Budynek CM UMK w Bydgoszczy

---

Położenie

Budynek CM UMK w Bydgoszczy jest zlokalizowany w strategicznym punkcie, tj. w sercu Bydgoszczy, w miejscu, gdzie krzyżują się ulice: Jagiellońska oraz 3 Maja, w bezpośrednim sąsiedztwie Ronda Jagiellonów. Taka lokalizacja zapewnia dogodny dostęp do wielu ważnych instytucji oraz atrakcji miasta.

Historia

Okres pruski

Obiekt ten, wznoszony w latach 1850–1852, pełnił pierwotnie rolę szpitala garnizonowego w Bydgoszczy. Zlokalizowany na skrzyżowaniu ulic: Jagiellońskiej (niem. Wilhelmstrasse) oraz 3 Maja (niem. Hempelstrasse), był odgrodzony murem z cegły, z bramą wjazdową w jego centralnej części. Dodatkowo, ul. Jagiellońska została otoczona ogrodzeniem z żelaznych kutych prętów, które osadzone było na murze ceglanym.

Główna struktura budynku, o planie przypominającym literę „U”, wyróżniała się monumentalnością, jej elewacje wykonano z cegły. Gmach składał się z trzykondygnacyjnego korpusu, wzbogaconego o narożne ryzality, które po części były wyższe o jedną kondygnację. Całość dopełniały blanki przypominające wieże. Początkowo, budowla charakteryzowała się symetryczną i wieloosiową fasadą, z dwukondygnacyjnym ryzalitem na osi, gdzie znajdowało się główne wejście. Nad środkową częścią fasady umieszczono dekoracyjne attyki z podziałami.

Do lat 70. XIX wieku, była to największa placówka medyczna w mieście. Na jej potrzeby pracowało wielu wojskowych lekarzy i sanitariuszy, pod przewodnictwem komendanta. W razie nagłej potrzeby, zapewniano także pomoc medyczną cywilnym mieszkańcom regionu. Prace rozbudowy kompleksu trwały do 1910 roku, a w latach 1890–1891, na obszarze ówczesnego Arsenału wzniesiono budynek administracyjny szpitala, który obecnie nie istnieje. W 1881 roku wybudowano także piętrowy budynek gospodarczy. Ponadto, na terenie znajdowały się trzy baraki dla pacjentów, a w 1910 roku dobudowano nowy, parterowy gmach kostnicy. W 1892 roku, zrealizowano projekt kanalizacji całego terenu.

Okres międzywojenny

W 1919 roku, po ustaleniu przynależności Bydgoszczy do nowo powstałego państwa polskiego, rozpoczęto proces przekazywania szpitala z rąk wojskowych władz pruskich. Duża liczba żołnierzy stacjonujących w garnizonie bydgoskim, a także bliskość do frontów wojny polsko-rosyjskiej, przyczyniły się do znacznego wzrostu liczby świadczonych tu usług medycznych. W 1920 roku, obiekt, będący wówczas pod kontrolą Dowództwa Okręgu Generalnego Poznań, osiągnął maksymalną zdolność hospitalizacyjną wynoszącą 1140 łóżek.

Po reorganizacji sił zbrojnych Polski w 1921 roku, Bydgoszcz stała się częścią Pomorskiego Okręgu Korpusu Nr VIII, którego dowództwo mieściło się w Toruniu. Od 1922 roku, szpital w Bydgoszczy przejął rolę jednego z szpitali rejonowych w obszarze Okręgu. Pomimo zwiększonego zapotrzebowania na usługi sanitarno-medyczne, liczba hospitalizacji systematycznie malała. To zjawisko wskazywało na odbudowę stanu zdrowia społeczeństwa oraz Wojska Polskiego po okresie konfliktów. W latach 1922 przybyło 320 łóżek, w roku 1923 zmniejszyła się ona do 300, a w latach 1924 i 1925 wynosiła po 200 łóżek.

