Wilczak (Bydgoszcz)

---

Położenie

Wilczak to obszar położony w centralno-zachodniej części Bydgoszczy, który należy do osiedli znanego jako Górny Taras tego miasta. Granice osiedla wyznaczają pobliskie tereny, z którymi sąsiaduje: od zachodu z osiedlem Jary, z kolei od wschodu graniczy poprzez ulicę Kruszwicką ze Śródmieściem, dawniej przedmieściem Poznańskim, zwanym Chwytowem. Południowo od Wilczaka znajduje się osiedle Błonie, podczas gdy od północy obszar otacza Kanał Bydgoski, który oddziela go od Okola.

Jeśli chodzi o ukształtowanie terenu, osiedle leży w obrębie makroregionu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, a w bardziej szczegółowym ujęciu – w mezoregionie Kotliny Toruńskiej. Większość Wilczaka znajduje się w mikroregionie Miasto Bydgoszcz Północne, na dolnym tarasie o wysokości około 46 m n.p.m. Z kolei część położona na południu, która jest oddzielona od pozostałych terenów przez Zbocze Bydgoskie, należy do mikroregionu Miasto Bydgoszcz Południowe, gdzie teren wznosi się na około 66 m n.p.m.

W kontekście historycznym, osiedle Wilczak ma swoje korzenie w fragmentach dawnej gminy Wilczak, która została włączona do miasta w 1920 roku. Warto zauważyć, że zachodnia część gminy przekształciła się w samodzielne osiedle Jary, natomiast część południowo-zachodnia obecnej jednostki urbanistycznej Wilczak jest włączona w granice osiedla Błonia.

Nazwa

Istnieje wiele fascynujących legend, które można usłyszeć o nazwie osiedla. Według lokalnych tradycji, jej źródło wiąże się z postacią wilka oraz z panem okolicznych terenów, znanym jako Wilczek. Legenda opisuje dzierżawcę folwarku, który przyjmował zaproszonych gości z wielkim pucharem, znanym w dawnych czasach jako „wilk”, który był wypełniony po brzegi mocnym trunkiem.

Dodatkowo, nazwa ta ma swoje korzenie w legendzie, która została spisana w 1935 roku przez redaktora Wincentego Sławińskiego w dziele zatytułowanym „Babia Wieś, z legend podmiejskich starej Bydgoszczy”. W tej publikacji zawarta jest także opowieść o tym, jak powstała nazwa Wilczak. Opowiada ona o starym rycerzu, który mieszkał w tej okolicy wraz ze swoimi synami oraz pachołkami. Zatrzymywał on wozy kupców krzyżackich, podróżujących z Kujaw na zachód, które mijały Bydgoszcz, po czym skłaniał ich do powrotu, aby mieszkańcy mogli cieszyć się darami tej ziemi.

W efekcie, imię wilka, jakie przylgnęło do rycerza i jego towarzyszy, stało się fundamentem nazewnictwa tej okolicy. W miarę upływu czasu, drewniane grodzisko oraz okolice zaczęły nosić nazwę Wilczak, związując ją z tą ciekawą historią lokalną.

Charakterystyka

Osiedle Wilczak w Bydgoszczy to obszar o zróżnicowanej funkcji, łączący elementy mieszkalne oraz przemysłowe. Granice tego osiedla wyznaczają ulice Seminaryjna, Wysoka oraz Stawowa na południu, Lotników oraz Czerwonego Krzyża na zachodzie, a Kruszwicka na wschodzie. Północną granicę tworzy Kanał Bydgoski. W dolnej części tarasu osiedla znajdują się uroczyste tereny parkowe przylegające do Kanału Bydgoskiego, a także ulica Nakielska otoczona kamienicami. Na wyższym tarasie można spotkać zwartą zabudowę z XIX oraz początku XX wieku i domy jednorodzinne.

Pomiędzy tymi dwoma poziomami rozciąga się Zbocze Bydgoskie, którego wysokość wynosi około 18–20 metrów, w obrębie którego biegnie ulica Czerwonego Krzyża. Przy wschodnim skraju osiedla ulokowane jest centrum handlowe „Rondo”, natomiast w zachodniej części znajduje się Fabryka Obrabiarek do Drewna, działająca w tej lokalizacji od 1865 roku. Na zachodzie Wilczaka można zauważyć obiekty sakralne, takie jak neogotycki kościół Miłosierdzia Bożego, który znajduje się przy ul. Nakielskiej, oraz kościół Chrystusa Króla, zlokalizowany przy ulicy Lotników, które sąsiadują z cmentarzem komunalnym. Ten teren osiedla krzyżują drogi powiatowe, w tym ul. Nakielska oraz Czerwonego Krzyża.

