Opławiec

---

Położenie

Jednostka urbanistyczna Opławiec znajduje się na północno-zachodnim skraju miasta. Od strony wschodniej sąsiaduje z obszarami Smukały oraz Piasków, natomiast na południu graniczy z Czyżkówkiem. Od północy i zachodu obszar Opławca wyznacza granica administracyjna Bydgoszczy. Wschodnią i północną granicą jednostki jest rzeka Brda, a granica zachodnia przebiega przez tereny leśne.

Opławiec, w swoim obecnym kształcie, został włączony do miasta w dwóch etapach. Pierwszy z nich miał miejsce w 1954 roku, kiedy to do Bydgoszczy dołączono część południową z miejscowości Opławiec, która zajmowała powierzchnię 479 ha. Drugi etap nastąpił w 1961 roku i dotyczył część północnej obejmującej teren Janowa, obejmujący 138 ha.

Pod względem fizyczno-geograficznym, Opławiec przynależy do makroregionu Pojezierze Południowopomorskie oraz mezoregionu Dolina Brdy, a także do mikroregionów: Dolina Sandrowa Brdy i Dolina Smukalska. Taras wysoki, charakterystyczny dla obszaru, sięga około 80 metrów n.p.m. Granicą między poziomem sandrowym a dolinnym stanowi zbocze o różnicy wysokości wynoszącej od 15 do 20 metrów.

Charakterystyka

Opławiec to wyjątkowe osiedle, które wyróżnia się swoimi wysokimi walorami rekreacyjno-wypoczynkowymi. To miejsce znajduje się w malowniczej enklawie otoczonej lasami oraz położone nad rzeką Brdą. Co istotne, nie przebiegają tutaj żadne ruchliwe drogi, co wpływa na spokój i bezpieczeństwo mieszkańców. W pobliżu, ale na obrzeżach osiedla, biegnie droga krajowa nr 25 prowadząca do Koszalina.

Od północnej strony Opławca leży osada letniskowa Janowo, a rzeka Brda zakręca tu pod kątem 180 stopni, tworząc zakole, w którego wnętrzu znajduje się zalesiony teren. Mieści się tam największy w okolicy kompleks zabudowy letniskowej, a wzdłuż rzeki znajdują się nie tylko „dzikie” kąpieliska, ale także camping oraz stanica wodna PTTK, gdzie można wypożyczyć sprzęt wodny. Rzeka podpiętrzona jest przez zaporę ziemną i elektrownię wodną, co tworzy Zalew Smukalski. Jego rzędna piętrzenia wody osiąga 50 m n.p.m., szerokość wynosi od 100 do 200 m, a długość wynosi 6–8 km.

Brzegi rzeki porasta grąd, a w Brdzie można zaobserwować wahania poziomu wody sięgające 1,5 m w wyniku działania zapór. Pewne obszary terenu są podtopione. W głębi lasu, na górnym tarasie, zlokalizowana jest osada sanatoryjna, znana jako Smukała Górna. Przy ul. Opławiec znajdują się domy jednorodzinne. Na terenie osiedla funkcjonuje zespół szkół podstawowych, publiczne przedszkole oraz Sanatorium dla Płucnochorych, które jest częścią Kujawsko-Pomorskiego Centrum Pulmonologii. Plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje dla tego obszaru budownictwo jednorodzinne z dużym udziałem zieleni, wynoszącym 60% powierzchni działek.

Nazwa

Nazwa tego obszaru wywodzi się od słowa „pław”, co oznacza bieg wody i nurt, jest spokrewnione z wyrazami płynąć oraz opłynąć. Związane jest to z położeniem Opławca nad rzeką Brdą.

Ludność

W 1970 roku Opławiec zamieszkiwało 1200 osób, a po dwudziestu latach liczba ta spadła do 1000 mieszkańców. Do 1995 roku liczba ludności zmniejszyła się do 960 osób, lecz od tamtej pory zaczęła rosnąć. W 2007 roku w Opławcu żyło już 1070 osób, a w 2010 roku 1140. Latem, na działkach w Janowie, przebywa wielu mieszkańców z innych dzielnic miasta, co przyczynia się do ożywienia tego miejsca.

