Ulica Toruńska w Bydgoszczy

---

Przebieg

Ulica Toruńska w Bydgoszczy rozciąga się w kierunku zachód-wschód, poczynając od Ronda Bernardyńskiego i biegnąc aż do wschodnich granic miasta, w obrębie osiedla Otorowo. Jej całkowita długość wynosi około 11 km. Wzdłuż trasy, od Ronda Bernardyńskiego do Ronda Toruńskiego, przebiega droga krajowa nr 80, co czyni ją jedną z kluczowych dróg komunikacyjnych oraz tras wyjazdowych z Bydgoszczy.

Ulica stanowi ważne połączenie między centrum miasta a wschodnią częścią Bydgoszczy, która znajdować się po południowej stronie rzeki Brdy. W kierunku wschodnim ulica Toruńska mija kilka istotnych jednostek urbanistycznych, takich jak Babia Wieś, Kapuściska, Zimne Wody oraz Łęgnowo II.

Fragment tej ulicy prowadzi malowniczą groblą, która oddziela tor regatowy od pobliskiego portu drzewnego, co czyni ją nie tylko ważnym szlakiem transportowym, ale także atrakcyjnym widokowo miejscem.

Historia

Ulica Toruńska w Bydgoszczy ma bogatą historię, jako starodawny trakt łączący Bydgoszcz z Solcem Kujawskim oraz Toruniem, co wymagało przeprawy przez Wisłę. Już w średniowieczu pełniła funkcję drogi wylotowej z Bydgoszczy, a poprzez Bramę Kujawską prowadziła do Przedmieścia Toruńskiego, znanego również jako Kujawskie. Do XIV wieku ulicą przebiegał ważny szlak handlowy, który łączył Śląsk z Pomorzem, a kontrola brodu w Czersku Polskim, znajdującym się w pobliżu ujścia Brdy do Wisły, należała do lokalnego grodziska w Wyszogrodzie.

W dokumentach z XIV i z początku XV wieku odnotowano plany budowy mostu w tym rejonie, które jednak nie zostały zrealizowane. W okresie od XVII do XIX wieku funkcjonowała tu przeprawa promowa, administrowana przez właściciela karczmy o nazwie Ujście. Interesująca mapa okolic Bydgoszczy z lat 1796-1802, wykonana w oparciu o pomiary geodezyjne, ukazuje drogę do Solca Kujawskiego, która w dużej mierze pokrywa się z obecnym przebiegiem ulicy. Z kolei plan z 1857 roku ilustruje skromne zabudowania podmiejskie, które koncentrowały się w okolicznych miejscowościach, takich jak Małe Bartodzieje, Zimne Wody, Kapuściska, Czersko Polskie, Czersko Niemieckie, Łęgnowo oraz Otorowo. Do momentu dotarcia do Łęgnowa droga prowadziła w bliskim sąsiedztwie Zbocza Bydgoskiego.

Początkowo jedynie zachodni odcinek ulicy znajdował się w granicach administracyjnych Bydgoszczy. Fragment na Przedmieściu Toruńskim został włączony do miasta już w 1800 roku, a od 1851 roku do obszaru tzw. Żup, gdzie znajduje się dzisiaj hala Łuczniczka. W roku 1920, kiedy Bydgoszcz powróciła do granic odrodzonego państwa polskiego, do miasta dołączono kilkanaście podmiejskich gmin, w tym Małe Bartodzieje, Kapuściska, Zimne Wody oraz Czersko Polskie. W efekcie, odcinek ulicy Toruńskiej, sięgający od Starego Miasta do przejazdu z Koleją Warszawsko-Bydgoską (otwartą w 1861 roku), znalazł się w granicach Bydgoszczy. W 1954 roku, do miasta włączono port drzewny, a w 1977 roku Łęgnowo II. Od tego momentu, ulica na całej swojej długości zamknęła się w granicach administracyjnych Bydgoszczy.