Osiedle jest także dobrze wyposażone w infrastrukturę edukacyjną, oferując m.in. niepubliczne gimnazjum, licea ogólnokształcące oraz szkoły średnie, zawodowe i policealne. W ramach „Planu Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014” przewidziano ważne przedsięwzięcia, takie jak przebudowa ulicy Nakielskiej na odcinku między ul. Wrocławską a ul. Lisiej oraz budowę żłobka przeznaczonego dla dzieci z niepełnosprawnościami.

Ludność

W 1970 roku Wilczak zamieszkiwało 7,4 tys. mieszkańców, natomiast dwie dekady później ich liczba wynosiła już tylko 5,2 tys. Od tego czasu populacja systematycznie malała: w 1998 roku osiągnęła 4,7 tys., w 2007 roku spadła do 4,4 tys., a w 2012 roku wyniosła zaledwie 4,2 tys..

Zabytki

Na Wilczaku można podziwiać stylową architekturę z przełomu XIX i XX wieku, a także wiele zabytkowych budynków sakralnych i administracyjnych. Najwięcej ulic zaplanowano w XIX wieku. Do istotnych obiektów o znaczeniu historycznym zalicza się Kanał Bydgoski, zarówno jego stary, jak i nowy odcinek, wraz z systemem śluz. Wśród cennych zabytków wymienić należy: Kościół Miłosierdzia Bożego z 1906 roku, willę fabrykantów Carla oraz Wilhelma Blumwe, oraz zespół katolickiego seminarium nauczycielskiego, który znajduje się tuż za granicą osiedla, na terenie Błonia, a który również jest pod zarządem Uniwersytetu Technologiczno-Przyrodniczego im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich, zbudowany w latach 1905–1907.

Rekreacja

Na obszarze Wilczaka znajduje się około 5 ha terenów zieleni uporządkowanej oraz 4 ha zieleni nieurządzonej. Najważniejszym miejscem rekreacyjnym jest park, który jest najstarszym oraz drugim co do wielkości w Bydgoszczy, zwany plantami nad Kanałem Bydgoskim. Po stronie południowej Kanału rozciąga się duży zadrzewiony obszar, który oferuje alejki, plac zabaw oraz korty tenisowe. W tym parku ukryte są również trzy zabytkowe śluzy: IV, V oraz VI. W 2011 roku jedynym obiektem sportowo-rekreacyjnym w osiedlu był plac zabaw, znajdujący się w parku nad Starym Kanałem, w rejonie ul. Nakielskiej. Władze miasta planują rozwój terenów zieleni w kierunku powołania parku dzielnicowego w rejonie ulicy Czerwonego Krzyża, w oparciu o istniejące tereny zielone.

Ochrona przyrody

Na obszarze Wilczaka znajduje się cenny pomnik przyrody, którym jest wiąz szypułkowy usytuowany przy ul. Na Wzgórzu. Dodatkowo, w rejonie Ronda Grunwaldzkiego rośnie dąb szypułkowy, który także posiada status pomnika przyrody i charakteryzuje się obwodem w pierśnicy przekraczającym 330 cm.

Historia

Okres staropolski

W czasach staropolskich Wilczak był istotnym elementem ekonomicznym Bydgoszczy. Miasto posiadało tu ziemskie dobra, które były dzierżawione przez różnych gospodarzy. W dniu 2 września 1732 roku bydgoska rada postanowiła wynająć folwark miejski Wilczak Wielki na 40 lat Dorocie i Krzysztofowi Połczyńskim. Kilka miesięcy później, 9 kwietnia 1733 roku, wydzierżawiono także mniejszy folwark, zwany Wilczę, Zofii i Stanisławie Gliszczyńskim.

Warto zaznaczyć, że w 1742 roku oba folwarki przynosiły miastu dochód na poziomie 215 złotych. W latach pięćdziesiątych XVII wieku, folwark Wilczaka był dzierżawiony przez Tomasza Hafwtowskiego, a Wilczaka Małego przez Macieja Gliszczyńskiego. Niestety, w latach 1759-1762 część budynków uległa zniszczeniu w wyniku pożaru, co skutkowało zwolnieniem dzierżawcy Wilczaka Małego z płacenia czynszu.

