Bazylika św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy

---

Historia kościoła

W listopadowe dni 1923 roku, władze Bydgoszczy postanowiły ofiarować Zgromadzeniu Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo działkę o powierzchni 5270 m². Teren ten miał być przeznaczony na budowę nowego kościoła oraz szkoły z internatem dla dwustu uczniów. Już w marcu 1924 roku rozpoczęto prace przygotowawcze według planów architekta Adama Ballensteda, pochodzącego z Poznania. Monumentalna świątynia, która miała powstać, miała być wyrazem wdzięczności Opatrzności Bożej za powrót Pomorza do Polski oraz uczcić 300-lecie istnienia Zgromadzenia Księży Misjonarzy, powołanego w 1625 roku. Budowla nawiązywała stylistyką do form neoklasycystycznych, z architektonicznymi detalami w stylu neobarokowym.

Już 1 maja 1924 roku, dzięki dekretowi kard. Edmunda Dalbora, erygowano parafię pod wezwaniem św. Wincentego a Paulo. Dwa lata później, 15 października 1925 roku, księża misjonarze rozpoczęli swą działalność duszpasterską. Do końca 1927 roku wybudowano prezbiterium, a na początku 1928 roku przystąpiono do robót fundamentowych pod główną nawę kościoła. Na przełomie lat 1931 i 1932 zakończono budowę obu skrzydeł domu misjonarskiego, w którym urządzono szkołę dla chłopców.

W drugiej połowie 1933 roku rozpoczęto budowę rotundy, a w 1935 roku zainstalowano żelbetową kopułę. Do końca 1938 roku kościół osiągnął stan surowy. Niestety, w dniu 16 września 1939 roku budowla ta została zajęta przez wojska niemieckie, a budynek domu misjonarskiego zamieniono na koszary policji. W trakcie tych działań kościół został sprofanowany, a jego wyposażenie uległo rozkradzeniu. Tuż przed wycofaniem z Bydgoszczy, wojska niemieckie w dniu 19 stycznia 1945 roku podłożyły ogień, co spowodowało ogromne straty, które oszacowano na 1 466 808,10 złotych według cen sprzed wojny.

Po wojnie, 15 marca 1945 roku, do Bydgoszczy przybyli pierwsi misjonarze z Krakowa. Dzięki ich staraniom, kościół został odgruzowany i na nowo otwarty dla wiernych. Regularne nabożeństwa zaczęły się odbywać od 27 maja 1945 roku, co miało miejsce w kontekście długotrwałego procesu odbudowy. W 1949 roku poświęcono kaplicę Matki Boskiej Częstochowskiej. W latach 50. XX wieku zrealizowano prace tynkarskie wewnątrz kościoła, a w 1966 przygotowano projekt dotyczący nowej kopuły zewnętrznej.

Od 1967 roku prace nad odbudową kierował prof. Wiktor Zin. W tym samym roku na kopule zainstalowano latarnię z stalowym krzyżem o wysokości 6 metrów. W zgodzie z koncepcją Zina, we wnętrzu zainstalowano marmurowe pilastry z korynckimi kapitelami, stworzono chór muzyczny oraz umieszczono mozaikowe lustra przy kinkietach głównej rotundy. Oprócz tego zaprojektował również mozaiki na sklepieniach naw oraz wystrój prezbiterium, w tym witraże.

W kolejnych latach prowadzono dalsze prace budowlane; w całym kościele położono marmurową posadzkę i przywrócono pierwotny detal sztukatorski na zewnętrznych ścianach. W 2020 roku zrealizowano remont latarni z 1967 roku, do którego budżet wyniósł 0,5 miliona złotych. W ramach tej inwestycji zdemontowano grożący zawaleniem metalowy krzyż, który po renowacji został obity miedzią, a jego kontury pozłocono. W 2021 roku rozpoczęto remont kopuły; blacha o masie 20 ton, która pokrywała kopułę, zaczęła przeciekać z powodu reakcji z miedzią. Transfer wody pod warstwę ocynkowanej blachy był bardzo niekorzystny. Koszt prac oszacowano na 4–4,5 miliona złotych, a z dotacji ministerialnej na pokrycie wymiany blachy na 4 z 24 sekcji tworzących kopułę, wydano 1,3 miliona złotych.

Dnia 7 października 1997 roku papież Jan Paweł II nadał kościołowi tytuł bazyliki mniejszej, podkreślając znaczenie i wartość tej wyjątkowej świątyni jakie miała dla lokalnej wspólnoty oraz dla Kościoła katolickiego.

Proboszczowie i superiorowie bazyliki

Historia proboszczów i superiorów Bazyliki św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy jest niezwykle interesująca i bogata. Poniżej przedstawiamy spis duszpasterzy, którzy pełnili tę zaszczytną funkcję przez lata:

• ks. Antoni Mazurkiewicz CM (1924–1928),
• ks. Ludwik Moska CM (1929–1937),
• ks. Jan Wagner CM (1937–1939),
• ks. Edmund Włodarz CM (1940–1941),
• ks. Władysław Giemza CM (1945–1957),
• ks. Paweł Teodorowski CM (1957–1962),
• ks. Ludwik Sieńko CM (1962–1980),
• ks. Antoni Strycharz CM (1980–1986),
• ks. Czesław Żak CM (1986–1992),
• ks. Edmund Karuk CM (1992–1996),
• ks. Augustyn Konsek CM (1997–2004),
• ks. Marek Bednarek CM (2004–2013),
• ks. Mieczysław Kozłowski CM (2013–2019),
• ks. Sławomir Bar CM (od 2019 r.).

