41, gdzie znajduje się zbór baptystów.

Grodztwo – nowe miejskie centrum administracyjne i oświatowe

Budowa gmachu rejencji przy Jagiellońskiej w latach 1834-1836 oznaczała początek przekształcenia obszaru Grodztwo w nową dzielnicę administracyjną, w której realizowano projekty budowlane dla instytucji publicznych. W 1840 wytyczono ulicę Jagiellońską, a w latach 1870-1872, zbudowano pierwszy żelazny most na Brdzie, co umożliwiło lepszy dostęp do Zbożowego Rynku.

Na Grodztwie powstały m.in.:

• 1850-1852 – szpital przy 3 Maja i Jagiellońskiej,
• 1854 – Plac Wolności, gdzie odbywały się parady wojskowe oraz powstał kościół ewangelicki w latach 1872-1876,
• 1870-1872 – Prowincjonalny Zakład dla Niewidomych, aktualnie K-PSOSW im. L. Braille’a,
• 1874-1876 – budynek Prowincjonalnego Zakładu dla Głuchoniemych,
• 1883-1899 – Poczta Główna, a także budynek Banku Królewskiego (1863-1864),
• 1872 – Miejska Szkoła Męska (Jagiellońska 8),
• 1875-1878 – Miejska Szkoła Żeńska (Konarskiego 2-4),
• 1882-1884 – Miejska Wyższa Szkoła dla Dziewcząt.

Obszar Grodztwa został włączony w granice administracyjne Bydgoszczy w 1859 roku, a 3 grudnia 1867 roku miało miejsce kolejne urzędowe włączenie terenów przedmieścia Grodztwo.

Rozwój zabudowy mieszkaniowej na przedmieściach przemysłowych

W drugiej połowie XIX wieku, industrializacja w Bydgoszczy przyczyniła się do dynamicznego wzrostu zabudowy mieszkalnej w okolicznych przedmieściach, szczególnie w Wilczaku i Okolu. Połączenie tych terenów z dworcem kolejowym zrealizowano w 1851 roku przez ceglany most nad Brdą. W tym czasie gminy te były zamieszkane głównie przez Polaków. Dzisiaj można wciąż znaleźć ślady XIX-wiecznej architektury w formie kamienic czynszowych oraz obiektów edukacyjnych i religijnych.

Na terenie starej gazowni znajdowały się rzeźnia, bocznice kolejowe i targowisko. Na obszarze Szwederowa, wspomniane tereny miały polski charakter narodowościowy, natomiast Bielawy rozwinęły się w kierunku osiedla urzędniczego, gdzie powstało regularne osiedle 65 willi z ogrodami, własną elektrownią oraz wieżą ciśnień w latach 1903-1906.

Rozwój dzielnicy koszarowej

Początki koszar w Bydgoszczy sięgają końca XVIII wieku, kiedy to zbudowano je w pobliżu obecnej Poczty Głównej. Jednak dopiero po wojnę z Francją w 1870 roku rozpoczęła się intensywna budowa koszar. II połowa XIX wieku przyniosła takie zespoły zabudowy jak:

• kompleks obiektów przylegających do dworca kolejowego (w okolicy ulic Sobieskiego, Warszawskiej, Zygmunta Augusta i Sowińskiego),
• zabudowa koszarowa przy ul. Warszawskiej powstała w latach 1870-1878, zajmowana przez pułki artylerii,
• koszary przy ul. Powstańców Warszawy z lat 1912-1914, zajmujące przestrzeń około 5,5 ha.

Budynki takie, jak kasyna oficerskie, komendy okręgu oraz gmach Szkoły Wojennej, stworzony według projektów berlińskich architektów, również zbudowano w omawianym okresie. Aby to umożliwić w 1913 roku włączono do administracyjnych granic miasta teren o powierzchni 4,5 ha.

Urbanizacja terenów wschodniego Śródmieścia w duchu miasta-ogrodu

W końcu XIX wieku, gdy Bydgoszcz uległa modernizacji, klasyczni architekci postanowili urbanizować nowe obszary zgodnie z nowoczesnymi trendami z Niemiec, Francji i Anglii. Wschodni rejon miasta położony wokół ulicy Gdańskiej stał się miejscem intensywnej zabudowy.