Wilczak Wielki zlokalizowany był na wschodnim fragmencie ul. Czerwonego Krzyża, przy jare leżącym w obrębie Zbocza Bydgoskiego. Z kolei Wilczak Mały znajdował się na górnym tarasie, na zachód od linii kolejowej, na obszarze obecnego osiedla Miedzyń.

Okres zaboru

Po zbudowaniu Kanału Bydgoskiego w 1774 roku, północna część Wilczaka Wielkiego została odcięta, co doprowadziło do utworzenia nowej jednostki administracyjnej – Okole (niem. Schleusenau). Pomimo tego na początku XIX wieku ów folwark wciąż obejmował kilkaset hektarów użytków rolnych, łąk i pastwisk. W 1819 roku w skład folwarku wchodziły m.in. budynki mieszkalne, stodoła, owczarnia, obora i stajnia z spichlerzem.

W roku 1839 Wilczak hipotetycznie był największym folwarkiem miejskim, rozciągającym się na obszarze 225 ha, obejmującym tereny między Kanałem Bydgoskim a ulicą Szubińską oraz ulicami Miedza, Różana i dawnym folwarkiem Miedzyń. Zabudowania folwarczne mieściły się przy ulicy Czerwonego Krzyża, przy pierwszym zakręcie od ul. Nakielskiej. Ulica ta na początku nosiła nazwę Steilerweg, później została przemianowana na Ziegelstrasse, a w 1920 roku na ul. Jary.

W 1833 roku spis mieszkańców rejencji bydgoskiej wskazywał na 525 mieszkańców Wilczaka Wielkiego (208 ewangelików, 317 katolików) osiedlonych w 66 domach, natomiast Wilczak Mały (niem. Klein Wilczak) miał zaledwie 26 mieszkańców (wszyscy ewangelicy) w 5 domach. Folwark Wilczak Wielki dysponował młynem wodnym przeznaczonym do produkcji papieru. Opis Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 roku ujawnia, że obie wsie były częścią majątku ziemskiego należącego do Bydgoszczy.

Poniższy spis z roku 1860 precyzuje demografię: w Wilczaku Wielkim 802 mieszkańców, z czego 376 ewangelików, 424 katolików, 2 Żydów, w Wilczaku Małym 71 osób (67 ewangelików, 4 katolików) oraz 407 osób w Wilczaku kolonii (292 ewangelików, 106 katolików, 9 Żydów). Młodzież ewangelicka z Wilczaka uczęszczała do szkoły w Goryczkowie, natomiast katolickie dzieci uczyły się w Wilczaku Wielkim.

W XIX wieku właściciele folwarku przekazywali swoje tereny dzierżawcom, którzy budowali na ich obszarze nowe zabudowania. W roku 1871 odłączono ok. 100 działek o powierzchni 80 ha. Do znanych właścicieli Wilczaka Wielkiego należeli m.in. rajca miejski Koelb, Louis Engelhardt oraz lekarz Hugo Bille.

W 1884 roku słownik geograficzny Królestwa Polskiego wymienia 2049 mieszkańców Wilczaka Wielkiego (1404 ewangelików, 632 katolików, 13 Żydów) oraz 1567 mieszkańców Wilczaka Małego (1143 ewangelików, 401 katolików, 8 Żydów). Powierzchnia Wilczaka Wielkiego wynosiła 192 ha, natomiast Małego 21 ha. W tamtym czasie istniały szkoła, odlewnia żelaza oraz fabryka.

Rok 1862 zapamiętano także jako czas budowy szkoły ewangelickiej przy ul. Nakielskiej 11, która w 1874 roku została połączona ze szkołą katolicką przy ul. Nakielskiej 18. W 1898 roku w 8 izbach lekcyjnych uczyło ośmiu nauczycieli, mających pod opieką 630 uczniów.

W latach 1890–1914 nastąpił dynamiczny rozwój Wilczaka, wznoszono nowe budynki na istniejących ulicach oraz nowe ulice z czynszowymi kamienicami, jak ul. Wincentego Pola, Chłopickiego oraz Stefana Czarnieckiego. W 1905 roku uruchomiono linię tramwajową wzdłuż ul. Focha i Nakielskiej, łączącą dzielnicę Bartodzieje Wielkie z Wilczakiem Wielkim.