W 1872 roku, w pobliżu Zbożowego Rynku, do ul. Toruńskiej przyłączono nowo wymienioną ul. Bernardyńską. Od lat 80. XIX wieku, w obszarze pomiędzy ulicą a Brdą, zaczęły powstawać liczne zakłady przemysłowe, w szczególności tartaki i składy drewna, co wskazywało na rozwój wschodniej dzielnicy składowo-przemysłowej. W tym czasie, otwarto też port drzewny w Brdyujściu, wraz z siecią śluz oraz jazem Czersko Polskie. Aby dostosować ulicę do potrzeb komunikacyjnych, usypano groblę przecinającą nowo utworzony akwen.

W latach 1891–1901, przedsiębiorstwo Żegluga Bydgoska (niem. Bromberger Schleppschiffahrt Aktien Gesellschaft) wybudowało przy Zimnych Wodach kompleks zabudowań przemysłowych oraz kanał, który miał na celu skrócenie meandrów Brdy. W efekcie powstała Wyspa na Zimnych Wodach, która została przecięta ulicą Sporną, wybudowaną na koszt spółki. W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku, wzdłuż ulicy Toruńskiej i Fordońskiej, na nabrzeżach dolnej Brdy funkcjonowało kilkadziesiąt tartaków oraz stolarni, korzystających z drewna spławianego do Niemiec poprzez szlaki wodne wiodące Wisłą, Brdą, Kanałem Bydgoskim, Notecią i Wartą.

W okresie międzywojennym zauważalny był dalszy rozwój przemysłowy terenów wokół ul. Toruńskiej. Do większych przedsiębiorstw, które albo powstały, albo się rozwijały w tym czasie, należy uznać Fabrykę Mebli O. i K. Pfefferkorna (dzisiejsze Bydgoskie Fabryki Mebli) oraz Fabrykę Wyrobów Gumowych „Kauczuk” Sp. Akc., która obecnie znana jest jako Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil” S.A. Na wzniesieniu przy wylocie ul. Hutniczej do ul. Toruńskiej funkcjonowała także Wielkopolska Huta Szkła, która od 1923 roku produkowała różnorodne wyroby szklane. W latach 20. XX wieku, po ukończeniu budowy toru regatowego, powstała przystań dla żeglugi pasażerskiej w okolicy ulicy, gdzie zorganizowano trybuny dla tysięcy widzów, wykorzystywane podczas ważnych wydarzeń krajowych i międzynarodowych, takich jak Mistrzostwa Europy w wioślarstwie w 1929 roku oraz coroczne Regaty Wszechpolskie. W 1930 roku uruchomiona została kolejowa obwodnica Bydgoszczy na magistrali węglowej, która przecięła ul. Toruńską wysokim wiaduktem.

W latach 1939–1945, w okresie niemieckiej okupacji, w Puszczy Bydgoskiej w Łęgnowie powstała potężna fabryka zbrojeniowa III Rzeszy – DAG Fabrik Bromberg, koncentrująca się na produkcji materiałów wybuchowych oraz amunicji. W wyniku tych działań, wybudowano również licznie torowiska i drogi o betonowej nawierzchni, w tym łączącą się z ul. Toruńską ul. Łęgnowską oraz Nowotoruńską.

Po zakończeniu II wojny światowej, wzdłuż ul. Toruńskiej zrealizowano nowe inwestycje, w tym torowiska i zajezdnię tramwajową, jak również osiedla mieszkalne, takie jak Wzgórze Wolności, Wyżyny, Kapuściska oraz osiedle Łuczniczki. Od 1969 roku rozpoczęto budowę trasy W-Z w celu usprawnienia ruchu drogowego w kierunku wschód-zachód. W tym czasie urządzono m.in. Rondo Toruńskie oraz Rondo Bernardyńskie, a fragment ulicy Toruńskiej pomiędzy tymi rondami przekształcił się w drogę tranzytową. W latach 80. oddano do użytku aleję Jana Pawła II, która również łączy się z ul. Toruńską.