W latach 1900-1914 powstały reprezentacyjne ciągi zabudowy czynszowej oraz willi w stylu berlińskiej secesji. W 1903 roku wyznaczono Plac Weyssenhoffa oraz promieniście przedłużone ulice: Powstańców Wielkopolskich, al. Mickiewicza i al. Ossolińskich. Miały one stanowić szerokie arterie z pasami zieleni w centrum, otoczone drzewami.

Na końcu osi kompozycyjnej zaplanowano kompleks budynków pierwszej wyższej szkoły w Bydgoszczy – Kaiser Wilhelm Institut für Landwirtschaft (1906). Na północnej pierzei al. Mickiewicza w latach 1903-1908 zrealizowano szereg kamienic, a po lewej stronie al. Mickiewicza wzniesiono Park Bismarcka (obecnie park J. Kochanowskiego), z którego wytyczono główne obiekty oświatowe w tej dzielnicy, takie jak Miejską Szkołę Realną (1903/05-1906) oraz budynki oświatowe dla dzieci.

Przekształcenie zabudowy z poł. XIX w. w duchu wielkomiejskim

W latach 1895-1914 Bydgoszcz przeżywała znaczny rozwój wielkomiejski, z nowymi kamienicami i innymi obiektami publicznymi. W szczególności ulica Gdańska zyskała status reprezentacyjnej arterii miasta, łącząc stare i nowe obszary mieszkalne.

Wydarzenia te były związane z rosnącym wpływem berlińskich architektów, takich jak:Józef Święcicki, oraz innych miejscowych projektantów, którzy realizowali nowoczesne budynki mieszkalne i użyteczności publicznej. Architektura tego okresu przyczyniła się do stworzenia reprezentacyjnego charakteru miasta.

Śródmieście Bydgoszczy ukształtowane u progu odzyskania niepodległości

Na początku XX stulecia w Bydgoszczy pojawiły się nowe, monumentalne budowle publiczne, które sprawiły, że miasto przypominało Berlin. Wówczas mieszkańcy mieli dostęp do nowoczesnych udogodnień, takich jak bieżąca woda, kanalizacja, elektryczność i tramwaje. W mieście istniały również placówki oświatowe i instytucje kulturalne z siedzibami w specjalnie zbudowanych obiektach.

Kamienice i wille wzdłuż Gdańskiej, Dworcowej i Cieszkowskiego były własnością zamożnych ludzi. Osiedla, które powstały w XX wieku, zamieszkiwali urzędnicy, a także remedianci ich przedmieści, jak np. Bielawy oraz Sielanka. Natomiast region kolejowy, położony na zachód od ul. Gdańskiej, charakteryzował się mieszanką mieszkańców, gdzie kuwe słowianie stanowili zdecydowaną grupę w Śródmieściu, a Żydzi i Niemcy zasiedlali głównie Stare Miasto. Powtarzające się konflikty socjalne były wyraźnie odzwierciedlone w strukturze demograficznej, a robotnicy polskiego pochodzenia znajdowali się głównie w Szwederowie, Okole oraz Wilczaku.

Zabytki

W poniższym opisie skoncentrowano się na centralnym obszarze Bydgoszczy, który nie obejmuje najstarszej części, znanej jako Stare Miasto. W centrum znajdziemy wiele architektonicznych skarbów, które odzwierciedlają rozwój europejskich stylów budowlanych.

Zabudowa stylowa „belle epoque”

Architektura bydgoskiego Śródmieścia jest ważnym elementem europejskiego dziedzictwa artystycznego. Wiele budynków zostało wzniesionych w różnorodnych stylach architektonicznych znanych w Niemczech w drugiej połowie XIX wieku oraz na początku XX wieku. Warto zauważyć, że Bydgoszcz, w okresie zaboru pruskiego, była głęboko inspirowana Berlinem. Lokalni architekci czerpali z berlińskich wzorców i często korzystali z usług tamtejszych budowniczych, którzy swe umiejętności nabywali bynajmniej w stolicy.

Jako przykłady eleganckiej, eklektycznej zabudowy można wymienić wiele pierzei ulic, takich jak Gdańska, Cieszkowskiego, Mickiewicza, Paderewskiego, Zamoyskiego, Dworcowej, Słowackiego, Śniadeckich, św. Trójcy oraz Królowej Jadwigi.

Na szczególną uwagę zasługuje ulica Gdańska oraz ulica Cieszkowskiego, które stanowią znaki rozpoznawcze bydgoskiej architektury początku XX wieku.