Po następnych reformach organizacyjnych w strukturach zdrowotnych armii, w 1925 roku, bydgoski szpital został przekształcony w filię Szpitala Okręgowego nr 8 w Toruniu, dysponującą 100 łóżkami i brakiem własnej infrastruktury materiałowej. W 1928 roku pojawiła się decyzja o rozformowaniu Wojskowego Zakładu Leczniczego w Bydgoszczy. Skutkiem tego były wzrastające koszty leczenia wynikające z konieczności dojazdów do szpitala w Toruniu. Od tamtej pory, aż do 1939 roku, bydgoszczanie pozbawieni byli stacjonarnego wojskowego zakładu, mimo żeorne filie funkcjonowały w takich miastach jak Grudziądz, Gdynia (od 1932 roku), Ciechocinek czy Inowrocław.

Wielki kompleks budynków, pozostający po likwidacji szpitala, był w rękach garnizonu bydgoskiego aż do 1939 roku. W gmachu głównym urządzono cerkiew prawosławną oraz salę teatralną, natomiast w pobliskim pawilonie znalazła się szkoła powszechna, prowadzona przez Stowarzyszenie „Rodzina Wojskowa”.

Okres okupacji

Podczas II wojny światowej obiekt przeznaczono na niemiecki szpital wojskowy, co zmieniło jego dotychczasowe funkcje.

Okres powojenny

Po wyzwoleniu Bydgoszczy, pomiędzy 26 stycznia a 10 lutego 1945 roku, w budynkach szpitala funkcjonował I Polowy Ruchomy Szpital Chirurgiczny I Armii Wojska Polskiego. Następnie, użytkowanie kompleksu przypadło Wojskowemu Szpitalowi Garnizonowemu. W 1948 roku placówkę rozwiązano. Rozwój głównych zabudowań nastąpił wówczas, a pięć sąsiadujących budynków rozebrano pod nieobecność i bez zgody władz wojskowych, stając się siedzibą Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Po formalnym przejęciu nieruchomości szpitalnych przez PZPR, kwestie regulacji stanu prawnego dotyczącego gruntu przez wiele lat pozostawały w zawieszeniu. W latach 60. XX wieku, podczas budowy ronda Jagiellonów, ustalono, że właścicielem gruntu jest nieistniejące już Towarzystwo Kupców w Bydgoszczy. Aby nadać pozory legalności, w 1970 roku walne zgromadzenie nowo powstałego zrzeszenia handlowego przekazało nieruchomość skarbowi państwa, a w 1973 roku prezydium Miejskiej Rady Narodowej oddało kompleks z gruntem na 40-letnią umowę na rzecz KW PZPR.

Po rozwiązaniu PZPR w 1990 roku, gospodarzem pozostałych po szpitalu wojskowym obiektów stał się I Urząd Skarbowy. Część nieruchomości oddano Akademii Medycznej, która zorganizowała tam rektorat, dwa dziekanaty, administrację uczelni, sale wykładowe, stołówkę oraz dodatkowy dom studencki. Około 2000 roku, po przeniesieniu Urzędu Skarbowego na ul. Fordońskiej, cały budynek trafił w ręce Akademii Medycznej. W 2004 roku uczelnia została włączona w struktury UMK w Toruniu, tworząc Collegium Medium UMK w Bydgoszczy.

Architektura

W przeszłości z dawnych struktur szpitala garnizonowego przetrwał jedynie główny gmach, którego plan przypomina literę „U”. Budowla ta, wzniesiona w stylu historyzmu, wykorzystująca formy neoromańskie, swoim wyglądem przypomina fortecę. Niestety, podczas kompleksowej przebudowy w latach 1947–1948 zatracono wiele pierwotnych cech stylistycznych.

W trakcie tych prac usunięto ryzality, co z kolei wpłynęło na ogólną sylwetkę budynku. Dodatkowo, dokonano zmian w wielkości i kształcie okien, a również nadbudowano czwartą kondygnację. Całość przekryto dachem dwuspadowym, co nadało nowy charakter tej historycznej budowli.

---

Oceń: Budynek CM UMK w Bydgoszczy

---