Ulica Gdańska w Bydgoszczy

---

Przebieg

Ulica Gdańska w Bydgoszczy stanowi istotny szlak komunikacyjny, łączącStare Miasto z północnymi rejonami bydgoskiej aglomeracji. Jej przebieg wytyczony został od skrzyżowania z ul. Jagiellońską aż do ul. Armii Krajowej.

W części południowej, ulica ta stanowi centralną osią bydgoskiego Śródmieścia, będąc jednocześnie jedną z jego najbardziej reprezentacyjnych arterii. Natomiast część północna, zaczynając od Stadionu Miejskiego, ciągnie się po granice miasta, otaczając obszar, który graniczy z Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku oraz Lasem Gdańskim.

Historia

Dzieje i topografia

Ulica Gdańska została utworzona w latach 20. XIX wieku jako nowy trakt, równoległy do zniesionego traktu wiodącego do Gdańska, który miał miejsce w latach 1835-1850. To wyjątkowe wydarzenie wiązało się z rozwojem urbanistyki Bydgoszczy, zwłaszcza po 1816 roku, kiedy to miasto wykupiło obszar na wschód od istniejącego traktu. Na nowej ulicy zaplanowano gościniec o szerokości 26 metrów, z równocześnie dzielonymi terenami po obu stronach, które wkrótce stały się prywatnymi posiadłościami.

Dawniej granice przedmieścia kończyły się w pobliżu mostu na Brdzie, tworząc przestrzeń ograniczoną przez Bramę Gdańską i kompleks Karmelitów oraz kościół św. Ducha. Mieszkańcy Bydgoszczy urządzali coroczne zawody strzeleckie na polach, które obecnie zajmują kamienice Śródmieścia, mające zakończenie w postaci przyznania nagrody „Złotego Kura”.

W miejscu, gdzie obecnie krzyżują się ulice Gdańska, Dworcowa oraz Pomorska, odbywało się rozwidlenie traktów średniowiecznych prowadzących w kierunku Koronowa oraz Świecia.

Po 1850 roku, nastąpił dynamiczny rozwój przestrzenny, gdy do Bydgoszczy dołączył nowo wybudowany dworzec kolejowy na Bocianowie, co spowodowało, że ulica Gdańska stała się kluczową arterią komunikacyjną i handlową miasta, znaną jako Neue Stadt.

Wraz z rozwojem ulicy, powstały także nowe ściślejsze połączenia z dzielnicami leżącymi po stronie zachodniej (Bocianowo) i wschodniej (Grodztwo, Bielawy, Osiedle Leśne), co przyczyniło się do intensywnego rozwoju okolicy. Główna sieć ulic przyległych została zbudowana w drugiej połowie XIX wieku oraz na początku XX stulecia, z pewnymi z nich przyporządkowanymi do historycznych traktów, jak Focha, Jagiellońska, Dworcowa i Pomorska, które również wywodzą się z średniowiecza.

Szczególnie ważne dla kształtu ulicy były wydarzenia takie, jak wytyczenie Placu Wolności w 1854 roku oraz Alei Mickiewicza w 1903 roku, które podkreśliły prestiżowy charakter ul. Gdańskiej w tych obszarach. W rejonie Placu Wolności zbudowano w 1876 roku pierwszą miejską farę ewangelicką, a w 1893 roku postawiono konny pomnik cesarza Wilhelma I, natomiast w 1904 roku stanęła słynna fontanna Potop.

Nazwy

Ulica Gdańska była formowana w dwóch głównych fazach, co zaowocowało dwoma nazwami. Odcinek pierwotny, prowadzący do zbiegu z ul. Dworcową, datowany na XIV wiek, nosił nazwę ulicy Gdańskiej (niem. Danziger Straße). Natomiast przedłużenie, wytyczone po 1820 roku, znane było jako Szosa Gdańska (niem. Danziger Chaussee). Wraz z dalszym rozwojem zabudowy, ul. Gdańska przyjęła również inne odcinki traktu, aż w 1879 roku osiągnęła wysokość ul. Powstańców Warszawy. Od 1977 roku jej granice administracyjne dotarły do obecnych limitów, przez co ul. Gdańska obejmuje teraz cały trakt od Starego Miasta do północnej granicy Bydgoszczy.

Historia nazw ulicy przedstawia się następująco:

• 1820–1920 – Danzigerstraße/Danziger Chaussee,
• 1920–1939 – Gdańska,
• 1939–1945 – Adolf-Hitler-Straße,
• 1945–1990 – Aleje 1 Maja,
• od 1990 – Gdańska.

