Planty nad Brdą

---

Lokalizacja

Planty nad Brdą to urządzone tereny spacerowe i rekreacyjne, rozciągające się na długości około 5 kilometrów. Swój początek mają na zachodzie, w okolicach mostów kolejowych, a także w sąsiedztwie Jachcic. Najbardziej atrakcyjny fragment bulwarów znajduje się w rejonie Starego Miasta, gdzie trasa rozciąga się od mostów Solidarności do mostu Bernardyńskiego. W tej okolicy bulwar przechodzi przez teren zurbanizowany, co może wpływać na jego naturalny charakter.

Na wschodniej części plant, od mostu Bernardyńskiego, zyskują one z powrotem postać zielonego szlaku rekreacyjnego o długości około 2 kilometrów. Odcinek ten kończy się w okolicach mostu Pomorskiego. Tam, po obu stronach Brdy, znajdują się spacery otoczone pasem zieleni o szerokości około 100 metrów.

Prawie na całym przebiegu Planty nad Brdą można dostrzec Bydgoski Tramwaj Wodny, który rusza na rejsy wycieczkowe z przystanku przy Rybim Rynku. W przeszłości zbudowane zostały także przystanki, które obecnie nie są wykorzystywane: Dworzec Autobudowy oraz Torbyd.

Powierzchnia

Według danych opublikowanych przez Wydział Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Bydgoszczy, w roku 2010 tereny zieleni parkowej wzdłuż plant nad Brdą zajmowały powierzchnię wynoszącą 15,4 ha. Obszary zieleni są rozmieszczone na różnych odcinkach bulwaru, a ich powierzchnie przedstawiają się następująco:

• od mostów kolejowych do mostu Królowej Jadwigi z parkiem przy ul. Unii Lubelskiej: 4,08 ha,
• od mostu Królowej Jadwigi do mostów Solidarności: 1,55 ha,
• wzdłuż ulicy Stary Port od mostu Sulimy-Kamińskiego do mostu Bernardyńskiego: 0,31 ha,
• od mostu Bernardyńskiego do ul. Żupy: 2,52 ha,
• od mostu Bernardyńskiego do mostu Pomorskiego po północnej stronie rzeki: 3,90 ha,
• od mostu Pomorskiego do mostu Kazimierza Wielkiego: 2,72 ha,
• od mostu Kazimierza Wielkiego do Kartodromu: 0,33 ha.

Historia

Tereny otaczające rzekę Brdę stanowią najstarszy obszar parkowy w Bydgoszczy, który przez wieki ewoluował w miejsce rekreacji mieszkańców. W przeszłości, wzdłuż brzegu rzeki, społeczność miejska zakładała prywatne ogrody, które w znaczący sposób wpłynęły na kształtowanie krajobrazu tego regionu. W latach 1601–1604 bernardyni stworzyli okazały ogród, a w 1631 roku ich członek, zakonnik Piotr, zasadził pierwszy szpaler drzew przydrożnych. Paweł z Łęczycy, jeden z opatów w XVII wieku, był pionierem w zakresie piękna miasta, tworząc rozległe ogrody klasztorne na przedmieściu Babia Wieś. Choć nie ma pewnych informacji, czy obecnie rosnące tam drzewa, takie jak dęby, lipy, buki i inne, mają jakiekolwiek powiązanie z tymi historycznymi sadzeniami, ich wiek może sugerować głęboką historię tego miejsca.

Ścieżki holownicze, istniejące od najdawniejszych lat, rozciągały się wzdłuż Brdy po obu jej stronach, a ich intensywne użytkowanie wzrosło szczególnie w XIX wieku, gdy żegluga w Bydgoskim Węźle Wodnym stała się bardziej intensywna. Osoby spacerujące po mieście często wybierały zadrzewioną drogę, znajdującą się po północnej stronie rzeki, która ciągnęła się na kilka kilometrów od Jachcic do młynów Kentzera, a w niektórych miejscach nawet dalej, aż do ujścia Brdy do Wisły.

