Ulica Augusta Cieszkowskiego w Bydgoszczy

---

Położenie

Ulica ta znajduje się w centralnej części Śródmieścia Bydgoszczy. Jej przebieg rozciąga się z kierunku południowego wschodu na północny zachód, zaczynając od skrzyżowania z ulicą Gdańską, aż do skrzyżowania z ulicą Pomorską. Na końcu ulicy w miejscu łączenia z ul. Pomorską można natknąć się na zbór metodystów. Natomiast kontynuacją ul. Cieszkowskiego w stronę południowo-wschodnią jest ul. Słowackiego, która prowadzi w kierunku popularnie zwanej dzielnicy muzycznej.

Historia

Ulica Augusta Cieszkowskiego, która została wytyczona w Bydgoszczy, ma swoją historię sięgającą czasów rozkwitu miasta w drugiej połowie XIX wieku. W 1851 roku, kiedy to powstawał dworzec kolejowy, lokalizacja obiektu była oddalona od dotychczasowego centrum Bydgoszczy, czyli Starego Miasta. To wydarzenie wywołało potrzebę urbanistycznej ekspansji, która nastąpiła w kierunku północnym oraz północno-zachodnim.

Po etapie budowy nowych kwartałów, zlokalizowanych wzdłuż głównych arterii miasta, takich jak ul. Gdańska, Dworcowa oraz Pomorska, nastał czas na tworzenie krótszych, prostopadłych ulic. Na tych ulicach mogły stanąć kamienice czynszowe, które przyczyniły się do dalszej zabudowy miasta. Ulica Augusta Cieszkowskiego została wytyczona w 1894 roku, łącząc ul. Gdańską z ul. Pomorską, a jej rozwój zbiegł się z okresem sprzyjającym inwestycjom budowlanym.

Warto zauważyć, że budynki wznoszone wówczas charakteryzowały się dużym rozmachem i nowymi wpływami stylistycznymi, co również wpłynęło na ich architekturę. W ciągu dekady, do 1905 roku, pierzeje ulicy były już zakończone, a wśród nowo powstałych kamienic znalazły się obiekty zaprojektowane przez uznanych bydgoskich architektów. Przykłady tych stylów to neorenesans, neobarok, malowniczy oraz secesyjny.

W pierwszym etapie budowy właścicielami działek byli przede wszystkim zamożni rentierzy, architekci oraz związani z branżą budowlaną przedsiębiorcy, którzy często budowali z myślą o przyszłej sprzedaży. Właśnie wtedy, na początku lat 90-tych XIX wieku, zakończono pierwsze kamienice, a najbardziej intensywna faza budowy miała miejsce w latach 1900–1903. Dalszy rozwój ulicy dokonano pod szyldem estetyki i dbałości o detale.

Ulica Cieszkowskiego wyróżniała się również odpowiednim wyposażeniem – bruk prostokątny, szerokie chodniki oraz nowoczesne oświetlenie. Dzięki tym udogodnieniom stała się ona miejscem zamieszkania dla ludzi o średnich i wysokich dochodach, takich jak urzędnicy, kupcy czy oficerowie. Ta sytuacja nie zmieniła się również w dwudziestoleciu międzywojennym.

Po roku 1990, wiele budynków przeszło renowację, a oryginalne elementy architektoniczne zaczęły być przywracane. Organizowane od 2008 roku festyny przez Stowarzyszenie Mieszkańców Ulicy Cieszkowskiego, takie jak „U-Rodziny Augusta Cieszkowskiego”, zyskały popularność, przyciągając zainteresowanie lokalnych mieszkańców i turystów.

W 2011 roku Rada Miejska podjęła decyzję o budowie ulicy Nowomazowieckiej, mającej na celu odciążenie ruchu na ul. Cieszkowskiego. Jednak realizacja planu została wstrzymana z powodu konieczności wyburzenia budynków Akademii Muzycznej. 25 lipca 2017 roku rozpoczęła się rewitalizacja ulicy, która miała na celu odtworzenie historycznego wizerunku. Projekt, którego szacowany koszt wynosił 3 miliony zł, po przetargu został zmniejszony do 2,5 miliona zł.

