Józef Święcicki (budowniczy)

---

Życie i działalność

Józef Święcicki, jeden z kluczowych budowniczych Bydgoszczy, przyszedł na świat 9 marca 1859 roku w Bydgoszczy. Był potomstwem Franciszka (1810-1863) oraz Michaliny (1827-1912). W jego rodzinie pojawiało się czworo braci i troje sióstr, wszyscy oni urodzili się i zostali ochrzczeni w tym samym mieście.

W roku 1866 jego życie przybrało nowy kierunek, kiedy to jego ojczymem został znany bydgoski mistrz murarski, Anton Hoffmann (1824-1904). To właśnie on wpłynął na wybór ścieżki zawodowej Święcickiego, ucząc go zawodowych tajników budownictwa.

W około 1881 roku Józef zakończył edukację w średniej szkole budowlanej oraz zdał państwowy egzamin, który uprawnił go do noszenia tytułu budowniczego (niem. Baugewerksmeister). Praktyki zawodowe zdobywał pod okiem swojego ojczyma. Warto zauważyć, że od połowy lat 80. XIX wieku aż do około 1903 roku prowadził własną pracownię projektową. Na początku działalność wykonywał razem z ojczymem, tworząc spółkę projektowo-wykonawczą, która była sygnowana wspólnym nazwiskiem Święcicki-Hoffmann. Od roku 1887 jednak zaczął działać niezależnie. Wczesne projekty Święcickiego były zbliżone do stylów prezentowanych przez Hoffmanna, ale wraz z czasem zaczął wypracowywać swój własny styl. W 1888 roku, poprzez małżeństwo, uniezależnił się od rodziny, osiedlając się w wynajętym miejscu przy ulicy Warmińskiego 8.

Lata 90. XIX wieku były okresem największej płodności artystycznej Święcickiego – zaprojektował ponad 60 kamienic w Śródmieściu Bydgoszczy, a aż 21 z nich zrealizował na Gdańskiej. Jego działalność obejmowała również projektowanie budynków w różnych częściach miasta, jak również poza Bydgoszczą. Prowadził Fabrykę Ornamentów Sztukatorskich, których efekty zdobiły elewacje wielu bydgoskich kamienic. W 1898 roku stworzył projekt kościoła św. Trójcy dla bydgoskiej parafii farnej, a rok później magistrat zamówił u niego projekt wschodniej pierzei ul. Mostowej ze względu na planowane jej poszerzenie.

Józef Święcicki preferował raczej konserwatywny styl architektoniczny. Wiele jego projektów cechuje eklektyzm, w którym łączą się różnorodne formy historyczne i detale z solidną architekturą. Jego prace zapełniają znane formy renesansowe, manierystyczne oraz barokowe. Wśród dzieł, które zasługują na uwagę, znajduje się wiele kamienic, z których najważniejsze to:

• kamienica przy ul. Gdańskiej 63 (gdzie mieszkał w latach 1896-1905),
• hotel „Pod Orłem”,
• kamienicę narożną przy pl. Wolności 1.

Co ciekawe, szczególną cechą jego działalności na przełomie XIX i XX wieku było budowanie kamienic według jego własnych projektów, na gruntach będących jego własnością, a następnie zyskowna ich sprzedaż. Można przypuszczać, że Józef Święcicki miał także smykałkę do intratnego handlu nieruchomościami. Oprócz architektury, zajmował się również dramatopisarstwem – był autorem dwóch sztuk, które wystawiano w Teatrze Miejskim oraz teatrze „Elysium”. Jego zainteresowania obejmowały również wydawanie Literatury, w tym Ilustrowany Przewodnik po Bydgoszczy z 1910 roku.

W tym samym roku wydał w Berlinie książkę o tematyce konserwatorskiej. Był jednym z współzałożycieli Bydgoskiego Towarzystwa Szachowego w roku 1886 oraz jego honorowym członkiem od 1910 roku. W 1893 roku przyjął członkostwo w Bydgoskim Banku Przemysłowym, a później, od 1909 roku do swojej śmierci, piastował funkcję zastępcy przewodniczącego rady nadzorczej banku.