Parcelacja

W momencie powstawania ul. Gdańskiej, zorganizowano podział gruntów po obu stronach na mniejsze działki, które stały się własnością osób prywatnych. Przypuszcza się, że większość parcel do wysokości ulicy Świętojańskiej została podzielona do lat 50. XIX wieku, a ich granice pokrywają się do dzisiaj z obecnymi. Proces kształtowania się układu nieruchomości wzdłuż ulicy Gdańskiej oraz ich numeracji był finalizowany w lutym 1931 roku, kiedy to wprowadzono administracyjne numery strażników, na podziale na parzystą i nieparzystą stronę. W latach 1879-1931 obowiązywało 169 numerów, podczas gdy po 1931 roku ich liczba wzrosła do 190. Następnie wprowadzono regulacje dotyczące dalszego rozwoju ulicy na północ oraz wyznaczania nowych parcel, zwłaszcza na stronie parzystej. Obecnie najwyższy numer administracyjny 260 przypisany jest nieruchomości w pobliżu Myślęcinka.

Rozwój zabudowy i komunikacji

Historia zabudowy przy ul. Gdańskiej ma swoje korzenie w 1448 roku, kiedy to powstał zespół zabudowań szpitala Św. Ducha, ufundowany przez obywateli Bydgoszczy. W 1615 roku, siostry Klaryski przyjęły świątynię, której rozbudowa poprawiła architekturę w stylu późnogotycko-renesansowym, a także zbudowano klasztor połączony z kościołem.

Na koniec XVIII wieku przy ul. Gdańskiej, poza zespołem klasztornym Klarysek, istniały już inne budynki mieszkalne oraz zajazd, zbudowany na rozwidleniu dróg do Koronowa i Świecia. Z kolei do 1816 roku zrealizowano kolejny zajazd Gliszczyńskich w miejsce współczesnego hotelu Pod Orłem.

Po 1835 roku ulica Gdańska zaczęła dynamicznie się zabudowywać wzdłuż całej długości i do około 1860 roku, powstały gęste pierzeje zabudowy do ul. Śniadeckich, a następnie do ul. Świętojańskiej (1870), zaś podstawowe budynki wzdłuż ulicy, aż do ul. Kamiennej, powstały do 1890 roku.

Po 1900 roku rozpoczęto budowę pierwszych dużych obiektów w północnej części ulicy, takich jak Wodociągi Miejskie (1899-1900), gmach Szkoły Wojennej (1913-1914), a po 1933 roku zbudowane zostały kamienice w obrębie nowego osiedla Leśnego. Dalsza zabudowa osiedla oraz kompleksu sportowego WKS „Zawisza” miała miejsce w latach 50. XX wieku.

Oświetlenie ulicy zaczęło działać w 1860 roku, gdy zainstalowano latarnie gazowe, a od 1900 roku zaczęto korzystać z elektryczności. Nawierzchnie ulicy były brukowane, z krawężnikami wokół ścieżek, a szpalery drzew rosły wzdłuż chodników wykonanych z płyt granitowych. 18 maja 1888 roku, na ul. Gdańskiej uruchomiono tramwaj konny, a 1892 roku kolejna linia tramwajowa zaczęła prowadzić na całej długości ulicy. W 1937 roku, w związku z powstaniem osiedla Leśnego, uruchomiono również połączenie autobusowe.

W 1932 roku zbudowano wiadukt nad torami kolejowymi, natomiast w 1989 roku powstał tramwajowy wiadukt i pętla tramwajowa blisko Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku, w bezpośrednim sąsiedztwie z ul. Gdańską i Rekreacyjną. W 2012 roku jako pierwszy w Bydgoszczy stworzono wyodrębniony kontrapas dla rowerzystów na tej ulicy.

Architektura

Krajobraz architektoniczny ul. Gdańskiej ewoluował przez ponad 150 lat, co znacząco wpływało na to, że zespół zabudowy zróżnicował się w całym przebiegu ulicy. Na odcinku do ul. Świętojańskiej przeważały kamienice czynszowe, a w dalszej części, nastąpiło budownictwo podmiejskie, z miejscami na bardziej okazałe budynki z przedogrodami. W latach 1890-1914 miała miejsce intensyfikacja oraz wymiana zabudowy, w pierzejach powstało dziewięć reprezentacyjnych kamienic, a kolejne kilkanaście poddano renowacji, równocześnie wznosząc wille zamożnych mieszkańców, które stały się architektonicznymi dominantami.

Do końca XIX wieku, budynki były utrzymane w nurtach klasycyzującym, z prostymi i symetrycznymi fasadami, wzbogaconymi skromnym ornamentem. W ostatnich latach XIX stulecia zaczęto stawiać także domy w stylach klasycystycznych, renesansowych, manierystycznych oraz barokowych. W okresie 1885-1898 wzdłuż ul. Gdańskiej wybudowano 21 realizacji autorstwa Józefa Święcickiego, który był twórcą architektury eklektycznej o rozmaitych stylach. Bardzo ważnym punktem w miejskim pejzażu stał się hotel Pod Orłem, będący wizytówką bydgoskiej architektury przy ul. Gdańskiej.