Prace rewitalizacyjne polegały na odtworzeniu pierwotnej nawierzchni z kamienia granitowego oraz stosowaniu stylowego oświetlenia. Ulica została wyremontowana i oddana do użytku 11 grudnia 2017 roku, z zachowaniem wielu elementów historycznych, w tym różnic w wysokości jezdni i chodnika. Mimo protestów mieszkańców, liczba miejsc parkingowych została zredukowana do 25.

Obecnie ulica Cieszkowskiego wzbogaca się również o nową sztukę, jak mural przedstawiający Józefa Święcickiego, odsłonięty w październiku 2018 roku. Całość zmian przyczynia się do pielęgnowania pamięci o historii ulicy, a także promowania jej jako atrakcyjnego miejsca do życia i odwiedzania w Bydgoszczy.

Nazwy

Ulica w Bydgoszczy, o bogatej historii, nosiła różnorodne nazwy na przestrzeni lat, które odzwierciedlają jej przemiany oraz zmiany społeczne i polityczne w regionie. Oto szczegółowy przegląd tych nazw:

• 1894-1920 – Moltkestraße (od imienia Helmut Karl Bernhard von Moltke, pruskiego feldmarszałka, który dowodził w czasie wojen Prus z Danią, Austrią oraz Francją)
• 1920–1939 – Augusta Cieszkowskiego (od hrabiego August Cieszkowskiego, znanego filozofa, ekonomisty i działacza społecznego, bliskiego przyjaciela Zygmunta Krasińskiego)
• 1939–1945 – Moltkestraße (nazwę tę przywrócono w okresie II wojny światowej)
• od 1945 – Augusta Cieszkowskiego (nazwa, która obowiązuje do dziś)

Zabudowa

Ulica Augusta Cieszkowskiego jest uważana za jedną z najbardziej efektownych architektonicznie arterii wśród bydgoskiego Śródmieścia, w pełni oddającą charakter i atmosferę epoki belle époque. Zabudowa tej ulicy idealnie ilustruje koegzystencję klasycznych form eklektycznych z nowoczesnym podejściem, jakie oferowała ornamentyka secesyjna i wczesny modernizm.

Projektowaniem pierzejowej zabudowy ulicy zajmowały się znakomitości bydgoskiego środowiska architektonicznego przełomu XIX i XX wieku, a wśród nich wyróżniają się postacie takie jak:

• Józef Święcicki – znany z eklektycznych kamienic, gdzie połączenie wzornictwa z elementami historyzującymi, takimi jak neorenesans czy neobarok, było kluczowe;
• Karl Bergner – projektant budynków eklektycznych z bogatymi detalami secesyjnymi, inspirowany głównie niemieckim stylem architektonicznym;
• Fritz Weidner, Rudolf Kern i Paul Böhm – pozostawili po sobie kamienice w stylu malowniczym, w których użyto nowatorskich, awangardowych środków stylistycznych, takich jak secesja i elementy nowoczesności.

Pierwsze budynki przy ulicy Cieszkowskiego, zlokalizowane na narożach z ul. Gdańską oraz Pomorską, reprezentowały styl eklektyczny z detalami wzorowanymi na renesansie oraz baroku. Budynki wznoszone po 1900 roku często zredukowały tradycyjne dekoracje sztukatorskie na rzecz bardziej awangardowej architektury, co przejawiało się w:

• niesymetrycznych fasadach,
• nieregularnej artykulacji otworów,
• malowniczym wtopieniu wieżyczek i wykuszy.

Kamienice, które powstały w tym okresie, charakteryzowały się znakomitymi, okazałymi szczytami oraz hełmami, co nadawało im wyjątkowego uroku. W dekoracji fasad występowały zarówno motywy historyzujące, jak akanty, rocaille, rozety i hermy, które zostały jednak przekształcone oraz uproszczone zgodnie z panującymi wówczas trendami artystycznymi rozwijającymi się na przełomie XIX i XX wieku.

Na bogato zdobionych fasadach kamienic można podziwiać rzeźbiarskie detale, takie jak:

• ornamenty geometryczne,
• stylizowane motywy roślinne,
• inicjały i symbole kartuszowe,
• rzeźby figuralne, zarówno płaskorzeźby, jak i pełne formy.

Symbolika dekoracji odnosząca się do „domu” ukazuje go jako miejsce odpoczynku i spokoju, ale także skłania do refleksji na temat przemijania oraz kontemplacji życia.

Zabytki

W 2015 roku w rejestrze zabytków znajdowała się przeważająca liczba budynków przy ulicy Cieszkowskiego, co podkreśla ich wartość historyczną i kulturową.