W 1905 roku osiedlił się w nowo wzniesionym domu przy al. Mickiewicza 17, gdzie w głębi swojego terenu zbudował garaż dla swojego samochodu marki Hameln, będącego jednym z nielicznych prywatnych pojazdów w Bydgoszczy. Jego głębokie związki z miastem uwiecznił testament, w którym 10 czerwca 1911 roku przekazał 5 tysięcy marek dla miasta Bydgoszczy. Zyski z jej odsetek miały być przeznaczone na wsparcie ubogich, lecz uzdolnionych uczniów bydgoskich szkół ludowych, co pozwoliło kilkunastu uczniom, w tym Polakom, skorzystać z tego legatu w latach 1915-1920.

Jesienią 1913 roku wybrał się w podróż koleją do zachodnich Niemiec na wypoczynek. Niestety, po powrocie do Berlina, przewrócił się przy wsiadaniu do pociągu kolei podziemnej, co spowodowało wstrząśnienie mózgu, a to z kolei doprowadziło do jego zgonu. Śmierć nastąpiła wieczorem 2 listopada 1913 roku w szpitalu św. Jadwigi w Berlinie. Po śmierci Józef Święcicki został przewieziony do Bydgoszczy, gdzie spoczął na Cmentarzu Nowofarnym.

Życie prywatne

Józef Święcicki w 1888 roku związał się małżeństwem z Marią z d. Ehrlich, która przyszła na świat w 1865 roku w Chełmnie. W dniu 30 kwietnia 1895 roku, wraz z żoną, podjął decyzję o adopcji Hugo Rudolfa Fiedlera (ur. w 1892 roku w Berlinie), który przebywał w sierocińcu. Chłopiec przyjął nazwisko Święcicki. Syn ukończył studia na Akademii Rolniczej w Bonn i osiedlił się na stałe w zachodnich Niemczech. Natomiast jego żona pozostała w Bydgoszczy do śmierci (po 1942 roku) i do końca swoich dni dbała o to, aby zapisy testamentowe jej męża, przede wszystkim dotyczące stypendium i darowizn, były przestrzegane.

Realizacje w Bydgoszczy

Józef Święcicki, uznawany za kluczową postać w architekturze Bydgoszczy, przyczynił się do powstania wielu znakomitych budowli w tym mieście. Oto niektóre z jego realizacji, które wyróżniają się zarówno stylem, jak i znaczeniem historycznym.