W okresie po 1990 roku, zrealizowano wiele inwestycji związanych z ul. Toruńską, z takich m.in. budowę alei Kazimierza Wielkiego z mostem nad Brdą w 2001 roku, budowę drugiej jezdni na odcinku z Rondo Toruńskie do ul. Perłowej (również w 2001 roku), budowę hali Łuczniczka w 2002 roku, a także przebudowę ul. Spornej z nowym mostem w 2010 roku. W latach 2008–2010 oddano do użytku kompleks budynków Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej, a 17 maja 2010 roku ukończono budowę „Osiedla Sześciu Planet”, składającego się z sześciu budynków o sześciu kondygnacjach – nazwanych „Mars”, „Wenus”, „Jowisz”, „Saturn”, „Merkury” oraz „Neptun”, powstałych na miejscu dawnej piekarni firmy „Tosta”. W grudniu 2013 roku, do użytku oddano Trasę Uniwersytecką, która poprzez wysoki wiadukt przecina ul. Toruńską.

Na przełomie 2019 i 2020 roku, w związku z zamknięciem fragmentu ulicy podczas budowy linii tramwajowej przy ul. Kujawskiej, przeprowadzono remont nawierzchni oraz chodników na odcinku 300 m od ul. Babia Wieś do „Adrii”, co kosztowało 400 tys. zł. Szersze otwarcie ruchu w kierunku wschodnim miało miejsce 5 lutego 2021 roku, po awaryjnym zamknięciu Mostu Uniwersyteckiego, podczas gdy ruch w kierunku zachodnim pozostał zablokowany.

Nazwy

• 1797 – Weg von Langenow (Weg von Thorn u. Schulitz),
• ok. 1820–1840 – Thorner Chaussee,
• 1840–1920 – Thornerstraβe,
• 1920–1939 – Toruńska,
• 1939–1945 – Thornerstraβe,
• od 1945 – Toruńska.

Komunikacja

Ruch tramwajowy

Torowisko zlokalizowane na ulicy Toruńskiej powstało w 1892 roku, kiedy to otwarto drugą linię tramwaju konnego, znaną jako linia „B” w kolorze zielonym. Jej trasa biegła od koszar przy ul. Gdańskiej do Strzelnicy. Wówczas torowisko było ograniczone do niewielkiego odcinka między Zbożowym Rynkiem a Strzelnicą.

W 1896 roku tramwaje konne zastąpiono elektrycznymi, a zmiana oznaczenia linii tramwajowej na „2” miała miejsce w 1948 roku. Rok 1953 okazał się kluczowy dla rozwoju komunikacji tramwajowej w Bydgoszczy. Wówczas, w ciągu zaledwie 9 miesięcy, zbudowano linię „Brda”, która mierzyła 26,2 km i prowadziła od ul. Toruńskiej (pętla przy ul. Żupy) poprzez Kapuściska do Łęgnowa, gdzie znajdowały się Zakłady Chemiczne Zachem.

Na nowym torowisku zadebiutowały cztery nowe linie tramwajowe: nr 6, 7, 8 oraz 9, które łączyły centrum Bydgoszczy z wschodnimi dzielnicami miasta. W latach 1956–1959 przy ul. Toruńskiej zrealizowano również budowę zajezdni tramwajowej na wysokości numeru 278, która w 1978 roku została rozbudowana o 11 bocznic. Zajezdnia funkcjonuje w tym miejscu do dzisiaj. Z czasem torowiska na ulicy Toruńskiej zyskały nowe odgałęzienia, w tym na most Bernardyński, który powstał w 1963 roku oraz most Pomorski z 1970 roku.

W chwili obecnej na ul. Toruńskiej kursują tramwaje linii nr:

• 6 na trasie: Rondo Bernardyńskie – Rondo Toruńskie,
• 4, 6, 7, 8 i 11 na trasie: Rondo Toruńskie – ul. Perłowa,
• 6 na trasie: ul. Perłowa – ul. Hutnicza.