W ciągu tych lat park przy Kanale Bydgoskim zyskał na znaczeniu, stając się ulubionym miejscem wypoczynku dla mieszkańców Wilczaka oraz Bydgoszczy. Planty składały się z pasu drzew łaskotliwych oraz iglastych wzdłuż ul. Nakielskiej. Koszty związane z utrzymaniem trzech lokali gastronomicznych wokół parku połączyły funkcje kulturalne z rozrywkowymi.

Na przełomie XIX i XX wieku Wilczak objął nową parafię kościoła ewangelicko-unijnego, obejmującą też Miedzyń i część miejscowości Prądów. W latach 1904-1905 wzniesiono zbór ewangelicki przy ul. Nakielskiej. Pierwsze tramwaje pojawiły się w Wilczaku w 1901 roku, otwierając nowy rozdział w komunikacji.

Okres międzywojenny

Rok 1920 to czas, gdy gmina Wilczak o powierzchni 217,33 ha została włączona do Bydgoszczy. Stała się jednym z najbardziej urbanizowanych osiedli w owym okresie, obok Okola, Szwederowej oraz Bielaw. Ważnym wydarzeniem była zmiana demograficzna, w wyniku której przewagę zyskał żywioł polski.

W momencie przynależności Bydgoszczy do odrodzonego państwa polskiego, ostatni niemiecki właściciel folwarku, Neumann, zdecydował się na repatriację do Niemiec. W 1921 roku resztówka folwarku Wilczak (44 ha) wraz z budynkami została nabyta przez Zarząd Główny Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie. W nowym obiekcie zaaranżowano sierociniec dla dzieci wojennych.

W roku 1927 Polskie Czerwony Krzyż zlikwidował sierociniec i zajął się podziałem pozostałych terenów na działki budowlane mieszczące się w jednostce urbanistycznej Jary. W tym miejscu utworzono osiedle Czerwonego Krzyża, a ulica łącząca z tym obszarem została nazwana ulicą Czerwonego Krzyża.

W 1933 roku przy ul. Lotników powstał cmentarz parafii Trójcy Świętej. Dwa lata później otwarto tymczasową część wojskową tego cmentarza, która po 1945 roku została przekształcona w komunalny. W okresie międzywojennym w Wilczaku funkcjonowały dwie siedmioklasowe szkoły publiczne: im. dr Karola Marcinkowskiego oraz im. Juliusza Słowackiego.

Okres powojenny

Po 1945 roku użycie nazwy Wilczak ograniczono jedynie do wschodniego obszaru dawnej gminy Wilczak Wielki. Pozostałe tereny przydzielono nowo utworzonym jednostkom urbanistycznym – osiedlu Jary oraz Błonie, gdzie w latach 60. XX wieku zrealizowano duże osiedle mieszkaniowe. Dawny zbór ewangelicki został przydzielony katolikom przeznaczony do użytku jako kościół filialny. W czerwcu 1946 roku ks. kard. August Hlond ustanowił parafię Miłosierdzia Bożego.

Mimo przyrostu ludności w Wilczaku, intensywna zabudowa mieszkaniowa została ograniczona do osiedli Jary oraz Błonie. W 1950 roku tramwaj został przedłużony wzdłuż ul. Nakielskiej, a także rozważano plany przedłużenia go do wiatru kąpielowego.

Na początku lat 60. planowano budowę linii tramwajowej prowadzącej do osiedla Błonie, a w 1971 roku zrealizowano przebudowę torowiska. W 1974 roku ul. Nakielska została poszerzona i zmodernizowana, co wzbogaciło jakość życia mieszkańców. Do roku 1980 nastąpiła modernizacja drogi łączącej węzeł Grunwaldzki z placem Poznańskim.

Na koniec roku 2013 w Wilczaku rozpoczęto budowę Centrum Demonstracyjnego Odnawialnych Źródeł Energii, które stało się pierwszym pasywnym budynkiem w Bydgoszczy, zakończonym w czerwcu 2014 roku. Z kolei w 2019 roku miasto zrealizowało utwardzenie zachodniej części ul. W. Pola.

Rada Osiedla

Wilczak, w kontekście administracyjnym, stanowi część jednostki pomocniczej samorządu Miasta Bydgoszczy w połączeniu z Jarami, a wspólnie tworzą osiedle Wilczak-Jary. Siedziba Rady Osiedla znajduje się przy ulicy Nakielskiej 70.

