Smukała

---

Położenie

Jednostka urbanistyczna Smukała znajduje się na północno-zachodnich obrzeżach miasta, co czyni ją istotnym punktem w strukturze Bydgoszczy. Od zachodu sąsiaduje z nią jednostka Opławiec, natomiast od strony południowej graniczy z Piaskami. Granica zachodnia tej jednostki urbanistycznej to rzeka Brda, zaś wschodnią granicę tworzy skarpa doliny Brdy, która oddziela taras nadzalewowy od sandru Brdy.

Warto zwrócić uwagę, że teren Smukały Dolnej, mający powierzchnię 154 ha, został włączony do miasta Bydgoszczy w sierpniu 1977 roku. Wcześniej obszar ten należał do gminy Osielsko, co świadczy o jego historycznym rozwoju.

Pod względem fizyczno-geograficznym, Smukała wpisuje się w szerszą strukturę makroregionu Pojezierze Południowopomorskie. Z kolei w klasyfikacji mezoregionów przynależy do Doliny Brdy, a w jej granicach znajduje się mikroregion Dolina Smukalska.

Charakterystyka

Smukała Dolna to malownicze osiedle Bydgoszczy, będące przykładem peryferyjnego osiedla mieszkaniowego. Obszar ten usytuowany jest wzdłuż lewego, wschodniego brzegu rzeki Brdy. Na wschodzie osiedla wznosi się wysoka, zalesiona skarpa doliny Brdy, która dodaje okolicy uroku i naturalności. Co ważne, w tym miejscu nie znajdują się ruchliwe drogi krajowe ani przemysłowa zabudowa, co sprzyja cichej, spokojnej atmosferze. Żyzne gleby typu mady stają się idealnym miejscem dla upraw ogrodniczych, a wśród domów jednorodzinnych coraz bardziej zauważalny jest również trend budowy domów letniskowych, co wskazuje na rosnące znaczenie turystyki.

Rzeka Brda, która przepływa przez ten obszar, została podpiętrzona zaporą ziemną wraz z elektrownią wodną, co skutkuje powstaniem tzw. Zalewu Smukalskiego. Poziom piętrzenia wody wynosi 50 m n.p.m., zalew rozciąga się na szerokości od 100 do 200 m, a jego długość to 6–8 km. Brzegi rzeki są otoczone bujną roślinnością, typową dla lasów grądowych, co wprowadza element dzikiej przyrody. Jednak woda w Brdzie potrafi wykazywać wahania poziomu, czasem aż do 1,5 m, co jest efektem działalności zapory. Należy wspomnieć, że niektóre części terenu Smukały mogą być podtopione.

Nazwa

Nazwa tej jednostki osiedlowej wywodzi się od słów „smug” i „smuk”, które oznaczają wąski pas zieleni oraz podmokłe łąki położone w pobliżu lasu. Ta etymologia idealnie oddaje położenie Smukały nad rzeką Brdą.

Ludność

Jeśli chodzi o dane demograficzne, w 1990 roku Smukałę zamieszkiwało 450 osób. W kolejnych latach liczba ta rosła systematycznie: w 2002 roku wyniosła 559, a w 2010 roku osiągnęła 609 mieszkańców. Taki wzrost ludności świadczy o atrakcyjności tego miejsca jako osiedla mieszkaniowego.

Tereny chronione

Cały obszar Smukały wchodzi w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu Zalewu Koronowskiego. Region ten leży również w strefie ochrony wód Brdy, które są niezwykle istotne jako źródło wody pitnej dla mieszkańców Bydgoszczy, dbając tym samym o ich bezpieczeństwo i zdrowie.

Rekreacja

Na terenie Smukały nie znajdziemy zorganizowanych terenów zieleni, jednak obszar ten dysponuje około 136 ha zieleni nieurządzonej, co stanowi 59% całkowitej powierzchni jednostki urbanistycznej. Główne tereny rekreacyjne koncentrują się wzdłuż brzegu Brdy oraz w lesie, który otacza osiedle od strony wschodniej i północnej. To idealne miejsca na spacery oraz rekreację na świeżym powietrzu.