• Gdańska 113 – kamienica narożna 2-piętrowa, wybudowana w 1886 roku,
• Gdańska 115 – kamienica 2-piętrowa, również z 1886 roku,
• Gdańska 137 – kamienica 1-piętrowa, powstała w 1886 roku,
• Gdańska 86 – budowla w kształcie litery L, 2-piętrowa, z 1887 roku,
• Gdańska 88-90 – bliźniacza willa, zrealizowana w 1888 roku,
• Gdańska 117 – kamienica 2-piętrowa, wzniesiona w 1889 roku,
• Gdańska 64 – kamienica o trzech kondygnacjach, z 1889 roku,
• Gdańska 92 – 2-piętrowa kamienica, obecna od 1889 roku,
• Gdańska 94 – budowla 2-piętrowa, zbudowana w 1891 roku,
• Gdańska 96 – kolejna realizacja 2-piętrowa, z tego samego roku,
• Gdańska 101 – 3-piętrowa kamienica, oddana do użytku w 1892 roku,
• hotel „Pod Orłem” Gdańska 14 – monumentalna budowla 4-piętrowa z 1893 roku,
• Gdańska 30 – narożna kamienica 2-piętrowa, powstała w 1895 roku,
• Gdańska 63/Cieszkowskiego 2 – narożna kamienica 3-piętrowa, również z 1895 roku,
• Gdańska 93 – 3-piętrowa kamienica, zakończona w tym samym roku,
• Gdańska 69 – kamienica 3-piętrowa z 1896 roku,
• Gdańska 36 – kamienica 3-piętrowa, wzniesiona w 1897 roku,
• Śniadeckich 46 – kamienica 3-piętrowa, zbudowana w 1881 roku,
• Śniadeckich 42 – narożna kamienica 2-piętrowa, również z 1881 roku,
• Śniadeckich 30 – kamienica 3-piętrowa, istniejąca od 1889 roku,
• Śniadeckich 38 – 2-piętrowa kamienica z 1893 roku,
• Pomorska 63 – 2-piętrowa budowla z 1886 roku,
• Pomorska 48 – narożna w kształcie litery L, 3-piętrowa, z 1896 roku,
• Pomorska 5 – narożna kamienica 2-piętrowa, zbudowana w 1896 roku,
• Dworcowa 4 – kamienica 2-piętrowa z 1887 roku,
• Dworcowa 39 – kamienica 2-piętrowa, powstała w 1890 roku,
• Dworcowa 54 – kamienica 2-piętrowa, istniejąca od 1893 roku,
• Cieszkowskiego 17 – kamienica 2-piętrowa, z 1897 roku,
• Cieszkowskiego 11 – 2-piętrowa budowla z 1898 roku,
• Cieszkowskiego 4 – kamienica 2-piętrowa z 1899 roku,
• Cieszkowskiego 8 – kolejna kamienica 2-piętrowa z 1899 roku,
• Chocimska 1 – narożna kamienica 2-piętrowa, powstała w 1885 roku,
• Chocimska 5 – kamienica 1-piętrowa, zrealizowana w 1891 roku,
• Świętojańska 5 – kamienica 2-piętrowa, istniejąca od 1890 roku,
• Świętojańska 3 – kamienica 2-piętrowa z 1893 roku,
• Jagiellońska 36 – kamienica 2-piętrowa, zbudowana w 1893 roku,
• Jagiellońska 30 – 2-piętrowy budynek z 1895 roku,
• Jagiellońska 69 – kamienica 3-piętrowa, z 1903 roku,
• Podwale 15 – skrzydło mieszkalne kamienicy, zrealizowane w 1883 roku,
• P. Skargi 3 – wolnostojąca willa 1-piętrowa z 1886 roku,
• Wełniany Rynek 7 – 2-piętrowa kamienica z 1889 roku,
• Kujawska 4 – wolnostojąca willa 2-piętrowa, z 1890 roku,
• Stary Port 1-3 – kamienica narożna o trzech skrzydłach 3-piętrowa, zbudowana w 1893 roku,
• Chrobrego 15 – 3-piętrowa kamienica, powstała w 1895 roku,
• Zduny 11 – 2-piętrowa budowla, zrealizowana w 1895 roku,
• Wełniany Rynek 2 – kamienica 3-piętrowa z dwoma skrzydłami, z 1896 roku,
• plac Wolności 1 – narożna kamienica o czterech skrzydłach z wewnętrznym dziedzińcem, 3-piętrowa, z 1896 roku,
• Kołłątaja 5 – 2-piętrowa kamienica, wzniesiona w 1897 roku,
• 3 Maja 25 – willa 1-piętrowa z 1900 roku,
• Mostowa 12 – narożna kamienica o czterech skrzydłach i wewnętrznym dziedzińcem, 3-piętrowa, z 1901 roku,
• al. Mickiewicza 17 – wolnostojąca willa 1-piętrowa, zrealizowana w 1905 roku.

Niektóre realizacje Józefa Święcickiego w Bydgoszczy pozostają ważnymi punktami w architekturze miasta, świadcząc o jego dużych umiejętnościach i zastosowanych technikach. Są one nie tylko atrakcją turystyczną, ale także dziedzictwem kulturowym, które warto docenić.

---

Oceń: Józef Święcicki (budowniczy)

---