Obciążenie ruchem

Ulica Toruńska jest zakwalifikowana jako jedna z średnio obciążonych arterii komunikacyjnych w Bydgoszczy. Zgodnie z pomiarami ruchu wykonanymi w 2006 roku, podczas szczytów komunikacyjnych przez ten fragment drogi przejeżdżało około 1000 pojazdów na godzinę. Największe natężenie ruchu występuje w rejonie rond Toruńskiego i Bernardyńskiego. W części wschodniej, na odcinku wschodzącym od ul. Spornej, zanotowano znacznie mniej intensywny ruch, osiągający jedynie 200 pojazdów na godzinę.

Zabudowa

Historia zabudowy ulicy Toruńskiej sięga czasów staropolskich, gdy to pierwotne obiekty zaczęły pojawiać się na obszarze Przedmieścia Toruńskiego. Z najstarszego planu Bydgoszczy, który został wykonany przez szwedzkiego kwatermistrza Erika Dahlbergha w 1657 roku, wyraźnie widać budynki klasztoru bernardynów wraz z przyległym ogrodem. Najstarszym do dziś zachowanym obiektem wzdłuż tej ulicy jest kościół bernardynów z roku 1557.

Niestety, nie istnieje natomiast kościół św. Idziego, datowany na XIII wiek, który został zburzony w 1879 roku po wcześniejszej przebudowie w XVI wieku. W roku 1783 na Przedmieściu Toruńskim mieszkało 942 osób. Obszar na wschód od Starego Miasta w początkowych latach istnienia miasta był siedzibą żupy solnej, a później rozwijał się tu przemysł ceramiczny.

W drugiej połowie XIX wieku zabudowa miasta zaczęła się rozwijać w kierunku południowo-wschodnim, wzdłuż ul. Toruńskiej, jednak pozostawała na peryferiach ówczesnych działań urbanistycznych. Wzdłuż tej ulicy wzniesiono kamienice, z których niektóre charakteryzują się secesyjnym stylem, ale nie tworzyły one spójnego frontu. Na dalszym odcinku ulicy powstały również budynki o podmiejskim charakterze.

W okolicy dawnego folwarku Bartodzieje Małe, która znajduje się przy obecnym rondzie Toruńskim, w 1890 roku wybudowano szkołę ludową oraz ochronkę dla dzieci, zlokalizowaną przy ul. Bełzy. W latach 1888-1889 na terenach dawnych żup solnych zbudowano zespół budynków pralni garnizonowej, który po roku 2000 został przekształcony w lofty mieszkalne.

W okresie międzywojennym przy ul. Toruńskiej-Babia Wieś powstało nowe osiedle mieszkaniowe. Jedyny obiekt „strategiczny”, który został zlokalizowany przy ul. Toruńskiej, to Strzelnica Bydgoskiego Bractwa Kurkowego, zbudowana w 1867 roku i później odbudowana po pożarze w 1903 roku. Było to jedno z najbardziej reprezentacyjnych założeń typu Établissement w Bydgoszczy, które do dziś spełnia funkcje kulturowe.

W rejonie Zbocza Bydgoskiego, na przełomie XIX i XX wieku, zagospodarowano tereny na park, który stał się częścią Alei Górskiej, rozciągającej się od wzgórz przy ul. Poznańskiej aż po wschodnie granice miasta. W 1913 roku w tym parku zbudowano Wieżę Bismarcka, która została rozebrana przez polskie władze w 1928 roku.

Po II wojnie światowej, w miejscu wieży Bismarcka, stworzono Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy, a na terenach przylegających do rzeki Brdy urządzono park Centralny. W parku oddano do użytku halę Łuczniczka w 2002 roku. Z kolei od 1910 roku, wzdłuż prawego brzegu Brdy, na tym terenie zlokalizowane były przystanie bydgoskich klubów wioślarskich.

W związku z rozpoczęciem budowy linii tramwajowej wzdłuż ul. Kujawskiej, w dniach 19-23 lutego 2019 roku, dokonano wyburzenia budynków o numerach 4 i 6. Następnie 18/19 września 2020 roku rozebrano trzy budynki znajdujące się w miejscu, gdzie krzyżują się ulice Toruńska i Bełzy, które w 2021 roku zastąpiono nową inwestycją. Do roku 2019 w obrębie posesji numer 131 powstało osiedle Brda Smart City, a przy posesji numer 28a zbudowano osiedle Adria z dwoma ośmiopiętrowymi wieżowcami, które oddano do użytku pod koniec 2020 roku.

