Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

---

Historia

Powstanie kościoła w Bydgoszczy to efekt wysiłków lokalnej społeczności, która od 1898 roku walczyła o zgodę na budowę nowej świątyni katolickiej. Władze pruskie przyznały zezwolenie w 1906 roku, jednak wyznaczyły warunek, aby wybudowane zostały dwa kościoły: jeden dla Polaków, pw. św. Trójcy, oraz drugi, dedykowany Niemcom, pod wezwaniem Serca Jezusa.

Nowa świątynia miała być zrealizowana przez władze państwowe dla niemieckich katolików, którzy osiedlili się w rozwijającym się na początku XX wieku Śródmieściu. Wybrano miejsce budowy na Elisabethmarkt, który był miejskim placem targowym.

Budowę kościoła zrealizowano w latach 1910–1913, przy dużym wsparciu finansowym ze strony rządu, które pokryło 95% kosztów. Projekt w stylu neobarokowym został opracowany w Biurze Projektów Wydziału Budownictwa Robót Publicznych w Berlinie. W maju 1908 roku rozpoczęto prace, których kierownikiem był Oskar Hossfeld z Turyngii, uznawany za specjalistę w zakresie budowy kościołów oraz zabytków.

W procesie budowy wspierał go Herrmann, urzędnik bydgoskiego Urzędu Budowlanego, a także budowniczy regencji Handke. Elewację frontową oraz wieżę opracowywał architekt Asmann. Zrealizowana w stylu neobarokowym bazylika z apsydą, transeptem i centralną kopułą, nawiązuje do barokowych świątyń północnych Niemiec.

Kościół został konsekrowany przez sufragana gnieźnieńskiego, ks. bp W. Kloske, 19 czerwca 1913 roku, a początkowo pełnił funkcję kościoła pomocniczego dla parafii farnej. Przez pewien czas, do 1920 roku, kościół służył niemieckim katolikom, a po tym okresie stał się wspólnotową świątynią dla katolików zarówno polskich, jak i niemieckich. Nabożeństwa w języku niemieckim zostały zakończone 17 lutego 1924 roku, a kościół stał się własnością gminy niemieckiej aż do wybuchu drugiej wojny światowej.

W 1924 roku kard. Edmund Dalbor wydał dekret o utworzeniu pięciu nowych parafii w Bydgoszczy, w tym także parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa. Od 1925 roku proboszczem został ks. kan. Kazimierz Stepczyński, który niestety został zamordowany przez Niemców w 1939 roku.

II wojna światowa omia jak dotąd kościół z większych zniszczeń. W latach 1982–1988 przeprowadzono generalny remont wnętrza, a w 2002 roku zrealizowano nową elewację oraz iluminację zewnętrzną kościoła. Od 1992 roku, na skutek inicjatywy ks. Bogdana Jaskólskiego, w świątyni organizowane są rekolekcje dla środowisk twórczych.

Charakterystyka

Obiekt jest powszechnie uważany za jeden z najbardziej urokliwych kościołów, jakie powstały w stylistyce historyzującej w Bydgoszczy przełomu XIX i XX wieku.

Styl architektoniczny

Świątynia została zaprojektowana w stylu neobarokowym, wyróżniając się tynkowaną elewacją, co czyni ją unikalną wśród innych budowli tego okresu, które powstały w Bydgoszczy w drugiej połowie XIX oraz na początku XX wieku.

Architektura kościoła podkreśla jego układ bazylikowy z wydzielonym transeptem, gdzie nad nim unosi się charakterystyczna kopuła. Interesującym aspektem jest trójnawowe wnętrze, z prezbiterium, które zostało zamknięte trójbocznie i skierowane na północ. Świątynia może pomieścić około 2000 wiernych, oferując 367 miejsc siedzących w nawie głównej, 34 w empory organowej oraz 45 w nawach bocznych. Dostęp do kościoła zapewniają trzy główne wejścia oraz dwa dodatkowe.

Całkowita powierzchnia użytkowa wynosi 812 m², natomiast kubatura szacowana jest na 17,1 tys. m³. Budowla ta stanowi także stosunkowo wczesny przykład wdrażania nowoczesnych rozwiązań budowlanych, takich jak konstrukcje żelbetowe.