Tereny chronione

Całość obszaru urbanistycznego Opławca wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego. Teren ten należy również do strefy ochrony wód rzeki Brdy, która jest istotnym źródłem wody pitnej dla mieszkańców Bydgoszczy. Na północnej części obszaru, w okolicy Janowa, znajdują się dwa pomniki przyrody – imponujące dęby szypułkowe: pierwszy z nich, usytuowany przy ul. Olimpijskiej, ma obwód 375 cm, a drugi – dąb „Magda” – znajduje się na terenie stanicy PTTK.

Historia

W historii Opławca, niegdyś wsi leżącej w obrębie wójtostwa bydgoskiego, istotny jest dokument z 1744 roku, który ujawnia, że mieszkał tam JMP Stoliński, zobowiązany do płacenia rocznych podatków w wysokości 120 złotych, co obejmowało czynsz oraz inne opłaty. Taki system podatkowy miał swoje korzenie w kontrakcie czynszowym żywionym w 1720 roku.

W kolejnych latach, szczególnie w 1753 oraz 1766, wieś była dzierżawiona przez Jakuba Zyberta. Z czasem, bo w 1833 roku, spis miejscowości zvejrzenia bydgoskiej wskazywał, że Opławiec zamieszkiwało 81 osób, w tym 72 ewangelików oraz 9 katolików, w 11 domach. W bliskim sąsiedztwie znajdowała się osada o nazwie Okolle, w której mieszkało 26 ewangelików.

Interesujący opis Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 roku wskazuje, iż kolonia Opławiec oraz Okolle były częścią rządowej domeny bydgoskiej. W 1860 roku liczba mieszkańców wzrosła do 120, z czego 110 ewangelików i 10 katolików mieszkało w 16 domach. Najbliższa szkoła elementarna znajdowała się w Smukale.

Oprócz tego, po zachodniej stronie Brdy, w kolonii Okolle żyło 336 osób, z czego 223 ewangelików, 110 katolików oraz 3 Żydów. Dzieci ewangelickie z tego rejonu uczęszczały do szkoły przy folwarku Czyżkówko, a katolickie do szkoły w Smukale. Z danych z mapy okolic Bydgoszczy Schulza z 1857 roku wynika, że w połowie XIX wieku zabudowania Opławca były skoncentrowane w rejonie dzisiejszego mostu na Brdzie przy ul. Biwakowej oraz w części południowej ul. Opławiec.

W 1884 roku Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wskazywał, że wieś ta liczyła 273 mieszkańców, w tym 221 ewangelików i 52 katolików, zamieszkujących 43 domy. W 1895 roku uruchomiono Bydgoską Kolej Powiatową z stacją nazywaną Opławiec, podczas gdy dotycząca jej leśniczówka i kolejna stacja w lesie na górnym tarasie Brdy, przyjęła nazwę Smukała Górna.

Rok 1904 przyniósł wzniesienie Sanatorium Przeciwgruźliczego, które zostało zbudowane z inicjatywy Stowarzyszenia do Walki z Gruźlicą. Zostało zaprojektowane przez bydgoskiego radcę budowlanego Carla Meyera. Obiekt był nowoczesnym kompleksem leczniczym i mógł pomieścić do 180 pacjentów, a corocznie korzystało z jego usług blisko tysiąc osób.

Ten czas rozwoju przyniósł także budowę mostu oraz elektrowni wodnej na Brdzie w 1906 roku, co związane było z rozwojem Fabryki Karbidu znajdującej się w Smukale i budową odgałęzienia kolei wąskotorowej do Maksymilianowa. Okres międzywojenny zaowocował budową szkoły w 1923 roku, a Opławiec stał się znanym miejscem rekreacyjnym dla mieszkańców Bydgoszczy.

