Młyny Rothera

---

Historia

Historia młynów Rothera rozpoczęła się w I połowie XIX wieku. Wówczas, dzięki tranzytowej roli Kanału Bydgoskiego, rzek Brdy i Wisły oraz zainicjowaniu handlu z zachodnimi krajami, Bydgoszcz uzyskała status ośrodka handlu zbożem i drewnem. Wzrastający obrót zbożem doprowadził do powstania nowych branż, a także młynów oraz piekarni.

Na terenie Wyspy Młyńskiej, znane młyny z 1825 roku, zostały przejęte przez konsorcjum, w skład którego wchodzili m.in. bracia Schickler z Berlina, uznawani za prominentnych kupców w mieście, a także właścicieli rafinerii cukru usytuowanej na terenach dawnego zamku. W 1826 roku powstała spółka Bydgoskie Młyny „Herkules”, która eksportowała swoje produkty nie tylko na rynek lokalny, ale również do Niemiec, Wielkiej Brytanii oraz Brazylii. W młynach przerabiano zboże miejscowej produkcji, jak i to sprowadzane z Królestwa Polskiego drogą wodną.

W 1842 roku, przedsiębiorstwo przeszło pod zarząd państwa pruskiego, a kompleks został znacząco rozbudowany i przemianowany na Młyny Królewskie. Co więcej, w obiektach uruchomiono pierwszą w Bydgoszczy maszynę parową w 1846 roku.

Obszar, na którym aktualnie stoją młyny Rothera, był użytkowany jako ogrody aż do 1846 roku. W 1818 roku teren nabył kupiec Rauber, który w 1836 roku sprzedał go Skarbowi państwa pruskiego. W latach 40. XIX wieku, z uwagi na planowaną rozbudowę kompleksu młyńskiego, zrealizowano największą inwestycję państwową, budując obiekt, który dziś znamy jako młyny Rothera (1849-1850). Budowa była możliwa dzięki wcześniejszym pracom, wykonanym w latach 20. XIX wieku, związanym z przebudową Wyspy Młyńskiej, w tym przekopaniem tzw. Kanału Zbożowego. Nazwa młyna, którego budowę rozpoczęto w 1846 roku, pochodzi od nazwiska ówczesnego pruskiego ministra rolnictwa, Christiana von Rothera.

Po zakończeniu budowy powstały nie tylko solidne budynki produkcyjne z magazynem, ale również kotłownia, maszyna z kominem, spichlerz mączny oraz przepompownia. W skład tego kompleksu weszły również przepławki dla ryb, a budynki zostały wzniesione na drewnianych palach.

Mielenie zboża na mąkę odbywało się w głównej części młyna przy pomocy ogromnych kół napędzanych energią wodną. Na styku Kanału i Młynówki powstał drewniany most na ceglanych filarach, a także koła wodne, zasilane wodą z jazu przelewowego. Młyny Rothera były największym tego typu obiektem w Bydgoszczy, a w II połowie XIX wieku w rejonie funkcjonowały także mniejsze młyny, takie jak w Czyżkówku, Skrzetusku i pięciu innych lokalizacjach.

Od 1861 roku młyn był zarządzany przez państwową spółkę Die Königliche Seehandlung Societats z Berlina. W 1886 roku zainstalowano w młynie energię elektryczną, natomiast w 1901 roku cieśla Schmidt zrealizował nowe umocnienia wzdłuż nabrzeża.

Po 1919 roku obiekt przeszedł w ręce gminy Bydgoszcz, a w 1921 roku zarząd przejął skarb państwa polskiego. Od 1928 roku, częścią terenów na Wyspie Młyńskiej zarządzały Państwowe Zakłady Przemysłowo-Zbożowe.