Prace związane z zadrzewieniem tego obszaru trwały przez dłuższy czas; już w XIX wieku niektóre odcinki obfitowały w zieleń. Jednak większe uporządkowanie całego ciągu spacerowego miało miejsce w latach 1914–1925 oraz w 1936 roku, kiedy to stworzono szlak spacerowy na lewym brzegu Brdy, o łącznej długości 4,5 km, łączący Jachcice z młynami Kentzera.

Wzdłuż tej malowniczej trasy rosło wiele gatunków drzew liściastych, takich jak kasztanowiec biały, kasztanowiec czerwony, lipa drobnolistna, klon pospolity oraz różnorodne formy wierzby. Południowa strona Brdy charakteryzowała się większą gęstością zadrzewienia, mimo że droga w wielu miejscach została przerwana przez tereny portowe oraz przemysłowe. Niemniej jednak wciąż można tu spotkać piękne odcinki dróg spacerowych.

W 1936 roku w przewodniku Wojciecha Rzeźniackiego można było znaleźć opis, który mówił: „Rzeka Brda w obrębie miasta płynie wśród pięknej zieleni, łąk, kwiatów, krzewów i drzew”, co świadczy o niezmiennym uroku tego obszaru przez wiele lat.

Charakterystyka

Planty nad Brdą to obszerna przestrzeń przeznaczona do rekreacji i spacerów, zlokalizowana wzdłuż brzegu rzeki Brdy. Obszar ten jest dostępny do zwiedzania począwszy od granic miasta, obejmując Smukałę i Janowo, aż po malownicze Brdyujście. Zorganizowana zieleń znajduje się na odcinku około 5 km od Jachcic do Bartodziei.

Wzdłuż Brdy zbudowany bulwar stanowi jeden z najpopularniejszych szlaków spacerowych oraz turystycznych w Bydgoszczy. Miejsce to nie tylko oferuje wypoczynek w otoczeniu przyrody, ale także pozwala na podziwianie bydgoskiego waterfrontu – widoku miasta z perspektywy rzeki, gdzie odbijają się w wodzie charakterystyczne budynki. Bulwar ten pełni funkcję „salonu miasta”, w którym organizowane są różnorodne wydarzenia kulturalne, rozrywkowe oraz sportowe.

W obszarze staromiejskim na uwagę zasługują wodne odbicia:

• zabytków bydgoskich, w tym katedry oraz spichrzy,
• budynków municypalnych, m.in. Poczty Głównej i budynku Dyrekcji Kolei,
• obiektów poprzemysłowych, takich jak Młyny Rothera oraz Kentzera, czy WSG (dawna garbarnia Buchholza) oraz budynku PZU,
• nowoczesnych budowli jak Opera Nova, spichrzy BRE Banku oraz hali „Łuczniczka”;
• kamienic powyżej Brdy oraz przy Młynówce, w tym Wenecja Bydgoska, ul. Przyrzecze i ul. Stary Port,
• mostów, m.in. kolejowych, Królowej Jadwigi, Solidarności, Sulimy-Kamińskiego, Bernardyńskiego, Pomorskiego oraz dwóch mostów dla pieszych.

Planty z zielenią urządzoną

Wzdłuż Brdy, po północnej stronie rzeki, wytyczono bulwar, który rozpoczyna się na Jachcicach i kończy przy moście Pomorskim, z fragmentami bulwaru także po stronie południowej. Na tym obszarze można znaleźć szereg parków, takich jak Wyspa Młyńska oraz park Centralny. Oprócz tego, między mostem Bernardyńskim a kładką po południowej stronie rzeki znajduje się „dzielnica wioślarzy”, gdzie większość bydgoskich klubów sportowych ma swoje przystanie. W tej strefie realizowane są również prace związane z zielenią, co stwarza doskonałe warunki dla walki o urok natury.

Planty z zielenią nieurządzoną

Nie tylko zaaranżowane tereny są miejscem na relaks i spacery, ale także odcinki Brdy, gdzie zieleń nie jest jeszcze zorganizowana. Taki charakter mają m.in. tereny nad rzeka w północno-zachodniej części miasta, w miejscach takich jak Smukale, Opławiec, Piaski, Czyżkówko oraz Jachcice. W tym rejonie Brda przybiera formę naturalnej rzeki, z czystą wodą i wartkim nurtem oraz usianymi drzewami brzegami, które otoczone są łąkami i polanami.