Infrastruktura

Obiekty sakralne

W Bydgoszczy znajdują się liczne obiekty sakralne, które warto odwiedzić. Jednym z nich jest Kościół Miłosierdzia Bożego, usytuowany przy ulicy Nakielskiej. Dodatkowo, na osiedlu Błonie, na zachodnich obrzeżach Wilczaka, znajduje się Kościół Chrystusa Króla, pełniący funkcję kościoła parafialnego. Warto wspomnieć także o Cmentarzu katolickim Trójcy Świętej, znajdującym się przy ulicy Lotników 1.

Edukacja

W dzielnicy są również różnorodne placówki edukacyjne, w tym neks Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Bydgoskie Gimnazjum Społeczne, oraz II Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Ponadto, znajdują się tu Zespół Szkół nr 1 im. Bartłomieja z Bydgoszczy, Zespół Szkół Mechanicznych nr 2, Centrum Kształcenia Ustawicznego nr 1, Centrum Kształcenia Praktycznego oraz Bursa nr 3.

Budynki użyteczności publicznej

W Bydgoszczy można spotkać także kilka budynków użyteczności publicznej. Wśród nich wyróżniają się

• „Przychodnia Wilczak”,
• „Przychodnia Nowy Wilczak”,
• Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej „Nowy Wilczak” w Bydgoszczy,
• NZOZ Poradnia Zdrowia Psychicznego,
• Polski Związek Motorowy PZMot,
• Park Hotel ***,
• Centrum Demonstracyjne Odnawialnych Źródeł Energii przy Zespole Szkół Mechanicznych nr 2.

Przemysł i handel

Wilczak jest również domem dla Centrum Handlowego „Rondo”, które jest bodajże najstarszym takim obiektem w Bydgoszczy. Zbudowane w 1998 roku, jest to dwukondygnacyjne centrum z hipermarketem Auchan i podziemnym parkingiem, o powierzchni wynoszącej około 4 hektarów. Więcej informacji na temat tego miejsca można znaleźć, odwiedzając stronę centrum handlowego.

Sport

Historia sportu na Wilczaku jest pełna pasji i zaangażowania. W 1918 roku powstało tu „Towarzystwo Terminatorów”, które miało sekcję piłki nożnej. W ramach tego stowarzyszenia zbudowano cztery boiska piłkarskie, w tym stadion miejski „Świtały”, który jest późniejszą Gwiazdą Bydgoszcz – najstarszym rodowitym klubem sportowym w mieście. Również w tej dzielnicy funkcjonują korty tenisowe TKKF Świt Bydgoszcz, co fortunatywnie wspiera lokalną infrastrukturę sportową.

Komunikacja

Wilczak jest miejscem, przez które przechodzą różne linie komunikacji miejskiej, co zapewnia mieszkańcom oraz odwiedzającym wygodny dostęp do transportu.

• tramwajowe dzienne: 1, 3,
• autobusowe dzienne: 56, 62, 90,
• autobusowe nocne: 36N.

Ciekawostki

Góra Szubieniczna

W przeszłości, aż do roku 1805, na wzgórzu w rejonie ulicy Seminaryjnej-Lubelskiej istniało tragiczne miejsce egzekucji, znane jako Góra Szubieniczna. W pobliskich okolicach mieszkały osoby odpowiedzialne za wykonywanie wyroków, znani jako katow. Celem uniknięcia kontaktu lokalnej ludności z rozwojem przedmieścia oraz z niepokojącymi widokami egzekucji, zdecydowano się na przeniesienie szubienicy na teren wzdłuż drogi do Niemcza.

Na początku XIX wieku władze miejskie oddały ziemię znajdującą się u podnóża wzgórza prywatnym osobom, które mogły ją zagospodarować na zasadzie dziedzicznej dzierżawy. W tym czasie powstała dzisiejsza ulica Lubelska oraz jej późniejsze przedłużenie – ulica Na Wzgórzu.