Po zakończeniu II wojny światowej, młyny Rothera oraz przyległe obiekty znalazły się w zarządzie Państwowego Przedsiębiorstwa Zbożowo-Młynarskiego. Jeszcze w latach 60., 70., i 80. XX wieku zboże transportowano do młynów Rothera drogą wodną, wykorzystując barki, które wpadały do Kanału Zbożowego. Transport zboża do spichlerzy odbywał się przy pomocy rury ssącej. Niestety, działalność gospodarczą młynów Rothera zakończono w latach 90. XX wieku, a obiekty zostały wystawione na sprzedaż.

Architektura

Młyn Rothera to złożona struktura architektoniczna, składająca się z trzech zasadniczych brył: głównego budynku oraz dwóch skrzydeł – zachodniego i wschodniego. Budynek główny charakteryzuje się solidną konstrukcją murowaną, z wykorzystaniem cegły, co nadaje mu charakterystyczny wygląd i trwałość.

Ten czterokondygnacyjny gmach jest podpiwniczony i nakryty estetycznym dachem dwuspadowym. Warto zwrócić uwagę na detale architektoniczne, takie jak ceglane gzymsy umieszczone pod oknami, które sięgają od pierwszego piętra. Dodatkowo, w górnej części elewacji znajduje się konsolowy gzyms podokapowy, co nadaje budynkowi elegancki wygląd. Wnętrze zostało starannie zachowane, z galeriami na każdej kondygnacji, co świadczy o przemyślanym układzie przestrzennym.

Skrzydła, zarówno wschodnie, jak i zachodnie, zostały wzniesione w konstrukcji szachulcowej, co jest tradycyjną techniką budowlaną, nadającą im specyficzny urok. Oba skrzydła są pięciokondygnacyjne, co zwiększa ich funkcjonalność. Skrzydło zachodnie, które znajduje się w sąsiedztwie rzeki, stoi na wysokim kamiennym cokole i zawiera wykusze, w których umieszczono wejścia transportowe, co podkreśla praktyczną stronę tego obiektu architektonicznego.

Rewitalizacja

Plany wykonania hotelu

Na końcu lat 90. ubiegłego wieku kompleks Młynów Rothera przeszedł w ręce spółki „Hotel”, która miała ambitne plany dotyczące przekształcenia tego miejsca w luksusowy hotel. Architekci z Warszawy, Bulanda&Mucha, odpowiedzialni również za tworzenie obiektów BRE Banku w Bydgoszczy, opracowali kompleksowy plan rewitalizacji, który przewidywał przekształcenie budynków w trzygwiazdkowy hotel. W zamyśle projekt przewidywał także centrum konferencyjne, restaurację, a także obszary rekreacyjne oraz biura do wynajęcia.

Prace budowlane rozpoczęte wkrótce po zakupie uległy wstrzymaniu już po kilku miesiącach z powodu problemów finansowych spółki. Obiekt, zabezpieczony jedynie prowizorycznie, zmienił właściciela, najpierw trafiając pod skrzydła spółki Budopol, a później zyskując nowego posiadacza w postaci Nordic Development, który mimo ambitnych planów inwestycyjnych nie podjął żadnych działań budowlanych do roku 2011. Wówczas nowe koncepcje przedstawił Mirosław Nizio z firmy Nizio Design International, m.in. zakładając hotel oraz centrum rozrywkowo-handlowe.

Przystań Bydgoszcz

W latach 2011-2012, obok istniejącego kompleksu, zrealizowano budowę Przystani Bydgoszcz, będącej przystanią jachtową z hotelem, z której korzystają przede wszystkim wodniacy płynący międzynarodową drogą wodną E-70. Realizacja tego projektu była czwartym etapem rewitalizacji Wyspy Młyńskiej, wspieranego przez Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego. Wartość tej inwestycji wyniosła 21 milionów złotych, a dofinansowanie osiągnęło 6,7 miliona. Prace obejmowały także umocnienie nabrzeży rzek Brdy i Młynówki od ulicy Focha do Młynów Rothera.