Na początku XX wieku zaczęto budować obiekty odrzucające historyzm, a kamienice Fritza Weidnera reprezentowały architekturę malowniczą oraz secesyjną w przypadku Rudolfa Kerna. W latach 30. XX wieku zrealizowano obiekty funkcjonalizmu, m.in. według projektu Jana Kossowskiego. Po II wojnie światowej na ul. Gdańskiej toczył się rozwój zabudowy plombowej w architekturze bezstylowej. Na tym obszarze zidentyfikowano Dom Handlowy „Rywal” (1971-1973), biurowiec dziesięcio-kondygnacyjny oraz trzy kamienice.

W latach 1990-2005 na ul. Gdańskiej wzbogacono zabudowę o trzy kolejne kamienice, z których zaledwie niektóre dobrze współgrały z otoczeniem. W 2019 roku otwarto supermarket Aldi na numerze 133, a pod naciskiem konserwatora zabytków zbudowano elewację kurtynową, mającą uzupełnić istniejącą tę lukę w zabudowie. W 2019 można było zauważyć modernizację kolejnych kamienic (nr 107 i 117), natomiast w lipcu 2020 roku wyburzono budynki, a w ich miejsce zbudowano Centrum Innowacyjnych Symulacji Medycznych VR i AR spółki InventionMed. Pozwolenie na budowę kamienicy mieszkalnej oraz hotelu na niezabudowanej od 1945 roku działce przy ul. Śniadeckich wydano w 2021 roku. 3 września 2023 roku zburzono dwukondygnacyjną kamienicę nr 120 z gzymsami i boniowaniem na parterze.

Na przełomie XIX i XX wieku, również równoległe i poprzeczne ulice do ul. Gdańskiej wzbogacono o interesującą zabudowę eklektyczną i secesyjną. Ciekawe obiekty zgrupowane były szczególnie przy ulicach: Z. Krasińskiego, J. Słowackiego, A. Mickiewicza, A. Cieszkowskiego, 20 stycznia 1920, I.J. Paderewskiego, pl. Weyssenhoffa, a częściowo również przy ul. Świętojańskiej, J. Zamoyskiego oraz K. Chodkiewicza.

Obraz społeczny

Do połowy XIX wieku ul. Gdańska pełniła głównie funkcje komunikacyjne, lecz z czasem stała się reprezentacyjnym traktem mieszkańców oraz jednym z kluczowych elementów urbanistycznych rozrastającego się Śródmieścia.

W mieszkaniach zajmowanych w kamienicach Rezydenta, żyli zamożni urzędnicy, fabrykanci oraz przedsiębiorcy, a w skromniejszych warunkach mieszkały osoby pracujące w technicznych rzemiosłach. Natomiast partery kamienic zazwyczaj były przystosowane do prowadzenia działalności gospodarczej, zarówno handlowej, jak i gastronomicznej.

Na ul. Gdańskiej rozkwitał handel, warsztaty rzemieślnicze oraz usługi gastronomiczne, jednak ulica ta skutecznie uniknęła gwałtownej industrializacji. Przy ul. Gdańskiej nawet niewielkie przedsiębiorstwa nie doczekały się okazalszych, typowych budynków fabrycznych, skupiając się w zabudowaniach oficynowych na głębi posesji.

Wśród sklepów na ul. Gdańskiej, apteka „Pod Łabędziem” miała najdłuższą historię, istniejącą od 1853 roku do 2017 roku. Na początku XX stulecia, zaczęły powstawać domy towarowe, w tym w 1911 roku Dom Towarowy M. Conitzer&Söhne oraz w 1919 roku sklep Bonifacego Cyrusa. Na początku lat 20. XX wieku działają również banki, których było aż pięć.

Ulica Gdańska odgrywała także dużą rolę w gastronomii oraz rozrywce, oferując restauracje, cukiernie i piwiarnie, które przyciągały zamożnych mieszkańców Bydgoszczy. Było także kilka sal koncertowych, hoteli, teatrów i kin, a przy ulicy znajdowała się pierwsza siedziba Biblioteki Miejskiej.

Święto ulicy

W latach 2002-2015 co roku we wrześniu miało miejsce wydarzenie znane jako Święto Ulicy Gdańskiej. Organizowane z myślą o lokalnej społeczności, imprezy plenerowe, koncerty oraz konkursy odbywały się w różnych miejscach wzdłuż ulicy. Głównym organizatorem tej inicjatywy była Gazeta Wyborcza, przedstawicielstwo w Bydgoszczy, która miała na celu promocję kultury lokalnej i integrację społeczną w tej części miasta.