W 1834 roku przekształcono to wzgórze w park tarasowy, wykorzystując różnorodny drzewostan, który składał się z dębów, buków, grabów, jesionów, lip, klonów i kasztanowców. Już w 1835 roku zmieniono nazwę Góra Szubieniczna (niem. Galgenberg) na Wzgórze Książęce (niem. Prinzenhöhe), co było związane z wizytą pruskiego następcy tronu, późniejszego Fryderyka Wilhelma IV, która miała miejsce 15 czerwca tegoż roku. Przypomnieniem po parku jest istniejąca nadal aleja przy ulicy Seminaryjnej, naprzeciwko szpitala, oraz zieleń istniejąca na zboczu.

Fabryka maszyn na Wilczaku

Osobny artykuł: Fabryka Obrabiarek do Drewna. W 1878 roku na Wilczaku rozpoczęto produkcję traków oraz maszyn służących do obróbki drewna. Teren, na którym rozpoczęto działalność, był wykorzystywany od końca XVIII wieku, gdzie wcześniej funkcjonowała papiernia (1801-1846) oraz fabryka maszyn z odlewnią żelaza (1846-1878). Właścicielem tej ważnej dla regionu firmy był Carl Blumwe, a po jego śmierci w 1887 roku, przedsiębiorstwo przejął jego syn, Wilhelm. Wzrost produkcji powiązany był z korzystnymi warunkami dla przemysłu drzewnego w Bydgoszczy, co związane było z eksportem drewna z Królestwa Kongresowego przez Wisłę oraz Kanał Bydgoski do Cesarstwa Niemieckiego.

Na przełomie XIX i XX wieku firma miała swoje przedstawicielstwa w Berlinie, Magdeburgu oraz Kolonii, a produkcję eksportowano między innymi do Chin, Ameryki i Afryki. Działalność tej firmy znacząco przyczyniła się do rozwoju Wilczaka. W okresie międzywojennym fabryka najpierw była oddziałem grudziądzkiej spółki Pomorska Fabryka Maszyn S.A., a w 1928 roku uzyskała niezależność pod nazwą Fabryka Traków i Maszyn do Obróbki Drzewa, wcześniej znana jako C. Blumwe i Syn, Sp. Akc. w Bydgoszczy. Po 1970 roku firma wyspecjalizowała się w produkcji linii technologicznych dla przemysłu tartacznego.

Kompleks fabryczny, który powstał w drugiej połowie XIX wieku, był wzorowany na założeniach przemysłowych typowych dla Łodzi oraz Warszawy. W obrębie zakładu znajduje się willa fabrykanta, która również ma swoje ogrody.

Inne

• w I połowie XIX wieku na Wilczaku funkcjonował zakład wodoleczniczy Kaltwasser Heil Anstalt, którego właścicielem była często zmieniająca się liczba osób, w tym znany łaziebny Krause,
• w początku XX wieku istniały dwa korty tenisowe, jeden blisko kościoła, a drugi w rejonie obecnych ulicy Nasypowej,
• nieopodal znajdowała się wylęgarnia ryb (niem. Fischbrutanstalt) oraz restauracja Blumenschleuse („Śluza Kwiatowa”),
• na południe od ulicy Nakielskiej funkcjonowała strzelnica o nazwie Schützenhaus-Westend,
• w latach 80. XX wieku planowano utworzenie Osiedla Mieszkaniowego „Różana”, składającego się z 11-piętrowych bloków,
• kilka kamienic przy ul. Nakielskiej, numery 5, 21 i 35, charakteryzowało się elementami secesji,
• kamienica przy ul. Nakielskiej 4 posiadała w dekoracji sieni wjazdowej wizerunek lwa,
• między 1953 a 1956 rokiem w nowo zbudowanych barakach przy ul. Nakielskiej 151a przymusowo osiedlono ludność cygańską,
• na skrzyżowaniu ulic Nakielskiej i Czarnieckiego znajdują się słupy trakcji tramwajowej powstałe z dostawy słupów dla zbudowanej przez Niemców w 1944 roku linii trolejbusowej,
• na początku 2019 roku przy ul. Czerwonego Krzyża rozpoczęto budowę budynku mieszkalnego Rezydencja No.13, która miała być wyposażona w wewnętrzne tężnie,
• do około 2016 roku przy ul. Nakielskiej 50 znajdował się drewniany, zabytkowy budynek magazynowy, będący własnością FOD,
• kamienica przy ul. Nakielskiej 60 pochodzi z 1904 roku, a w podwórku znajdowała się ręczna pompa wodna, wyglądająca jak głowa kaczki, której to już nie ma.

---

Oceń: Wilczak (Bydgoszcz)

---