Styl neoklasyczny (1830–1875)

Ten styl oparty był na wzorach greckiego antyku. W Bydgoszczy budowle w stylu neoklasycznym wznoszono od 1850 do około 1880 roku. Później klasycystyczne formy zaczęto łączyć z elementami renesansowymi. Do przykładów budynków należą:

• kamienica przy ul. Focha 6, zbudowana w drugiej ćwierci XIX wieku,
• kamienica na ul. Gdańskiej 7, zrealizowana w latach 60. XIX wieku.

Neorenesans (1875–1890)

W omawianym okresie Bydgoszcz wzbogaciła się o neorenesansowe kamienice, na czołowej liście projektów znaleźli się G. Weihe, A. Berndt, A. Rose i H. Brennecke. Wybrane budynki to:

• kamienice przy ul. Śniadeckich 39 i 41, z lat 1877–1878,
• kamienica na Starym Rynku 12, zmodernizowana w latach 1876–1877 przez G. Weiha,
• kamienica przy ul. Dworcowej 61, wzniesiona w 1876, również według projektu G. Weiha,
• kamienice na ul. Kwiatowej 7, z lat 1895–1896.

Neogotyk (od 1850 r.)

Neogotyk był postrzegany jako styl narodowy w krajach niemieckich od końca XVIII wieku. W Bydgoszczy styl ten głównie reprezentowano w architekturze sakralnej, jak i użyteczności publicznej, gdzie budowano głównie ewangelickie świątynie oraz instytucje publiczne. Przykłady to:

• kamienica przy ul. Dworcowej 54, wzniesiona w 1893, projekt J. Święcicki,
• kamienica na Gdańskiej 69, z lat 1896–1897, również projekt J. Święcickiego,
• willa pod adresem Gdańska 48, powstała w latach 1897–1898, zaprojektowana przez H. Seeling.

Neobarok (1890–1900)

Neobarokowe budowle w Bydgoszczy powstawały przede wszystkim w ostatnich latach XIX wieku, a architekt Jozef Święcicki zasłużył sobie na renomę w tej dziedzinie. Przykładowe realizacje to:

• kamienica przy Gdańskiej 63, róg Cieszkowskiego, z lat 1896–1897,
• kamienica na Gdańskiej 93, zbudowana w latach 1895–1896,
• kamienica na ul. Stary Port 1–3, z lat 1893–1895,
• kamienica przy Wełnianym Rynku 2, z lat 1896–1897.

Historyzm malowniczy (1895–1905)

Historyzm malowniczy inspirował się różnorodnymi stylami historycznymi, charakteryzując się asymetrią i unikalnymi formami. W Bydgoszczy dominowały projekty Fritza Weidnera i Paula Böhma:

• kamienice przy ul. Gdańskiej 28, 79 i 91, z lat 1897–1898,
• kamienica przy Cieszkowskiego 22, zrealizowana w 1898,
• kamienica na ul. Gdańskiej 79, z lat 1898.

Secesja (1900–1910)

Styl secesyjny w Bydgoszczy był pierwszym, który realnie zrywał z historyzmem. Architektura cechowała się pionowymi kierunkami oraz nowatorskimi motywami dekoracyjnymi. Ważne realizacje obejmują:

• projekty R. Kerna, kamienice przy ul. Mickiewicza 1, 5, 7 i 9, wzniesione w latach 1903–1907,
• kamienica ul. Słowackiego 1, powstała w 1905,
• kamienica na Gdańskiej 24, z lat 1906–1907.

Styl Landhaus (1906–1914)

Styl ten czerpał inspiracje z angielskiego domu wiejskiego. W Bydgoszczy pierwsza taka kamienica powstała w 1906 roku, zaprojektowana przez Fritza Weidnera. Przykłady to:

• kamienica na Gdańskiej 34, zbudowana w 1906,
• kamienica przy ul. Kołłątaja 1 róg Libelta, 1909, autorstwa F. Weidnera.

Klasycyzujący barok (1905–1914)

Od początku XX wieku styl klasycyzujący był popularny w Prusach. W Bydgoszczy można przykładowo wymienić:

• kamienica przy Gdańskiej 51, zrealizowana w 1903, projekt C. Rose,
• kamienica na ul. 20 Stycznia 1920 r. 5, w 1906, zaprojektowana przez C. Meyera.