Ulica obecnie

Charakterystyka

Ulica Gdańska w Bydgoszczy rozciąga się na długości 7,3 km, z czego 2,0 km zajmuje zabudowa stylowymi kamienicami. Dalsze 1,5 km znajduje się w obrębie dzielnicy koszarowej oraz osiedla Leśnego, podczas gdy 3,8 km północnego odcinka ulicy nosi zupełnie inny charakter, biegnąc przez tereny o niskiej zabudowie między Lasem Gdańskim a kompleksem działek oraz Leśnym Parkiem Kultury i Wypoczynku.

Na północnych krańcach Bydgoszczy, Gdańska wznosi się na Zbocze Fordońskie, osiągając wysokość 45 metrów, co wyznacza granicę dwóch makroregionów: Pojezierza Wielkopolskiego i Pojezierza Pomorskiego.

Na ulicy można zauważyć:

• trzy kościoły, w tym Rektorski pw. Wniebowzięcia NMP (tzw. „Klarysek”), kościół pw. św. Piotra i Pawła, oraz Kaplica Wieczystej Adoracji pw. Bożego Ciała,
• siedem muzeów, w tym Okręgowe, Galeria miejska BWA, Farmacji, Galeria „Gdańska 5” BCOPiW, Wojskowe, Sportu, oraz Wodociągów,
• jedna z sal koncertowych Akademii Muzycznej, klub „Mózg” i siedziba radia PIK,
• najstarszy hotel w mieście,
• dwa domy towarowe, w tym jeden, z historycznymi odniesieniami do struktur towarowych z początku XX wieku w Berlinie i Paryżu,
• liczne obiekty małej architektury, w tym ławeczka Mariana Rejewskiego i rzeźba „Wędrowiec”,
• monumentalny gmach szkoły wojennej, obecnie siedziba Pomorskiego Okręgu Wojskowego i NATO,
• zabytkowa stacja wodociągów z 1900 r.,
• zespół koszar wojskowych z lat II połowy XIX wieku,
• największy w mieście kompleks sportowy,
• ogromny park miejski „Myślęcinek”,
• Bydgoskie Centrum Targowo-Wystawiennicze,
• konsulat honorowy Ukrainy, znajdujący się przy ulicy Gdańskiej 76.

Architektura

Przechadzając się ulicą Gdańską oraz przyległymi uliczkami można zaobserwować bogactwo stylów architektonicznych z ostatnich dwóch stuleci. Wzdłuż jej boku znajdują się zarówno skromne parterowe budynki frontowe, typowe domy podmiejskie, a także bogato zdobione kamienice czynszowe (blisko 100 sztuk) oraz bardziej monumentalne cztero- i pięciopiętrowe gmachy.

Pomimo modernizacji, 92% zabudowy ulicy pochodzi sprzed 1920 roku. Przeważają tu budynki wzniesione w latach 1890–1914, kiedy to w Bydgoszczy pojawiła się najpełniejsza gama architektury historyzującej, bogatej w detale związane z renesansem, manieryzmem oraz barokiem, a także secesją i wczesnym modernizmem.

Ulica Gdańska to także miejsce pracy wielu wybitnych bydgoskich architektów. Znalazły tu swoje miejsce projekty:

• Józefa Święcickiego – 21 obiektów, z czego 20 istnieje,
• Fritza Weidnera – 8,
• Rudolfa Kerna – 7,
• Karla Bergnera – 5,
• Alfreda Schleusenera – 3,
• Carla Rose – 2,
• Paula Sellnera – 2.

Na ulicy swoje projekty zrealizowali również architekci z Berlina, w tym Heinrich Seeling, Otto Walther i W. Hildebrandt.

Do 1914 roku, wliczając w to boczne uliczki, powstało na Gdańskiej ponad 30 kamienic autorstwa J. Święcickiego, 19 według projektu Rudolfa Kerna oraz 14 Fritza Weidnera, jak również prace m.in. Karla Bergnera, Paula Böhma i Ericha Lindenburgera.

Zabytki

W 2015 roku w rejestrze zabytków zanotowano aż 28 obiektów zlokalizowanych przy Gdańskiej. Najstarszym z nich jest kościół Klarysek z przełomu XVI i XVII wieku. Większość zabytków to stylowe kamienice powstałe w latach 1880–1914.