Kamienice

Numer	Nazwa obiektu	Rok budowy	Architekt	Styl architektoniczny	Rejestr zabytków	Notatki	Obraz
1.	1 Cieszkowskiego	1903–1904	Paul Böhm	secesja berlińska	_	W 1945 roku kamienica straciła swój pierwotny wystrój, który został odtworzony w 1994	_
2.	2 Cieszkowskiego – 63 Gdańska	1895–1897	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok, neorenesans	_	Świetny przykład kamienicy narożnej, będącej domem Józefa Święcickiego	_
3.	3 Cieszkowskiego	1903–1904	Paul Böhm	secesja	_	W okresie międzywojennym mieściła się tu Szkoła Przygotowawcza im. św. Kazimierza, a dr Jan Biziel był jednym z mieszkańców	_
4.	4 Cieszkowskiego	1899–1900	Józef Święcicki	eklektyzm, neogotyk, secesja	_	Od 1926 roku siedziba niemieckiego Banku Stadthagen	_
5.	5 Cieszkowskiego	1903–1904	Ernst Peters, Franz Muhme	eklektyzm, modernizm	_	W 1945 roku kamienica utraciła dekorację elewacji	_
6.	6 Cieszkowskiego	1897–1898	Carl Meyer	eklektyzm	_	Jedna z najstarszych kamienic, będąca domem miejskiego radcy budowlanego Carla Meyera	_
7.	7 Cieszkowskiego	1901–1902	Karl Bergner	eklektyzm, secesja	_	Budynek wyróżnia się portalem z dekoracją rozetową oraz pełnoplastyczną rzeźbą kobiety	_
8.	8 Cieszkowskiego	1899–1900	Józef Święcicki	eklektyzm, secesja	_	Dominujące motywy zdobień to stylizowane ornamenty roślinne wplecione w kartusze herbowe	_
9.	9 Cieszkowskiego	1900–1902	Karl Bergner	eklektyzm, secesja	_	Pierwszym właścicielem był kupiec Ephreim Moritz, a dekoracja zawiera alegoryczne postacie kobiet z atrybutami	_
10.	10 Cieszkowskiego	1902–1903	Rudolf Kern	eklektyzm, secesja	_	Asymetryczna dekoracja fasady z dominującymi elementami secesyjnymi	_
11.	11 Cieszkowskiego	1898–1899	Józef Święcicki	eklektyzm, neogotyk, secesja	_	W wykuszach znajduje się dekoracja sztukatorska z herbem Bydgoszczy	_
12.	12 Cieszkowskiego	1902–1903	Victor Petrikowski	eklektyzm, secesja	_	Posiada dekorację secesyjną z stylizowanymi liśćmi kasztanowca	_
13.	13-15 Cieszkowskiego	1902–1903	Fritz Weidner	eklektyzm, secesja	_	Kamienica z ryzalitami i wieżami, w której mieściła się pierwsza spółdzielnia budowlana	_
14.	14 Cieszkowskiego	1899	Karl Bergner	eklektyzm, manieryzm	_	Elewacja straciła swój pierwotny wystrój, ale wiele elementów jest zachowanych we wnętrzach	_
15.	16, 18, 20 Cieszkowskiego	1901–1903	Karl Bergner	eklektyzm, secesja	_	Trzy budynki o zunifikowanej elewacji i jednolitym wystroju secesyjnym	_
16.	17 Cieszkowskiego	1897–1898	Józef Święcicki	eklektyzm, neogotyk	_	W latach 1993−1994 zrekonstruowano detale architektoniczne	_
17.	22 Cieszkowskiego	1898–1899	Fritz Weidner	eklektyzm, secesja	_	Pełnoplastyczna rzeźba halabardnika na elewacji jest akcentem budynku	_
18.	48 Pomorska – Cieszkowskiego	1895–1896	Józef Święcicki	eklektyzm, neobarok, neorenesans	_	Kamienica narożna z dłuższym skrzydłem wzdłuż ul. Cieszkowskiego	_
19.	24 Cieszkowskiego – 50 Pomorska	1896–1899	Karl Bergner	eklektyzm	_	W 1994 roku zrekonstruowano zewnętrzny wystrój	_

---

Oceń: Ulica Augusta Cieszkowskiego w Bydgoszczy

---