Szlaki turystyczne

Smukała pełni również rolę ważnego węzła turystycznego, z wieloma szlakami prowadzącymi przez ten urokliwy region. Do najciekawszych z nich należą:

• szlak „Brdy” prowadzący z Brdyujścia do Bory Tucholskie, przebiegający przez most w Smukale,
• szlak im. inż. Pawła Ciesielczuka, który rozpoczyna się w Osielsku i prowadzi do Opławca przez tereny leśne Północnego Pasa Rekreacyjnego Bydgoszczy,
• szlak pieszy „Talk” biegnący od Fordonu do Gościeradza, wzdłuż Zbocza Fordońskiego, który przechodzi ul. Smukalską oraz mostem nad Brdą,
• szlak im. Leona Wyczółkowskiego, prowadzący od Osowej Góry do Pruszcza wzdłuż wschodniego brzegu Brdy, oferujący piękne widoki krawędzi Doliny Sandrowej Brdy.

Większość z tych szlaków krąży wokół zakola Brdy od Smukały ku Janowowi, w miejscu, gdzie można podziwiać malowniczą przyrodę: czystą rzekę o naturalnym charakterze, majestatyczne lasy, grądy oraz piaszczyste zbocza, wszystko to w ciszy i spokoju. Smukała to również doskonały punkt wypadowy do okolicznych terenów rekreacyjnych – przez las, czarnym szlakiem można dotrzeć do Leśnego Parku Kultury i Wypoczynku w Myślęcinku, a żółtym szlakiem do Osowej Góry. W niedalekiej odległości znajdują się również Zalew Tryszczyński oraz Koronowski.

Historia

Osada Smukała, znana pierwotnie jako Smukała-Młyn, pojawia się w historii po raz pierwszy w dokumentach z 1489 roku. W XVI wieku, a dokładnie w 1579 roku, stała się częścią parafii rzymskokatolickiej w Osielsku, będąc własnością kapituły włocławskiej. W XIX wieku powstała wieś Smukała, która w 1878 roku została przemianowana przez Niemców na Mühlthal.

Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 roku potwierdza, że wieś ta zamieszkiwało 96 osób, z czego 86 to ewangelicy, a 10 katolicy. W tamtych czasach w Smukale znajdował się również młyn wodny. Według informacji z 1846 roku zawartych w opisie Jana Nepomucena Bobrowicza, osada ta była częścią rządowej domeny bydgoskiej. Kolejny spis z 1860 roku dokumentuje wzrost liczby mieszkańców, którą oszacowano na 146 osób, z przewagą ewangelików.

Ważnym elementem historii Smukały był folwark dziedziczny Okollo, znajdujący się na południe od wsi, gdzie zamieszkiwało 31 ewangelików. W Smukale miała swoją siedzibę również szkoła elementarna. Warto zauważyć, że miejscowość była związana z parafią katolicką oraz ewangelicką w Bydgoszczy. Z mapy z 1857 roku staje się jasne, że w połowie XIX wieku osiedle zaczęło się rozwijać, a zabudowa mieszkalna istniała w rejonie dzisiejszej ul. Smukalskiej.

Pod koniec XIX wieku nad rzeką Brdą zbudowano elektrownię wodną, która wytwarzała moc na poziomie 118 kW. W 1906 roku, w związku z budową nowo powstającej fabryki karbidu, wzniesiono most oraz zaporę wodną, co przyczyniło się do wzrostu mocy elektrowni do 1,45 MW. W tym samym czasie powstało odgałęzienie Bydgoskiej Kolei Powiatowej, co zaowocowało otwarciem przystanku kolejowego Smukała Dolna.

W okresie międzywojennym Smukała cieszyła się dużą popularnością jako miejscowość wypoczynkowa, szczególnie w weekendy i święta, odwiedzana przez mieszkańców Bydgoszczy. Osada otrzymała wtedy nazwę Smukała Dolna. Na prawym brzegu rzeki Brdy znajdowała się Smukała Górna, gdzie mieściło się Sanatorium Przeciwgruźlicze oraz stacja kolei wąskotorowej. Po II wojnie światowej, pomimo czasowego istnienia restauracji „Leśna”, brakuje tutaj infrastruktury turystycznej, co powoduje spadek roli rekreacyjnej tej lokalizacji.