Ważne obiekty

Nr	Obiekt	Adres	Lata budowy	Lata przebudowy	Budowniczy	Styl architektoniczny	Wpisany do rejestru zabytków	Uwagi	Zdjęcie
1.	Kościół Klarysek	Gdańska 2	1582–1602	1618–1645	_	gotycko-renesansowy	_	najstarszy obiekt przy ulicy	_
2.	Kamienica Maxa Zweiningera	Focha 2 – róg Gdańskiej	I poł. XIX w.	1901–1902	Karl Bergner	secesja	_	arkady od 1940 r. według projektu Jana Kossowskiego	_
3.	Muzeum Okręgowe	Gdańska 4	1615–1618	1878	_	neorenesans, neomanieryzm	_	fragment dawnego kompleksu klasztornego Klarysek	_
4.	Kamienica Augusta Mentzla	Gdańska 5	1853	1909	Rudolf Kern	secesja	_	do 2017 mieściła aptekę „Pod Łabędziem” oraz muzeum farmacji, otwarte ponownie w grudniu 2022	_
5.	Bydgoskie Centrum Finansowe	Gdańska 6-8	2006	_	_	funkcjonalizm	_	zbudowane na miejscu najstarszej drukarni w Bydgoszczy z początków XIX w.	_
6.	Kamienica Gdańska 9	Gdańska 9	III ćw. XIX wieku	_	_	eklektyzm	_	w niszach – kamienne alegorie handlu i przemysłu	_
7.	Kamienica Ernsta Mixa	Gdańska 10	1863	1905, 1913–1914	Fritz Weidner	modernizm	_	mieściła kino „Kristal”, potem „Pomorzanin”, siedziba klubu „Mózg”	_
8.	Hotel „Pod Orłem”	Gdańska 14	XVIII wiek	1893–1896	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok	_	najstarszy zachowany hotel w mieście	_
9.	Dom Towarowy „Jedynak”	Gdańska 15	1910–1911	_	Otto Walther	modernizm	_	jeden z najstarszych domów towarowych w Bydgoszczy	_
10.	Kamienica Emila Bernhardta	Gdańska 16	1882–1884	1918–1920	Carl Stampehl, Rudolf Kern	eklektyzm	_	mieściła kawiarnię „Wiener Cafe”	_
11.	Kamienica Aleksandra Timma	Gdańska 17	1852	1910	B. Brinkmann, O.F.W. Muller	historyzm nawiązujący do architektury średniowiecznej	_	mieszkał tu od 1935 r. Stanisław Brzęczkowski	_
12.	Rzeźba „Wędrowiec”	Gdańska 17	2005	_	Michał Kubiak	_	_	rzeźba przedstawiająca przechodnia podziwiającego neobarokową architekturę hotelu „Pod Orłem”	_
13.	Pomorski Dom Sztuki	Gdańska 20	1886–1887	1910–1920	Gustaw Reichert	historyzm klasycyzujący	_	od 1972 r. mieściła scenę Opery Nova, a od 2006 r. salę koncertową Akademii Muzycznej	_
14.	Kościół św. Piotra i Pawła	Plac Wolności 5	1872–1876	_	Friedrich Adler	eklektyczny neogotyk z elementami romanizującymi	_	do 1945 r. kościół ewangelicko-unijny pw. św. Pawła	_
15.	Kamienica PKO	Gdańska 23	III ćw. XIX w.	1947–1949	kamienica zniszczona w 1945, odbudowana bez zachowania historycznego kształtu	funkcjonalizm	_	siedziba oddziału PKO BP	_
16.	Kamienica Plac Wolności 1	Plac Wolności 1 – róg Gdańskiej	1896–1898	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok	_	jedno z najlepiej ocenianych dzieł Józefa Święcickiego	_
17.	Kamienica Gdańska 22	Gdańska 22	III ćw. XIX w.	1883	Carl Stampehl	eklektyzm	_	_	_
18.	Kamienica Carla Meinhardta	Gdańska 27	1908–1909	_	Alfred Schleusener	modernizm historyzujący	_	mieści aptekę „Centralna”, partię szczytową układają postacie aniołów	_
19.	Kamienica przy ul. Gdańskiej 24	Gdańska 24	1906–1907	_	_	_	_	około 1926 otwarto tu salon Forda firmy Butkowski & Spółka. Kamienica pozbawiona jest w całości dwóch ostatnich istniejących dawniej pięter i wszystkich secesyjnych ozdób. Na tyłach kamienicy aż do placu Wolności 1 znajdowały się przed 1939 warsztaty samochodowe.	_
20.	Kamienica Thomasa Frankowskiego	Gdańska 28	1897–1898	_	Fritz Weidner	historyzm malowniczy	_	_	_
21.	Kamienica Oskara Ewalda	Gdańska 30	1895–1896	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok	_	najwyższą kondygnację zajmowało atelier fotograficzne przekryte szklanym dachem	_
22.	Kamienica Georga Sikorskiego	Gdańska 31	1902–1903	_	Fritz Weidner	styl malowniczy	_	Do końca marca 2017 funkcjonował tu najstarszy salon fryzjerski w Bydgoszczy o nazwie Kosmyk, z tradycją sięgającą 1878 roku.	_
23.	Kamienica Gdańska 33	Gdańska 33	1876–1878	_	_	eklektyzm, neobarok	_	mieszkał tutaj Witold Bełza, co upamiętnia tablica	_
24.	Kamienica Krasińskiego 2	Krasińskiego 2 – róg Gdańskiej	1912	_	Julius Knüpfer	modernizm klasyczny	_	w latach 1919–1939 mieścił się tu Dom Towarowy Bonifacego Cyrusa	_
25.	Kamienica Fritza Weidnera	Gdańska 34	II poł. XIX w.	1914	Fritz Weidner	styl malowniczy	_	w kamienicy mieszkał Fritz Weidner	_
26.	Kamienica Juliusa Greya	Gdańska 35	1887	1909	Rudolf Kern	eklektyzm	_	mieściła się tu do 2003 r. kawiarnia „Cristal”	_
27.	Kamienica Theonii Reichhardt	Gdańska 36	1875	1897–1898	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok	_	_	_