Styl elegancki (od 1900 r.)

W architekturze tego okresu obserwuje się tendencję do uproszczeń oraz adaptacji historycznego dziedzictwa. Można zauważyć wysmakowane detale, zwłaszcza na portalach. Przykłady to:

• kamienica przy ul. 20 Stycznia 1920 r. 24, wzniesiona w 1911 przez R. Kerna,
• kamienica ul. Świętojańska 2, z lat 1911–1912, autorstwa P. Sellner.

Wczesny modernizm klasycyzujący (1910–1914 r.)

Modernizm zatem dążył do uproszczenia oraz geometryzacji form. Wybrane przykłady to:

• kamienica ul. Gdańska 62, z lat 1910–1911, projekt A. Schleusener,
• kamienica przy pl. Teatralnym 6, zrealizowana w 1912 roku, projekt H. Gross.

Świątynie

Osobny artykuł poświęcony jest obiektom sakralnym znajdującym się w Bydgoszczy.

Obiekt	Adres	Lata budowy	Styl arch.	Numer rejestru zabytków	Uwagi	Zdjęcie
Kościół Klarysek	Gdańska 2	1582–1645	gotyk, renesans	60/31 A z 31.03.1931	Pierwotnie był to kościół konwentualny bydgoskiego klasztoru klarysek (1615–1835). Prezbiterium to adaptacja kościoła św. Ducha, zbudowanego w latach 1582–1602. Po kasacji zakonu przez pruskie władze, obiekt pełnił różne funkcje, w tym magazynu, zakładu oczyszczania miasta (1863), remizy straży pożarnej (1875) oraz pogotowia ratunkowego. W 1920 r. został ponownie przeznaczony na cele sakralne jako filia fary. Od 1951 r. jest kościołem rektorskim, od 1972 r. akademickim, a od 1993 r. zakonnym Kapucynów.	_
Kościół Zmartwychwstania Pańskiego	Jana i Jędrzeja Śniadeckich 36	1864	neogotyk	_	Pierwotnie miejsce modlitwy Zjednoczenia Apostolskiego (irwingianów); od 1946 r. jest świątynią parafialną Kościoła Polskokatolickiego pod wezwaniem Zmartwychwstania Pańskiego.	_
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła	pl. Wolności 5	1872–1878	eklektyzm, neogotyk	A/62 z 5.10.1971	W latach 1878–1945 był zborem ewangelicko-unijnym; w 1945 r. przekazany katolikom; od 1946 r. pełni funkcję kościoła parafialnego. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Niepokalanego Poczęcia NMP (1850) autorstwa Maksymiliana Piotrowskiego, pochodzący z dawnego kościoła pojezuickiego.	_
Kościół Ewangelicko-Metodystyczny	Pomorska 41	1883	neogotyk	_	W latach 1883–1945 pełnił rolę zbór baptystów; w 1946 r. został przekazany bydgoskiej parafii Ewangelicko-Metodystycznej. W latach 1966–1968 przeszedł renowację przy wsparciu finansowym Światowej Rady Kościołów w Genewie.	_
Kościół Zbawiciela	pl. Zbawiciela	1896–1897	neogotyk	A/897 z 7.11.2005	Zbudowany według projektu architekta Heinricha Seelinga dla zboru ewangelicko-unijnego w Śródmieściu; w 1945 r. przekazany bydgoskiej parafii ewangelicko-augsburskiej. Przed kościołem znajduje się rzeźba Chrystusa Zbawiciela z około 1820 r. – kopia dzieła Bertela Thorvaldsena z Kopenhagi.	_
Kościół Miłosierdzia Bożego	Nakielska 68	1905–1906	neogotyk	A-507/1 z 10.06.1998	W latach 1906–1945 był świątynią parafialną kościoła ewangelicko-unijnego na bydgoskich osiedlach Wilczak, Miedzyń i Prądy. W 1945 r. przekazano go katolikom; od 1946 r. jest kościołem parafialnym.	_
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa	pl. Piastowski 5	1910–1913	neobarok	A/86 z 10.12.1971	Świątynia zbudowana na zlecenie rządu pruskiego dla katolików niemieckich, zamieszkujących Śródmieście Bydgoszczy. Od 1924 r. pełni rolę kościoła parafialnego dla katolików polskich i niemieckich (nabożeństwa niemieckie zakończono 17 lutego 1924 r.).	_
Kościół Świętej Trójcy	Świętej Trójcy 26	1910–1912	neobarok	A/84 z 20.09.1971	Obiekt zbudowany ze składek mieszkańców Bydgoszczy i okolic (69%) oraz funduszy kurii archidiecezji gnieźnieńskiej (28%) dla katolików polskich. Od 1924 r. jest kościołem parafialnym.	_
Kościół św. Wojciecha	Kanałowa 6	1912–1913	neobarok	A/1354 z 26.02.2008	W latach 1913–1945 pełnił rolę kościoła parafialnego ewangelicko-unijnego pw. św. Jana Apostoła na bydgoskim osiedlu Okole. W 1945 r. został przekazany katolikom; od 1946 r. jest kościołem parafialnym.	_
Bazylika św. Wincentego à Paulo	al. Ossolińskich 2	1925–1939	klasycyzm, neobarok	A/468/1-2 z 30.05.1996	Świątynia parafialna i zakonna (Zgromadzenie Misji z Krakowa); wotum za odzyskanie niepodległości w 1918 r.; zbudowana na wzór rzymskiego Panteonu. Jest to największy kościół w Bydgoszczy, mogący pomieścić 12 tysięcy osób. W 1997 r. nadano mu tytuł Bazyliki Mniejszej przez papieża Jana Pawła II.	_