Taki zestaw świadczy o bogatej tradycji i ciągłości duszpasterskiej w tym historycznym miejscu. Każdy z wymienionych kapłanów wniósł coś wyjątkowego do życia Bazyliki oraz jej społeczności.

Wyposażenie

We wnętrzu Bazyliki św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy można podziwiać szereg wyjątkowych elementów wyposażenia, które stanowią istotny element artystyczny i duchowy tej świątyni. Ołtarz główny, zaprojektowany przez Wiktora Zina, jest centralnym punktem, na który składa się monumentalna grupa ukrzyżowania oraz mozaika. Ogromny krucyfiks, który dominuje nad całością, jest umiejscowiony nad figurą Wincentego a Paulo, otoczoną ubogimi. Całość jest wzbogacona tłem mozaikowym, które w abstrakcyjno-symboliczny sposób odnosi się do przedstawionej sceny ukrzyżowania. Dodatkowo, na ścianach prezbiterium znajdują się dwie mozaiki ilustrujące dzieła miłosierdzia związane z osobą Wincentego a Paulo.

Wokół rotundy kościoła umieszczono osiem bocznych ołtarzy. Te edykuły przypominają formą dekoracyjne wnęki, a każdy z ołtarzy flankowany jest dwiema eleganckimi kolumnami korynckimi. W ich wnętrzach odnajdziemy posągi świętych, które dodają wnętrzu wyjątkowego charakteru.

Dominującym elementem architektonicznym jest kopuła, zaprojektowana również przez Wiktora Zina. Wnętrze kopuły zdobią rozety inspirowane polskimi kwiatami, które są umieszczone w 108 kasetonach. Na żebrach kopuły znajdują się stylizowane gwoździe, które rytmizują wnętrze i dodają mu monumentalności.

Kolejnym nieszablonowym elementem wyposażenia jest chór muzyczny oraz mozaika pt. „Stworzenie Świata”, które są umieszczone nad wejściem w arkadzie zachodniej. Mozaika ta, zawieszona na wysokości 8 metrów, jest jednym z najbogatszych elementów w świątyni pod względem zarówno formy, jak i treści. Kompozycja zawiera abstrakcyjne przedstawienie biblijnego opisu stworzenia świata z Księgi Rodzaju, łączące w sobie kosmogonię biblijną i naukową. Użyte środki wyrazu to linie oraz kolory, które zostały zredukowane do trzech barw: czerwieni, błękitu oraz żółci, nazywanej również złotem.

Nie można zapomnieć o „Drzwiach Błogosławieństw”, które składają się z 16 płaskorzeźb i wykonane są z brązu. Znajdują się one w zachodnim wejściu do kościoła, a ich autorem jest bydgoski rzeźbiarz Michał Kubiak. Awers tych drzwi prezentuje osiem błogosławieństw Chrystusa z Ewangelii Mateusza, podczas gdy rewers zdobią między innymi herb Bydgoszczy oraz monogram Wincentego a Paulo.

Parafia

Od 1925 roku, parafia podlega opiece Zgromadzenia Księży Misjonarzy św. Wincentego a Paulo. Oprócz pełnienia obowiązków duszpasterskich, kapłani są zaangażowani w katechizację w szkołach, a także podejmują działania w szpitalach. Ważnym aspektem tej działalności jest prowadzenie kuchni dla osób ubogich oraz organizacja świetlicy dla dzieci z rodzin w trudnej sytuacji.

Dodatkowo, w strukturach parafii funkcjonuje klub sportowy, który angażuje społeczność w różnorodne aktywności fizyczne.

Od 1928 roku, w murach bazyliki działa parafialny chór Vincentinum, a obecnym dyrygentem zespołu jest Dariusz Rynkowski.

W latach 1982-1986, bazylika stała się siedzibą bydgoskiego Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Uwięzionym i ich Rodzinom.

W trakcie pandemii Covid-19, kaplica akademicka została przekształcona w noclegownię dla bezdomnych. Jako kontynuację tych działań, 18 października 2021 roku uruchomiono w lewym skrzydle bazyliki Ogrzewalnię u Miecia. Jest to noclegownia przeznaczona dla 50 osób, wyposażona w recepcję, pralnię oraz łaźnię. Jej nazwa upamiętnia dawnego proboszcza, ks. Mieczysława Kozłowskiego.

W przypadku zwiększonego zapotrzebowania, funkcję noclegowni dla kobiet i dzieci będzie pełnić Dom Miłosierdzia im. św. Małgorzaty Marii Alacoque, zlokalizowany przy ulicy Nasypowej.

---

Oceń: Bazylika św. Wincentego a Paulo w Bydgoszczy

---