28.	Pomnik Mariana Rejewskiego	Gdańska 39	2005	_	Michał Kubiak	_	_	pomnik bydgoszczanina, pogromcy niemieckiej maszyny szyfrującej Enigma	_
29.	Willa Aronsohna	Śniadeckich 1 – róg Gdańskiej	1866	_	_	neorenesans	_	willę zamieszkiwał do 1918 r. Honorowy Obywatel Bydgoszczy Lewin Louis Aronsohn	_
30.	Kamienica Stanisława Miaskowskiego	Gdańska 40	1852	_	budowniczy Trieb	pozbawiona cech stylowych po przebudowie w latach 30. XX w.	_	jedna z najstarszych zachowanych w oryginalnej formie kamienic na ul. Gdańskiej	_
31.	Kamienica Maxa Rosentala	Gdańska 42	1905–1906	_	Fritz Weidner	styl malowniczy	_	_	_
32.	Dom Handlowy „Rywal”	Gdańska 43-45	1971–1973	_	_	funkcjonalizm	_	w 2002 r. dokonano modernizacji budynku	_
33.	Biurowiec BSS „Społem”	Gdańska 47	1971–1973	_	_	funkcjonalizm	_	biurowiec powstał w miejscu wcześniejszej pierzei z 3 ćwierci XIX w.; w jednej z kamienic urodził się Walter Leistikow, twórca berlińskiej secesji	_
34.	Willa Heinricha Dietza	Gdańska 48	1897–1898	_	Heinrich Seeling	styl malowniczy	_	właściciel był radnym miejskim i posłem do parlamentu pruskiego	_
35.	Willa Wilhelma Blumwe	Gdańska 50	1900–1902	_	Hildebrandt	neorenesans włoski	_	willa nawiązuje do renesansowej Villa Rotonda Andrea Palladio (Vicenza)	_
36.	Kamienica Carla Rose	Gdańska 51	1903–1904	_	Carl Rose	eklektyzm z elementami secesji	_	pozbawiona detali architektonicznych po 1945 r.	_
37.	Kamienica Roberta Grundtmanna	Słowackiego 1 – róg Gdańskiej	1905–1906	_	Alfred Schleusener	modernizm	_	mieściła się tu kawiarnia „Cafe Metropol”, a za PRL – restauracja „SIM”	_
38.	Kaplica Klarysek	Gdańska 56	1900–1901	_	nieznany	modernizm klasycyzujący	_	początkowo kamienica Adolfa Kolwitza	_
39.	Kamienica Aleksandra Olszyńskiego	Gdańska 58	1894–1895	_	Heinrich Arndt	eklektyzm z elementami neobaroku i neorenesansu	_	do 1914 r. miało tu swoją siedzibę Stowarzyszenie Higieny Ludowej w Bydgoszczy	_
40.	Kamienica Carla Meyera	Gdańska 60	1891–1892	_	Carl Meyer	eklektyzm	_	w niszy postać alegoryczna przedstawiająca Architekturę i Budownictwo	_
41.	Kamienica Alfreda Schleusenera	Gdańska 62	1910–1911	_	Alfred Schleusener	modernizm	_	dom własny Alfreda Schleusenera	_
42.	Kamienica Józefa Święcickiego	Gdańska 63	1894	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok, neorenesans	_	dom własny Józefa Święcickiego	_
43.	Kamienica Eduarda Schulza	Gdańska 66	1904–1905	_	Rudolf Kern	secesja	_	w dwudziestoleciu międzywojennym „Dom Niemiecki”	_
44.	Kamienica Gdańska 67	Gdańska 67	1910–1911	_	Rudolf Kern	modernizm z elementami secesji	_	_	_
45.	Kamienica Eduarda Schulza	Gdańska 68	1904–1905	_	Rudolf Kern	secesja	_	na zapleczu działała restauracja i teatr niemiecki „Elysium”, w okresie po II wojnie światowej – restauracja „Słowianka”	_
46.	Kamienica Gdańska 71	Gdańska 71	1906–1908	_	Rudolf Kern (?)	modernizm eklektyczny	_	w 1924 r. urządzono w budynku Oddział Ginekologiczno-Położniczy Szpitala Miejskiego.	_
47.	Kamienica Gdańska 73	Gdańska 73	1874-1875	1892, 1919, 1931	Anton Hoffmann	_	_	dom wybudowany jako jednopiętrowy przez właściciela parceli robotnika kolejowego Daniela Kukuka (pozwolenie na budowę wydano w lipcu 1874). Prawe skrzydło pochodzi prawdopodobnie z 1892, rok później w lewej części urządzono sklep i przebito witrynę. W 1919 przebudowano na cele handlowe prawą część budynku; był tu m.in. sklep z artykułami metalowymi. Kolejna przebudowa lokali handlowych na parterze miała miejsce w 1931. W przypadku realizacji obejścia ul. Cieszkowskiego dopuszczone wyburzenie obiektu jako jednego z 23 obiektów.	_
48.	Kamienica Gdańska 75	Gdańska 75	1883	_	_	eklektyzm	_	na frontonie – kamienna główka Hermesa	_
49.	Kamienica Gdańska 77	Gdańska 77	1882–1883	_	_	eklektyzm	_	_	_
50.	Kamienica Ernsta Bartscha	Gdańska 79	1898–1899	_	Fritz Weidner	styl malowniczy	_	_	_
51.	Kamienica Paula Storza	Gdańska 81	1897	_	_	eklektyzm, neomanieryzm	_	putta nad oknami I piętra	_
52.	Kamienica Gdańska 83	Gdańska 83	1890	_	_	eklektyzm, neomanieryzm	_	właścicielem budynku był m.in. Carl Rose. W 2017 przeprowadzono remont elewacji.	_
53.	Willa Carla Grosse	Gdańska 84	1898–1899	_	Karl Bergner	styl malowniczy	_	W latach 1962–1992 mieścił się tu klub Milicji Obywatelskiej. Przez szereg lat uważano mylnie, że w latach 20. XX wieku właścicielem willi była Pola Negri.	_
