Budynek Zespołu Szkół Mechanicznych w Bydgoszczy

---

Położenie

Budynek Zespołu Szkół Mechanicznych ulokowany jest w południowo-zachodniej części Śródmieścia Bydgoszczy. Znajduje się w strategicznym narożniku ulic, takich jak Świętej Trójcy oraz Kruszwickiej. Prezentuje się szczególnie imponująco od strony Ronda Grunwaldzkiego, gdzie wcześniej jego sylwetka odbijała się w wodach Kanału Bydgoskiego, który niestety został zasypany w 1971 roku.

Historia

Okres pruski 1908–1920

Budowa gmachu, w którym mieści się Zespół Szkół Mechanicznych, to wynik długich starań włodarzy Bydgoszczy, mających na celu ulokowanie w mieście wyższej uczelni technicznej o profilu artystycznym. Już w 1872 roku cesarz Wilhelm I, odwiedzając miasto, wmurował kamień węgielny pod budowę szkoły przemysłu artystycznego przy ul. Szkolnej, obecnie znanej jako ul. Konarskiego. Druga połowa XIX wieku była czasem intensywnego rozwoju Bydgoszczy, co w połączeniu z dobrą sytuacją gospodarczą spowodowało rosnącą potrzebę kształcenia nowoczesnej kadry dla rozwijających się przedsiębiorstw oraz zakładów rzemieślniczych.

Choć budynek szkoły został wzniesiony, brakowało funduszy na jego odpowiednie wyposażenie oraz na zatrudnienie wykładowców. Stąd decyzja o umiejscowieniu w nim szkoły dla dziewcząt, nazywanej wyższą. Mimo to, nieustannie prowadzono starania mające na celu utworzenie w Bydgoszczy technicznej uczelni, która mogłaby zaspokoić rosnące potrzeby gospodarki.

W listopadzie 1897 roku Ministerstwo Handlu i Rzemiosła, reprezentowane przez radcę rządowego Simona, wyraziło chęć wsparcia finansowego dla budowy szkoły, w tym udzielenia niskooprocentowanego kredytu. W 1900 roku, przy ul. Konarskiego, otwarto szkołę dokształcającą dla rzemieślników i kontynuowano prace nad utworzeniem wyższej uczelni.

Ostatecznie, 14 stycznia 1908 roku, podpisano umowy dotyczące budowy szkoły, przekształcając koncepcję państwową na miejską, przy minimalnym udziale rządu pruskiego. Pusty plac zakupiono od prywatnego właściciela za 43 tysiące marek. Za plany budowli oraz projekt zagospodarowania terenu odpowiedzialni byli architekci Otto Brech i Carl Meyer, a sama budowa rozpoczęła się w 1910 roku. Gotowy gmach, znajdujący się przy ówczesnej ulicy Berlińskiej, obecnie Św. Trójcy, oddano do użytku w roku 1911.

Budowla została zaprojektowana w atrakcyjnej lokalizacji nad Kanałem Bydgoskim i miała służyć jako siedziba artystycznych kierunków bydgoskiego uniwersytetu, którego powstania od lat domagały się władze miasta.

Królewsko-Pruska Szkoła Rzemiosł i Przemysłu Artystycznego zainaugurowała swoją działalność 2 października 1911 roku. Pierwszym dyrektorem został architekt Arno Koernig, a uczelnia kształciła na czterech kierunkach: architektura i rzemiosło artystyczne, malarstwo dekoracyjne i grafika, rzeźbiarstwo oraz tkactwo i haft artystyczny. Była to jedyna w Prowincji Poznańskiej szkoła artystyczna, która w 1916 roku przekształciła się w Akademię Przemysłu Artystycznego. Akademia ta funkcjonowała do wyzwolenia Bydgoszczy w 1920 roku.

Okres międzywojenny 1920–1939

Po przystąpieniu Bydgoszczy do nowo odrodzonej Polski w 1920 roku, kontynuowano działanie uczelni pod nazwą Państwowa Szkoła Przemysłu Artystycznego. Nowym dyrektorem został architekt Kazimierz Ulatowski. Uczelnia wciąż kształciła artystów różnych dziedzin, m.in. malarzy, rzeźbiarzy, grafików, tkaczy oraz fotografów, zatrudniając wybitnych artystów przybyłych z różnych regionów Polski i zagranicy.