Gmachy użyteczności publicznej

Administracyjne

• gmach Urzędu Wojewódzkiego (ul. Jagiellońska 3), zbudowany w latach 1834–1836 z udziałem Karola Fryderyka Schinkla,
• budynek Akademii Muzycznej, duża neobarokowa konstrukcja z lat 1904–1906,
• Gmach Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, lat 1903–1906, projekt rządowego radcy budowlanego de Bruyn,
• gmach Poczty Głównej (ul. Jagiellońska 6), wzniesiony w stylu neogotyckim w latach 1883–1899.

Oświatowe

• zespół obiektów Instytutów Rolniczych (pl. Weyssenhoffa 11, al. Ossolińskich 12 i ul. Powstańców Wlkp 2), zbudowany w latach 1903–1906 dla Instytutu Rolniczego,
• budynek Technikum Mechanicznego (ul. św. Trójcy 37), neobarokowy, z lat 1910–1911,
• budynek I Liceum Ogólnokształcącego (pl. Wolności 9), wzniesiony w latach 1875–1877.

Kulturalne

• budynek Muzeum Okręgowego (ul. Gdańska 4), z lat 1615–1618,
• Radio Pomorza i Kujaw, eklektyczny budynek z lat 1896–1897,
• Teatr Polski, uruchomiony w 1949 roku.

Obiekty służby zdrowia i opieki społecznej

• szpital garnizonowy (ul. Jagiellońska 15), wzniesiony w latach 1850–1852,
• szpital dziecięcy św. Floriana (ul. św. Floriana 10–12), zbudowany w 1886 roku,
• dom dla samotnych mężczyzn (ul. Grudziądzka 43), powstały w 1884,
• dom dla samotnych kobiet (ul. Szubińska 1), zbudowany w 1884 roku.

Domy towarowe

• dom towarowy Conitzer & Sohne (róg ul. Dworcowej i Gdańskiej), wzniesiony w 1911 roku, obecnie PDT „Jedynak”,
• dom towarowy (Pl. Teatralny 4), zrealizowany w 1911 roku, wcześniej siedziba Pekao SA.

Hotele

• hotel „Pod Orłem” (ul. Gdańska 14), eklektyczna budowla z lat 1894–1896,
• hotel „Ratuszowy” (ul. Długa 37), powstały w 1882 roku.

Pomniki

• Pomnik Łuczniczki (przed Teatrem Polskim, w parku im. J. Kochanowskiego), uznawany za symbol Bydgoszczy,
• pomnik „Wędrowca” (przy skrzyżowaniu ul. Gdańskiej, Pomorskiej i Dworcowej),
• pomnik Mariana Rejewskiego (przy skrzyżowaniu ul. Gdańskiej i Śniadeckich), odsłonięty w 2005 roku.

Powyższy przegląd architektury Bydgoszczy w Śródmieściu pokazuje bogactwo stylów i niezwykłe dziedzictwo, które warto odkrywać.

---

Oceń: Śródmieście (Bydgoszcz)

---