Dom Towarowy Jedynak w Bydgoszczy

---

Położenie

Obiekt usytuowany jest w zachodniej części ulicy Gdańskiej, w miejscu, gdzie krzyżuje się z ulicą Dworcową.

Historia

W II połowie XIX wieku na terenie, gdzie obecnie znajduje się dom towarowy, istniał hotel prowadzony przez rodzinę Pawlikowskich, który funkcjonował aż do 1909 roku. W latach 1910-1911 działkę tę zakupiła zamożna żydowska rodzina kupców Conitzer, która zainicjowała budowę nowoczesnego obiektu handlowego.

Na mocy projektu autorstwa Otto Waltera z Berlina wzniesiono dom towarowy, znany jako „Kaufhaus Conitzer & Söhne”. Architektura obiektu nawiązywała do nowatorskich rozwiązań stosowanych w Berlinie i Paryżu. Walter inspirował się znaczącymi budynkami handlowymi rodziny Wertheim znajdującymi się w Stralsundzie oraz w stolicy Niemiec, w tym na ulicach Rosenthalerstrasse, Leipzigerstrasse, Oranienstrasse i Koenigstrasse, które zostały zaprojektowane przez Alfreda Messela.

Na uwagę zasługuje fakt, że ten budynek był pierwszym w Polsce nowoczesnym domem handlowym, który reprezentował nową koncepcję handlu poprzez wykorzystanie dużej powierzchni handlowej. W Niemczech budynki tego typu zaczęły powstawać już w 1894 roku, a w Berlinie zyskiwały popularność na początku XX stulecia. W Bydgoszczy był to pierwszy obiekt korzystający z innowacyjnej konstrukcji żelazobetonu.

W okresie międzywojennym dom towarowy nosił nazwę Be-De-Te, co oznaczało Bydgoski Dom Towarowy. W 1938 roku jego finansowa pozycja i uzyski zysku ustawiły go w czołówce największych domów handlowych w Polsce. „Be-De-Te” słynął nie tylko z szerokiej oferty handlowej, ale również z organizowanych pokazów mody, a na drugim piętrze mieściła się atrakcyjna kawiarnia.

Jednak wydarzenia historyczne wpłynęły na wygląd budynku. W wyniku pożaru, który miał miejsce w 1945 roku, zniszczono wiele detali, a dach obiektu, wcześniej spadzisty z okrągłymi oknami, uległ zniszczeniu. Remont i przebudowę konieczne do przystosowania budynku na biura oraz magazyny przeprowadzono w 1947 roku przez PSS „Społem”.

W 1949 roku obiekt został przejęty przez Powszechny Dom Towarowy, co przywróciło mu pierwotne funkcje handlowe. W latach 60. XX wieku zmieniono jego nazwę na Domy Towarowe Centrum, a w latach 1978-1979 budynek przeszedł kolejne przebudowy. Na przestrzeni około 40 lat na dachu widniał napis „Jedynak”, który został zdjęty około 2000 roku.

W 2009 roku nowy właściciel, firma Centrum Development and Investment z Warszawy, zainicjował projekt generalnej modernizacji i odrestaurowania budynku, który został uzgodniony z konserwatorem zabytków. Celem tej współpracy było ożywienie działalności handlowej w obiekcie. W roku 2012 wykonano renowację fasady, w wyniku której wyeksponowano płaskorzeźby przedstawiające kota oraz trzy sowy po lewej stronie budynku, a także Faunę oraz małpy po prawej stronie. Niestety, pomimo wykonanych prac, dalsze prace nad renowacją obiektu zostały odłożone.

W latach 2002-2017 parter budynku zajmował pierwszy w Bydgoszczy salon Empiku, a od 2013 roku tylko jego część. W latach 2016-2020 w pobliżu budynku, przed numerem 13, znajdował się stylizowany na początek XX wieku słup ogłoszeniowy, który informował mieszkańców o różnych wydarzeniach kulturalnych.

Architektura

Gmach został zrealizowany w nowoczesnym stylu, który przywołuje rozwiązania architektoniczne z berlińskich i paryskich domów towarowych.

Elewacja tej imponującej struktury w górnej części została harmonijnie ukształtowana w formie falistej. W jej centru znajduje się wgłębnym portyk filarowy, który ozdabiają pełnoplastyczne rzeźby alegorycznych postaci kobiecych:

• Afrodytę – boginię piękna i miłości,
• Eris – boginię niezgody,
• Herę – matkę bogów,
• Atenę – boginię mądrości i wojny.

Dodatkowo, tympanon usytuowany nad ważną narożną witryną ozdobiony jest reliefem z wizerunkiem Sylena.

Budynek charakteryzuje się dużym atrium, które pokrywa szklany dach, stropy wspierają kolumny, a na czterech poziomach znajdują się przestrzenie handlowe, które są otwarte na atrium. Komunikacja pomiędzy kondygnacjami odbywa się za pomocą dwóch wind osobowych, jednej windy towarowej oraz klatki schodowej, która umożliwia przejście z parteru na czwarte piętro, co zapewnia efektywną komunikację wewnętrzną w części handlowej obiektu.

Warto zauważyć, że dzięki zastosowaniu układu trójbiegowego, który obejmuje szeroki ciąg środkowy i dwa węższe po bokach, wielu klientów mogło komfortowo dotrzeć do wybranej kondygnacji.

Wnętrze domu towarowego łączyło prostotę z funkcjonalnością. Niestety, nie zachowały się do dzisiaj sztukaterie, które kiedyś nadawały mu wyjątkowego wdzięku i elegancji.

---

Oceń: Dom Towarowy Jedynak w Bydgoszczy

---