Kolejnym przykładem są tereny dolnej Brdy, poniżej mostu Pomorskiego, gdzie po północnej stronie rzeki znajduje się ścieżka spacerowa, prowadząca do toru kartingowego, podczas gdy południowa strona jest zarezerwowana pod nowy miejski park. W latach 2006-2007 zrealizowano projekt InWater, którego celem było opracowanie koncepcji zagospodarowania bulwarów nad Brdą. Plan przewiduje m.in. rozwój bulwarów na odcinku most Pomorski oraz most Kazimierza Wielkiego.

Obszar zachodni planu przeznaczony jest jako strefa rekreacji rodzinnej, zaś wschodni – na aktywność sportową. Atrakcją krajobrazową jest także wyspa rzeczna na Zimnych Wodach, będąca ostoją ptaków i obejmującą pole do nauki golfa. Na odcinku ujściowym Brdy do najciekawszych terenów zielonych należą:

• las łęgowy po stronie południowej rzeki, między mostem kolejowym magistrali węglowej i mostem portowym,
• stare drzewa oraz ostroga rzeczna przy moście Portowym,
• nabrzeże toru regatowego.

Obfitość lasów łęgowych i unikalne krajobrazy można odkryć także w Brdyujściu, gdzie znajduje się półwysep oddzielający Brdę od Wisły. Stamtąd można podziwiać największe zakole Wisły w Polsce oraz pas terenów, który zmienia swą długość w zależności od poziomu wody w Wiśle.

Rewitalizacja

Planty nad Brdą stanowią kluczowy elementBydgoskiego Węzła Wodnego, który odgrywa istotną rolę w programie rewitalizacji realizowanym w Bydgoszczy od lat 90. XX wieku. W 2009 roku w Lokalnym Planie Rewitalizacji Miasta Bydgoszczy uwzględniono projekt, nazywany „Bydgoski Węzeł Wodny – rewitalizacja bulwarów i nabrzeży”. Koszt tej inicjatywy wynosi 18 mln zł, z czego uzyskano dofinansowanie z funduszy unijnych w wysokości 11,7 mln zł, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013.

W projekcie przewidziano szereg działań, w tym przebudowę umocnień nabrzeża po lewej stronie Brdy oraz zagospodarowanie bulwarów. Zakres prac obejmuje odcinek od mostów kolejowych aż do mostów Solidarności, a także od mostu Bernardyńskiego do mostu Pomorskiego. W planach znajduje się budowa czterech przystanków tramwaju wodnego, a także ścieżek pieszych i rowerowych, placów zabaw, pomostów oraz tablic informacyjnych. Dodatkowo przewiduje się nasadzenia drzew i krzewów.

W ramach działań rewitalizacyjnych w latach 2022-2023 zmodernizowano odcinek od mostu Bernardyńskiego do ul. Uroczej. Koszt realizacji wyniósł blisko 8,5 mln zł, a efektem prac jest ciąg pieszo-rowerowy z elementami małej architektury, miejsce do cumowania oraz nowy taras widokowy. Na powierzchni 500 metrów kwadratowych zrealizowano nowe nasadzenia. Ponadto, przy dawnej przystani wioślarskiej zaprojektowano szerszą kładkę, a stalowa konstrukcja po byłym klubie Trip została zlikwidowana.

W 2021 roku, mieszkańcy obszaru Bartodzieje w Bydgoskim Budżecie Obywatelskim zdecydowali o przeprowadzeniu projektu mającego na celu oczyszczenie przejścia wzdłuż Brdy od ul. Żabiej do Mostu Kazimierza Wielkiego. Prace w tej sprawie zostały wykonane w 2023 roku. W kolejnym kroku, w 2022 roku, miasto zgłosiło rewitalizację bulwarów do dofinansowania w ramach Polskiego Ładu. Przyznane środki, wynoszące po 30 mln zł, zostały rozdysponowane na odcinki:

• Krakowska-Żabia (pierwotnie zgłoszony odcinek sięgał Mostu Kazimierza Wielkiego, ale został skrócony ze względów finansowych),
• Żabia – Kazimierza Wielkiego,
• Wyspa Świętej Barbary.