Obiekty

W sąsiedztwie ul. Toruńskiej znajduje się wiele interesujących obiektów, które przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

• Kościół pobernardyński Najświętszej Maryi Panny Królowej Pokoju w Bydgoszczy – zbudowany w 1557 roku,
• Adria – od 1867 do 1939 roku Établissement, Strzelnica Bydgoskiego Bractwa Kurkowego, a po 1955 roku Wojewódzki Ośrodek Kultury oraz kino,
• Zespół Szkół Drzewnych im. Stanisława Staszica,
• Sąd Rejonowy w Bydgoszczy – niektóre wydziały,
• Arkada Park – nowoczesne osiedle loftów,
• Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa w Bydgoszczy,
• Park na Wzgórzu Wolności w Bydgoszczy – stworzony w 1913 roku,
• Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy – z 1946 roku, dawniej Wieża Bismarcka w Bydgoszczy (1913-1928),
• Hala widowiskowo-sportowa „Łuczniczka” – otwarta w 2002 roku,
• Park Centralny w Bydgoszczy – powstał w 1974 roku,
• Most Pomorski – zbudowany w 1970 roku,
• Kościół św. Józefa Rzemieślnika w Bydgoszczy – z 1906 roku,
• Cmentarz katolicki św. Józefa w Bydgoszczy – również z 1906 roku,
• Leroy Merlin – od 14 lipca 2021 roku, wcześniej hipermarket Tesco w latach 2001-2019,
• Miejskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o.,
• Zespół Szkół Spożywczych,
• Internat Zespołu Szkół Ogrodniczych,
• Bydgoski Zespół Placówek Opiekuńczo-Wychowawczych, Placówka Wielofunkcyjna,
• Zajezdnia tramwajowa – otwarta w 1959 roku,
• Hurtownia elektryczna narzędzi „Eltech” – jedna z większych tego typu w Bydgoszczy,
• Form Plast S.A.,
• Neupack Polska Sp. z o.o.,
• Drozapol Profil S.A. – spółka notowana na giełdzie papierów wartościowych w Warszawie,
• Zajezdnia PKS Bydgoszcz Sp. z o.o.,
• Powiatowy Urząd Pracy,
• „Wena Sport Factory” – centrum sportowe,
• Airon Investment,
• Bydgoskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil” S.A. – założone w 1923 roku,
• Dąb Bartek – pięćsetletnie, najstarsze drzewo w Bydgoszczy, uznawane za pomnik przyrody,
• Wzgórze Bolesława Krzywoustego,
• Stacja kolejowa Bydgoszcz Łęgnowo,
• Most Portowy w Bydgoszczy – zbudowany w 1861 roku,
• Tor regatowy w Bydgoszczy – z 1879 roku,
• Zabytkowy jaz Czersko Polskie – z 1906 roku,
• Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe województwa kujawsko-pomorskiego,
• Spółka Wodna Kapuściska – oczyszczalnia ścieków, największa w Bydgoszczy,
• Zabytkowe budynki pomennonickie w Łęgnowie – z XVIII wieku, w tym dawną kuźnię z szachulcowym wykuszem pod nr 406,
• Kościół Matki Bożej Królowej Polski – wzniesiony w 1911 roku.

Warto również wspomnieć, że w przeszłości przy ul. Toruńskiej funkcjonował Komisariat Policji Bydgoszcz-Szwederowo. W 2016 roku, z okazji 670-lecia miasta, na budynku przy ul. Toruńskiej 86 stworzono mural pt. „Legendary bydgoskie”, nawiązujący do różnych legend związanych z miastem, w tym o Panu Twardowskim, Węgliszku, Skrzypku oraz Nimfie znad Brdy. W 2017 roku, na budynku przy ul. Toruńskiej 49, powstał mural zatytułowany „Panienka z okienka”.

---

Oceń: Ulica Toruńska w Bydgoszczy

---