W czasie kampanii wrześniowej 1939 roku doszło do zniszczenia mostu, zapory oraz fabryki karbidu. W okresie okupacji Niemcy przystąpili do budowy nowej zapory i elektrowni, wykorzystując do pracy lokalnych mieszkańców. W latach 1941–1945 na terenie dawnej fabryki istniał hitlerowski oboz przejściowy, przez który przewinęło się około 4 tysięcy osób, głównie wysiedlonych z Pomorza. Tragiczne warunki spowodowały, że zginęło 814 osób, w tym 420 dzieci. Ich ciała spoczywają na cmentarzu przy ul. Baranowskiego oraz przy ul. Opławiec.

Po zakończeniu II wojny światowej, w 1952 roku zrealizowano odbudowę zapory oraz elektrowni wodnej na Brdzie, która zyskała moc 2 MW i do dziś pozostaje największą elektrownią wodną w obrębie Bydgoszczy. W 1948 roku przy przedsiębiorstwie powstało Gimnazjum Przemysłowo-Energetyczne. Smukała Dolna przynależała do parafii Osielsko, a od 1924 roku do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy oraz od 1946 roku do parafii św. Antoniego w Bydgoszczy-Czyżkówku.

W 1947 roku w dawnej szkole pruskiej otwarto kaplicę, a w 1983 roku powołano do życia parafię pw. Przemienienia Pańskiego, obejmującą tereny Opławca oraz Smukały. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w 1986 roku, a zakończyła w 2000 roku konsekracją kościoła.

W 1977 roku Smukała Dolna została włączona w granice administracyjne Bydgoszczy. W tym samym okresie na rzece Brdzie, w ciągu ul. Biwakowej, zbudowano most o konstrukcji żelbetowej, łączący Opławiec ze Smukałą. Od lat 70. na terenach Smukały rozwijało się budownictwo jednorodzinne, przez co osiedle uzyskało charakter mieszkalno-letniskowy.

Wiosną 2021 roku firma Strabag rozpoczęła planowaną na dwa lata przebudowę 2,9-kilometrowego odcinka ul. Smukalskiej, łączącej osiedle z Piaskami (ul. Błądzimska), co było połączone z budową drogi rowerowej. Całkowity koszt tej inwestycji wyniósł blisko 25,5 miliona złotych.

Rada Osiedla

Jednostki urbanistyczne, takie jak Smukała, Opławiec oraz Janowo, funkcjonują zintegrowane w ramach wspólnej Rady Osiedla. To istotne ciało posiada swoją siedzibę w miejscu, które znajduje się przy ul. Opławiec 153.

Ulice w Smukale Dolnej

W Smukale Dolnej znajdują się liczne ulice, które można podzielić na kilka kategorii według ich charakterystyki i przeznaczenia. Warto przyjrzeć się tym wyjątkowym lokalizacjom, które wpisują się w piękno regionu.

Ulice związane z okolicą to obszary, które odzwierciedlają otaczającą naturę oraz lokalną infrastrukturę. Najwybitniejszym przykładem jest ulica:

• Smukalska,

W kategorii ulic związanych z rekreacją i wypoczynkiem znajdujemy miejsca, gdzie mieszkańcy i goście mogą miło spędzać czas. W tej grupie wyróżnia się:

• Biwakowa,

Jeśli chodzi o ulice związane z roślinami i kwiatami, to dużą różnorodnością mogą poszczycić się następujące lokalizacje:

• Agrestowa,
• Azaliowa,
• Bananowa,
• Berberysowa,
• Figowa,
• Goździkowa,
• Kaktusowa,
• Laurowa,
• Magnoliowa,
• Palmowa,
• Tulipanowa.

Każda z wymienionych ulic w Smukale Dolnej ma swój niepowtarzalny charakter, który warto odkrywać podczas spacerów lub wycieczek rowerowych po okolicy.

Komunikacja miejska

Smukała posiada kompleksową sieć komunikacyjną, która zaspokaja potrzeby mieszkańców w zakresie transportu publicznego. Poniżej przedstawione są szczegóły dotyczące linii autobusowych w różnych porach doby.

• W ciągu dnia, dostępne są linie autobusowe takie jak 58, która kursuje w relacji *Plac Kościeleckich – Smukała*,
• Jest również wariant linii 58s, który prowadzi przez sanatorium,
• Warto zwrócić uwagę na linię 54s, będącą przedłużeniem linii 54, która jeździ z osiedla Błonie do Piasków, a jej trasa również prowadzi do Smukały.

• W godzinach nocnych, pasażerowie mogą skorzystać z linii 34N, kursującej z *Placu Kościeleckich do Smukały*.

---

Oceń: Smukała

---