W Bydgoszczy nauczycielami byli m.in. Jerzy Rupniewski, Bolesław Lewański, a także rzeźbiarz, malarz i medalier Jan Wysocki, Bronisław Bartel, Feliks Giecewicz, grafik Karol Mondral oraz wielu innych artystów, którzy wnieśli znaczący wkład w rozwój lokalnej kultury.

W 1921 roku, z inicjatywy profesorów, powołano Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych, które miało na celu promowanie sztuki w regionie. Mimo to, działalność szkoły nie trwała długo, gdyż władze państwowe, kierując się racjami ekonomicznymi, postanowiły zamknąć tę placówkę i utworzyć średnią Państwową Szkołę Przemysłową, która rozpoczęła swą działalność w roku szkolnym 1923/24.

Dyrektorem nowej szkoły został inż. Franciszek Siemiradzki, a w instytucji powstały dwa główne wydziały: techniczny oraz rzemiosła artystycznego. Otwarto również zawodową szkołę rzemieślniczą, a następnie dodatkowe wydziały, a także Cywilną Szkołę Mechaników Lotniczych, która funkcjonowała w latach 1926–1931 i była traktowana jak wydział.

W 1931 roku, po reorganizacji, szkoła dysponowała już dwoma nowymi wydziałami: Chemicznym oraz Wydziałem Młynarskim, a przyjmowała wielu kandydatów z całego kraju. Pecjalizowano także w kształceniu elektryków, grafików i elektromonterów, z przeciętną frekwencją wynoszącą około 400 uczniów nawet w trudnych latach kryzysowych.

Uczniowie, zarówno miejscowi, jak i z innych regionów, korzystali z bursy przy ul. Nowodworskiej 11 do 1935 roku. Szkoła była doceniana za wysoką jakość kształcenia i wzorowe wyposażenie techniczne, posiadając m.in. sale wykładowe, biblioteki oraz laboratoria. W ciągu dwudziestolecia międzywojennego uczelnię ukończyło blisko dwa tysiące absolwentów.

Okres okupacji niemieckiej 1939–1945

W czasie drugiej wojny światowej budynek szkoły został przekształcony w siedzibę policji okupacyjnej.

Okres powojenny po 1945 roku

Po wyzwoleniu miasta w styczniu 1945 roku, na stanowisko dyrektora powrócił inż. Franciszek Siemiradzki. Po pewnym czasie, szkole przywrócono budynek przy ul. Świętej Trójcy, który miał ponownie pełnić rolę edukacyjną. W 1945 roku założono Państwową Szkołę Techniczną, która otworzyła kierunki mechaniczne, elektryczne oraz chemiczne. Wraz z rozwojem przemysłu adaptowano profil szkoły, co wiązało się z otwieraniem nowych specjalności związanych z elektroniką, geodezją oraz budową samolotów.

W latach 1951–1975 placówka nosiła nazwę Technikum Mechaniczno-Elektrycznego. Kształcenie techniczne odbywało się w ścisłej współpracy z lokalnymi zakładami przemysłowymi, które przyjmowały uczniów na praktyki, a po ukończeniu nauki wiele osób znajdowało zatrudnienie w tych firmach. Wkrótce wiele tysięcy absolwentów zdobyło wysokie stanowiska w bydgoskim przemyśle oraz administracji, a kilkunastu z nich zajęło eksponowane funkcje jako ministrowie, posłowie oraz uznani naukowcy.

Architektura

Budynek Zespołu Szkół Mechanicznych w Bydgoszczy to znakomity przykład architektury eklektycznej, w której dominują formy neobarokowe. Struktura jest podpiwniczona i wykonana z cegły, a jej tynkowana fasada wyróżnia się trzema piętrami, zwieńczonymi dachem z mansardą.

W elewacji frontowej można dostrzec dwa charakterystyczne ryzality, które są zakończone odrębnymi szczytami, co nadaje budynkowi eleganckiego wyglądu. W północno-zachodnim narożniku wznosi się kwadratowa wieża z loggią, która jest ukoronowana metalowym hełmem. Okna budynku w przeważającej części mają kształt prostokątny lub są zamknięte półkoliście, a ich ozdobne gzymsy nadokienne podkreślają estetykę budowli.

Warto również zwrócić uwagę na boczną elewację zachodnią, gdzie na poziomie parteru znajduje się dobudówka, przykryta dachem mansardowym. Ten eklektyczny charakter budynku, z bogatą ornamentyką, decyduje o jego niepowtarzalnym stylu i wpisuje się w architektoniczny krajobraz Bydgoszczy.

---

Oceń: Budynek Zespołu Szkół Mechanicznych w Bydgoszczy

---