Od wschodu i zachodu transeptu przylegają przedsionki, mające zbliżony kształt do kwadratu. Południowe ramię transeptu oraz boczna nawa są połączone z prostokątną przybudówką, w której znajduje się wejście na wieżę, wznoszącą się na wysokość 48,4 m. Wieża jest zwieńczona hełmem baniastym z latarnią. Znajdują się na niej nie tylko dzwony, ale także zegar wybijający godziny oraz półgodziny. Rynny, hełm wieży oraz sygnaturki są pokryte miedzianą blachą.

W sierpniu 2019 roku rozpoczęto prace konserwacyjne na drewnianej konstrukcji wieży, które sfinansowały lokalne władze.

Fasada kościoła zdobiona jest pilastrami oraz elegancką attyką, a wnętrze i prezbiterium są przykryte sklepieniem kolebkowym na gurtach. W nawie głównej posadzka wykonana jest z czerwonego piaskowca, podczas gdy prezbiterium wyłożono marmurowymi płytami.

Detale architektoniczne

Wnętrze oraz elewacja świątyni charakteryzują się bogatymi detalami architektonicznymi, które nawiązują do czystego stylu barokowego. Znajdziesz tutaj kartusze z inskrypcjami, spływy wolutowe, płomienne wazony, figurki putt oraz ornamenty rocaillowe i festony. Szczególnie ozdobny jest główny portal, który zdobią kamienne figury św. Piotra i Pawła.

Wnętrze transeptu również zwraca uwagę dzięki oprawie architektonicznej portali, gdzie kolumny podtrzymują balkony ozdobione rzeźbami aniołów grających na instrumentach. Malarskie dekoracje sklepień i sufitów wykonali artyści, w tym Ernst Fey z Berlina. Prace rzeźbiarskie zrealizowali różni artyści: m.in. rzeźbiarz Schreiner z Ratyzbony stworzył postacie apostołów w głównym portalu, a dzieła Meyera i Webera z Wilmersdorf przyozdabiają zewnętrzną część kościoła. Wnętrze zdobią również atlanta przy emporze organowej oraz grupy aniołów w transepcie, autorstwa Franka Vauschutz z Charlottenburga.

Ołtarze

W świątyni znajduje się sześć ołtarzy, które każdemu z wiernych oferują wyjątkowe doznania duchowe:

• Główny ołtarz inicjalnie zdobił obraz Serca Jezusowego autorstwa Bolesława Lewańskiego, z 1930 roku zastąpiony został przez obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa, namalowany przez prof. Faczyńskiego,
• Ołtarz w lewej nawie z obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny,
• Ołtarz w prawej nawie, w którym znajduje się obraz św. Józefa,
• Drugi ołtarz w prawej nawie, który mieści figurę św. Antoniego, wyrzeźbioną przez prof. Giecewicza w 1924 roku,
• Ołtarz w kaplicy przylegającej do prezbiterium, gdzie przeniesiono obraz Serca Jezusowego z głównego ołtarza w 1930 roku,
• Ołtarz w kaplicy przylegającej do lewej nawy, gdzie po pierwotnej figurze Matki Boskiej Bolesnej, umieszczono stylowy barokowy ołtarz stworzony przez artystę rzeźbiarza Skręta z Bydgoszczy oraz obraz św. Teresy, namalowany przez prof. Faczyńskiego.

Dzwony

W wieży kościoła zainstalowane są trzy dzwony stalowe:

• najmniejszy nosi nazwę „Ave Maria gratia plena Dominus Tecum”,
• średni to „Omnia ad Majorem Dei gloriam”,
• największy jest dzwon „Cor Jesu sacratissimum miserere nobis”.

Dzwony zasilane są elektrycznie i ich łączna waga przekracza 5685 kg; średni dzwon znajduje się na górze wieży, zaś niżej są dwa pozostałe. Zostały wykute w 1912 roku w zakładzie Bochumer Verein Gussstahlfabrik i mają tonacje: fis’ (-), d’ (-) oraz h0 (-).

Organy

Organy, zbudowane w 1912 roku przez firmę Paula Voelknera z Bydgoszczy, mają 28 głosów. Zmodernizowane w 1942 roku przez Josefa Goebla z Gdańska, zyskały dodatkowy głos. W 1968 roku wbudowano dzwony rurowe. Instrument, z dwoma manuałami i pedałem, wykorzystuje pneumatyczną trakturę oraz powietrze tłoczone przez cichobieżną dmuchawę. Zachowało się także urządzenie do kalikowania. W kwietniu 2012 roku rozpoczęły się prace remontowe organów.

---

Oceń: Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

---