Niestety, po II wojnie światowej miejscowość zubożała o swoje zaplecze gastronomiczne oraz sanitarno-żywnościowe, co wpłynęło na malejące zainteresowanie jej walorami rekreacyjnymi. Dodatkowo, podczas wezwanego września w 1939 roku zniszczeniu uległy nie tylko most i zapora, ale także fabryka karbidu.

W latach 1941-1945 znajdował się tutaj hitlerowski oboz przejściowy, gdzie życie straciło około 814 osób, w tym 420 dzieci. Jednak po wojnie, w 1952 roku zrealizowano odbudowę zaporę i elektrownię wodną na Brdzie, co stanowiło istotny krok dla miejscowości.

W 1961 roku Opławiec włączono do Bydgoszczy, a w tym samym roku zrealizowana została nowa szkoła przy ul. Opławiec 132, której otwarcia dokonał Kazimierz Maludziński, ówczesny przewodniczący Prezydium MRN. Szkoła powstała z dbałością o jakość edukacji oraz społeczność, a jej patronem został Adolf Dygasiński.

W następnych latach kontynuowane były działania związane z rozwojem rejonu, a w 1983 roku na terenie Opławca oraz Smukały erygowano parafię pw. Przemienienia Pańskiego. Proces budowy świątyni parafialnej zakończono w 2000 roku.

Od lat 60. ubiegłego wieku, Opławiec wykazywał tendencję rozwoju budownictwa jednorodzinnego, stając się ulubionym miejscem dla przyjezdnych z Bydgoszczy, którzy inwestowali w prywatne domy oraz wille, kształtując nową przestrzeń życia tego regionu.

Rekreacja

Na obszarze Opławca znajdują się rozległe tereny zieleni, które obfitują w możliwości do rekreacji. Około 2 hektarów zaaranżowanej zieleni usytuowanej nad Brdą przy ul. Biwakowej oraz niewielkie, lecz bogate w naturalne walory 358 hektarów zieleni nieurządzonej, stanowią 59% całkowitej powierzchni tej jednostki urbanistycznej. Lasy otaczające tę okolicę, a także roślinność przybrzeżna Brdy, stanowią cenny atut dla osób poszukujących spokoju i relaksu w bliskości natury.

Ważnym punktem rekreacyjnym, który wyróżnia się na tle Opławca, jest zespół sportowo-rekreacyjny typu Orlik 2012, znajdujący się przy ul. Opławiec 157. Został on oddany do użytku w 2011 roku, przynosząc ze sobą wiele możliwości aktywności fizycznej dla mieszkańców oraz odwiedzających. Kolejnym krokiem w kierunku rozwoju infrastruktury rekreacyjnej było przeprowadzenie remontu przedwojennego budynku przy ul. Smukalskiej 177, który w 2018 roku stał się siedzibą Uczniowskiego Klubu Sportowego, a jego otwarcie wzbogaciło ofertę dla lokalnej społeczności.

Bardzo istotnym elementem, który może wpłynąć na przyszłość terenów zielonych w Opławcu, jest projekt nowego parku dzielnicowego. Jego lokalizacja przewidywana jest przy ul. Biwakowej, a planowane jest zbudowanie m.in. placu zabaw dla dzieci. Dodatkowo, w ramach studium transportowego Bydgoszczy, zaplanowano stworzenie drogi rowerowej, która miałaby przebiegać wzdłuż ulicy Opławiec oraz Biwakowej, korzystając ze śladów dawnej kolei wąskotorowej w kierunku Koronowa.

W pierwszej połowie 2013 roku, Opławiec został połączony ze ścieżką rowerową, prowadzącą m.in. w kierunku Czyżkówka oraz centrum Bydgoszczy, co znacząco ułatwia dostępność do tych lokalizacji.