54.	Kamienica Otto Riedla	Świętojańska 2 – róg Gdańskiej	1911–1912	_	Paul Sellner	modernizm	_	w budynku do 25 kwietnia 2020 mieściła się piekarnia, od 1924 w rękach rodziny Bigońskich	_
55.	Kamienica Rudolfa Kerna	Al. Mickiewicza 1 – róg Gdańskiej	1903–1904	_	Rudolf Kern	secesja	_	dom własny Rudolfa Kerna	_
56.	Kamienica Gdańska 86	Gdańska 86	1887–1888	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neorenesans francuski	_	elewacja z ozdobnymi dekoracjami sztukateryjnymi (dzieci, syreny); w budynku mieszkał okresowo właściciel Bydgoskich Fabryk Mebli Otto Pffeferkorn	_
57.	Willa Hugona Hechta	Gdańska 88-90	1888–1889	_	Józef Święcicki	neorenesans francuski	_	W latach 1900–1939 właścicielem domu był społecznik i lekarz Hermann Dietz	_
58.	Kamienica Gdańska 91	Gdańska 91	1897–1898	_	Fritz Weidner	styl malowniczy	_	_	_
59.	Kamienice Hugona Hechta	Gdańska 92-94	1889–1892	_	Józef Święcicki	neorenesans francuski	_	W czerwcu 1921 r. w budynku, należącym do pierwszego polskiego prezydenta miasta Jana Maciaszka, gościł Józef Piłsudski	_
60.	Kamienica Carla Bradtke	Gdańska 93	1895–1896	_	Józef Święcicki	historyzm z elementami rokokowymi	_	_	_
61.	Kamienica Gdańska 95	Gdańska 95	1912–1913	_	Paul Sellner	modernizm	_	_	_
62.	Kamienica Stanisława Rolbieskiego	Gdańska 96	1891–1892	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neorenesans francuski	_	w latach okupacji mieściła się tu siedziba Niemieckiego Frontu Pracy	_
63.	Kamienica Adama Wysockiego	Gdańska 100 – róg Chodkiewicza	1935	_	Paweł Wawrzon	funkcjonalizm	_	rozważane wyburzenie budynku pod ewentualne wprowadzenie torowiska w ul. Chocimską	_
64.	Kamienica Reinholda Zschiesche	Chocimska 1 – róg Gdańskiej	1885–1888	_	Józef Święcicki	eklektyzm	_	_	_
65.	Kamienica Carla Peschela	Gdańska 101	1892–1893	_	Józef Święcicki	eklektyzm	_	_	_
66.	Kamienica Rudolfa Gehrke	Gdańska 113	1886	_	Józef Święcicki	eklektyzm, neorenesans	_	_	_
67.	Willa Fritza Heroldta	Gdańska 119	1895–1896	_	Fritz Weidner	eklektyzm, neobarok	_	w latach 20. XX w. mieszkał tu Antoni Chołoniewski, autor „Ducha dziejów Polski”	_
68.	Kamienica Gdańska 121	Gdańska 121	2008	_	_	funkcjonalizm	_	_	_
69.	Kamienica Gdańska 125	Gdańska 125	1895 (Święcicki)	1993–1996	_	funkcjonalizm	_	współczesna kamienica stanęła w miejscu wcześniejszego neobarokowego budynku z lat 90. XIX w. autorstwa Józefa Święcickiego	_
70.	Kamienica Kazimierza Figurskiego	Gdańska 127	1900–1901	_	nieznany	styl malowniczy	_	_	_
71.	Kamienica Ernsta Friebela	Gdańska 130	1911	_	Karl Gehrke	modernizm	_	_	_
72.	Kamienica Gdańska 131	Gdańska 131	1892–1893	_	nieznany	eklektyzm	_	_	_
73.	Kamienica Gdańska 139	Gdańska 139	1877	2000	A. Wiese	funkcjonalizm	_	_	_
74.	Kamienica Georga Weisa	Gdańska 141	1906–1907	_	Georg Weis	modernizm	_	dom własny mistrza murarskiego Georga Weisa	_
74.	Kamienica	Gdańska 146	1910	_	_	_	_	Kamienicę wzniesiono na planie litery „L”. Do ul. Gdańskiej przylega niewielka część z charakterystycznym, wysokim szczytem w centralnej części obiektu. W 2022 przeprowadzono remont kamienicy, dodając na parterze boniowanie i odtwarzając opaski wokół okien	_
74.	Kamienica	Gdańska 148	1911	_	_	_	_	Trzykondygnacyjny budynek zbudowany został na planie zbliżonym do prostokąta. Elewację frontową zdobią oryginalne dwuskrzydłowe wrota z naświetlem łukowym. Wokół oknem zachowały się opaski, a parter od wyższych kondygnacji rozdziela gzyms.	_
75.	Gmach Szkoły Wojennej	Gdańska 190	1913–1914	_	Arnold Hartmann, Robert Schlezinger	eklektyzm, neobarok	_	siedziba Szkoły Podchorążych (1920–1939), sztabu Pomorskiego Okręgu Wojskowego (1947–2007), od 2007 r. Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych RP	_
76.	Pomorskie Muzeum Wojskowe	Czerkaska 2 – róg Gdańskiej	1973	_	Zbigniew Kortas	funkcjonalizm	_	prezentuje wojskowe dzieje Pomorza i Kujaw począwszy od Powstania wielkopolskiego 1918–1919	_
77.	Koszary wojskowe	Gdańska 147	1884–1914	_	_	mur pruski	_	40 budynków koszarowych. W 2022 podjęto remont dawnego kasyna z werandą, zbudowanego w 1889	_
78.	Stadion im. Zdzisława Krzyszkowiaka	Gdańska 163	od 1955	_	Jerzy Hofmann	_	_	kompleks sportowy o powierzchni 25 ha, mieści m.in. Galerię Sportu Bydgoskiego	_
79.	Stacja wodociągów Las Gdański	Gdańska 242	1900	_	F. Marschall	neogotyk	_	kompleks budynków wodociągów miejskich	_
80.	Leśny Park Kultury i Wypoczynku	Gdańska	od 1972	_	Aleksander Pietrzak i Edward Bartmann	_	_	park o powierzchni 830 ha	_