Przejęcie obiektu przez miasto oraz prace zabezpieczające

Obiekt Młynów Rothera, będący w złym stanie na tle innych odrestaurowanych miejsc na Wyspie Młyńskiej, stał się obiektem zainteresowania władz lokalnych, które podjęły decyzję o jego nabyciu. W grudniu 2013 roku podpisano akt notarialny, na mocy którego miasto stało się właścicielem nieruchomości od Nordic Development za kwotę 25 milionów złotych. Ostatecznie w gotówce przekazano 1 milion, a resztę uregulowano przez przekazanie 5 innych działek na różnych ulicach.

W latach 2016-2018 zrealizowano szereg prac zabezpieczających mających na celu ochronę budynków przed dalszym zniszczeniem. W tych działaniach uwzględniono m.in. uzupełnienie okien, oczyszczanie elewacji oraz naprawę dachów. W trudnej sytuacji znalazły się także spichrze – konieczne było wymienienie krokwi, pokrycia dachowego oraz rynien, a w najgorzej zachowanym spichrzu zbożowym przewidziano prace wzmacniające ściany przez budowę wewnętrznej struktury, co miało zapewnić stabilność dachu.

Park Kultury

W listopadzie 2016 roku przyjęto koncepcję zagospodarowania budynków na przestrzeń ekspozycyjną, w której przewidziano aż trzy interaktywne wystawy. Wśród nich znalazły się: Ogrody Wody – centrum dedykowane innowacyjnej edukacji związanej z wodą, Centrum Wiedzy i Edukacji o Mózgu oraz ekspozycja Bydgoskiego Dziedzictwa Kultury Przemysłowej, koncentrująca się na technologiach związanych z rozwojem miasta.

Rok 2017 przyniósł dobre wieści, ponieważ pozyskano 15 mln zł unijnego dofinansowania na pierwszy etap revitalizacji Parku Kultury „Ogrody wody”, którego całkowita wartość wyniosła 21 milionów złotych. Plany zakładały zakończenie prac do końca 2019 roku w spichrzu zbożowym. Całkowity koszt tego etapu szacowano na 59 milionów zł. Mimo to, ogłoszony w 2018 roku przetarg na wykonanie prac budowlanych na kwotę 54 milionów zł przyniósł jedynie oferty przekraczające tę wartość, z czego miasto wybrało propozycję za 92 miliony złotych. Prace ruszyły w lipcu 2018 roku i obejmowały wiele budynków na terenie kompleksu.

W 2019 roku przeprowadzono konserwację elewacji oraz wnętrza budynków, a także prace nad klatkami schodowymi i stolarzami okiennymi. Głównym celem było zachowanie historycznego charakteru Młynów Rothera oraz przystosowanie ich na nowe funkcje.

Otwarcie ekspozycji oraz tarasu z fontanną

W końcu 2020 roku budynki zostały doprowadzone do stanu, który umożliwił ich wyposażenie w eksponaty. Otwarcie Młynów miało nastąpić w roku 2022. Koszt tworzenia ekspozycji w 2021 roku wyniósł 5,2 mln zł. W przypadku parkingu przed budynkiem przewidziano 20 miejsc, w tym dwa dla osób niepełnosprawnych oraz 38 miejsc pod tarasem.

1 maja 2021 roku oddano do użytku drewniany taras, który w połączeniu z największą fontanną w kraju (o powierzchni 1000 m² i ponad 50 dyszami) stanowił nowy symbol tego miejsca. W kwietniu 2021 Młyny zostały oddane w stanie deweloperskim, co otworzyło możliwość organizacji różnorodnych wydarzeń kulturalnych, takich jak Mózg Festival czy Debaty Horyzonty Edukacji. W listopadzie także zainaugurowano działalność pierwszego punktu gastronomicznego, a w II połowie 2022 roku oddano Spichrz Zbożowy z wystawą stałą „Węzły”, dokumentującą rozwój Bydgoszczy od połowy XIX wieku do współczesności. Również po 2022 roku udostępniono punkt widokowy na dachu budynku.

---

Oceń: Młyny Rothera

---