Dodatkowo, w ramach Programu Rozwoju Bydgoszczy na lata 2009–2014 przewidziano projekt o nazwie: „Arboretum – Zielone Nabrzeże Brdy”. Jego celem jest rozbudowa terenów zielonych, a także utworzenie arboretum i alpinarium na terenie Wyższej Szkoły Gospodarki w Bydgoszczy, od strony rzeki Brdy. Projekt zakłada stworzenie ogólnodostępnego parku o powierzchni 1,5 ha, wzbogaconego o dydaktyczno-edukacyjną ścieżkę oraz atrakcje wodne. W jego ramach wyznaczone będą również działania mające na celu rekultywację oraz uatrakcyjnienie nabrzeża Brdy, co w tym przypadku odnosi się także do przystanku tramwaju wodnego.

Realizacja przewidziana jest na lata 2009–2012, a jej całkowity koszt szacowany jest na 0,6 mln zł.

Pomniki przyrody

W obrębie plant w Bydgoszczy oraz wzdłuż rzeki Brdy spotkać można 31 unikatowych pomników przyrody.

Te niezwykłe okazy, wspaniale wpisujące się w otaczający krajobraz, to świadectwo naturalnego bogactwa regionu i jego ochrony. Wyjątkowo zasługują na uwagę pomniki przyrody, które dowodzą, jak ważne są dla ekosystemu i kulturowej tożsamości Bydgoszczy.

Poniżej znajduje się szczegółowa lista pomników przyrody w regionie rzeki Brdy:

Nr	Typ	Lokalizacja	Ilość	Uwagi
1.	Dąb szypułkowy	stanica wodna w Janowie	1	nazywany „Magda”, obwód w pierśnicy: 450 cm
2.	Topola biała	Bulwary nad Brdą	1	„Ewa”, obwód w pierśnicy 405 cm
3.	Platan klonolistny	przed Dyrekcją Kolei	4	130 lat, obwody w pierśnicy: 320, 343, 403, 408 cm
4.	Platan klonolistny	plac Teatralny	1	obwód w pierśnicy: 350 cm
5.	Cis pospolity	plac Teatralny	4	krzewy
6.	Wiąz szypułkowy	ul. Bernardyńska 6, przy kościele garnizonowym	1	obwód w pierśnicy: 298 cm
7.	Kasztanowiec biały	ul. Bernardyńska 6, w obrębie posesji Wydziału Rolnego UTP	1	brak
8.	Winobluszcz trójklapowy	ul. Bernardyńska 6, na budynku Wydziału Rolnego UTP	1	brak
9.	Perełkowiec japoński	ul. Fordońska 2, przy Rondzie Fordońskim	1	obwód w pierśnicy 160 cm
10.	Katalpa zwyczajna	ul. Fordońska 6	2	obwody w pierśnicy 66, 106 cm
11.	Dąb szypułkowy	ul. Fordońska 86, pomiędzy torem kartingowym a budynkami mieszkalnymi	9	obwody w pierśnicy 301–487 cm, największe skupisko pomnikowych dębów w Bydgoszczy, wiek 350-400 lat
12.	Kasztanowiec biały	przy dworcu Bydgoszcz Wschód, ul. Inwalidów 26	1	obwód w pierśnicy 307 cm
13.	Dąb szypułkowy	ul. Toruńska 302	1	najstarszy dąb w Bydgoszczy „Bartek” o obwodzie w pierśnicy 625 cm i wieku 500-600 lat
14.	Olsza czarna	ul. Toruńska 157, na cyplu grobli przy jazie Czersko Polskie	1	obwód w pierśnicy 370 cm
15.	Topola czarna	ul. Toruńska 157, przy jazie Czersko Polskie	1	obwód w pierśnicy 459 cm
16.	Wierzba biała	ul. Toruńska 157, przy jazie Czersko Polskie	1	obwód w pierśnicy 392 cm

---

Oceń: Planty nad Brdą

---