Szlaki turystyczne

Obszar Opławca pełen jest szlaków turystycznych, które zachęcają do pieszych wędrówek i odkrywania okolicy. Wśród najważniejszych tras wyróżniają się:

• szlak „Brdy” prowadzący z Brdyujścia w stronę Bory Tucholskie,
• szlak im. inż. Pawła Ciesielczuka prowadzący z Osielska do Opławca przez Północny Pas Rekreacyjny Bydgoszczy,
• szlak turystów pieszych „Talk” z Fordonu do Gościeradza, który biegnie wzdłuż Zbocza Fordońskiego,
• szlak im. dr Stanisława Meysnera od Myślęcinka do Tryszczyna wzdłuż doliny Brdy,
• szlak im. Leona Wyczółkowskiego, który prowadzi z Osowej Góry do Pruszcza, podążając wzdłuż wschodniego brzegu Brdy.

Większość z tych tras prowadzi malowniczymi zakolami Brdy, oferując niezapomniane widoki oraz bezpośredni kontakt z naturą. Na trasach można dostrzec liczne atrakcje, takie jak czysta rzeka o unikalnym charakterze, lasy otaczające wodę, grądy i piaszczyste zbocza, które są oazą spokoju.

Opławiec służy również jako doskonała baza wypadowa do sąsiednich terenów rekreacyjnych. Zaledwie 4 km spacerem przez las czarnym szlakiem można powędrować do Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku. Dodatkowo, można udać się żółtym szlakiem do Osowej Góry, a w pobliżu znajduje się także Zalew Tryszczyński oraz Jezioro Koronowskie.

Rada Osiedla

W skład jednostek urbanistycznych wchodzą: Opławiec, Smukała oraz Janowo, które działają w ramach wspólnej Rady Osiedla. Siedziba tej instytucji znajduje się pod adresem ul. Opławiec 153.

Ulice w Opławcu

Opławiec to miejscowość o bogatej i zróżnicowanej strukturze ulic, które odzwierciedlają różne aspekty życia społecznego i rekreacyjnego. Wśród ulic wyróżnić można te, które są mocno związane z naturą i wypoczynkiem.

Do ulubionych miejsc wypoczynkowych mieszkańców należą:

• biwakowa,
• kolonijna,
• kuracyjna,
• letniskowa (w 2020 roku częściowo utwardzona od nr 3 do 7 ażurowymi płytami betonowymi),
• rajdowa (w 2021 roku planowane utwardzenie),
• sanatoryjna (długość ok. 1,5 km, w 2019 roku utwardzona kosztem 7 mln zł),
• turystyczna (w 2020 roku utwardzona ażurowymi płytami betonowymi na odcinku od ul. Letniskowej do Opławca),
• wycieczkowa (w 2021 roku planowane utwardzenie),
• wypoczynkowa,
• zdrojowa.

Również w aspekcie emocjonalnym możemy dostrzec ulicę:

• kapryśna.

W kontekście nazw geograficznych usytuowane są:

• janowska,
• krynicka,
• kudowska,
• tryszczyńska.

Warto również zwrócić uwagę na ulice dedykowane osobom, które wywarły wpływ na rozwój tej okolicy:

• Bernarda Chełkowskiego,
• Doktora Stanisława Meysnera,
• Doktora Zygmunta Kasperowicza,
• Edwarda Soboczyńskiego,
• Jana Montowskiego,
• Michała Hoppego,
• Profesora Zdzisława Boronia.

Nie można zapomnieć także o innej, istotnej ulicy, jaką jest:

• Szczawnicka.

Wszystkie te ulice tworzą unikalną mozaikę, która odzwierciedla różnorodność Opławca oraz jego historię.

Komunikacja miejska

W Opławcu dostępne są różnorodne opcje komunikacji miejskiej, które zapewniają mieszkańcom i odwiedzającym wygodny sposób poruszania się po mieście.

• linia autobusowa nr 54S (wybrane kursy),
• linia autobusowa nr 58 (co 15 min),
• linia nocna nr 34N.

---

Oceń: Opławiec

---