Komunikacja

Tramwaje kursujące przez ulicę Gdańską to linie: 1, 2, 4, 6, 10 i 11. Linia 4, 6 oraz 11 skręcają w ul. Chodkiewicza kierując się na Bielawy, natomiast 1, 2 oraz 10 kursują do Myślęcinka.

Na różnych odcinkach ulicy funkcjonują także autobusy (linii 41, 52, 65, 71, 77, 82, 93, 94 oraz nocny 31N). W 2012 roku na odcinku od ul. Mickiewicza do placu Wolności powstał pierwszy w Bydgoszczy kontrapas rowerowy, na który wydano 281 tys. zł.

W połowie 2020 roku zakończono budowę buspasów, które znajdują się na północ od viaduktu kolejowego, w kierunku Osielska. Projekt ten, wart 10,2 mln zł, planowano zakończyć w lipcu 2019, lecz napotkano problemy projektowe związane z Miejskimi Wodociągami i Kanalizacją.

Cały czas trwały prace, które miały na celu również posadzenie nowych drzew, w tym wiśni japońskich oraz lip holenderskich. Jako element nowej koncepcji w 2020 roku, rozpoczęto także przebudową przystanków tramwajowych, w tym w rejonie ul. Chodkiewicza, co zakończono we wrześniu 2023 roku.

---

Oceń: Ulica Gdańska w Bydgoszczy

---