Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy

---

Lokalizacja

Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy usytuowany jest w malowniczej południowo-wschodniej części parku, znajdującym się na Wzgórzu Wolności, które jest istotnym elementem Bydgoszczy.

Historia

Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy, który został utworzony w 1946 roku, zajmuje obszar wynoszący 0,66 ha. To miejsce przypomina o historii, gdyż w jego sąsiedztwie, od 1913 roku, znajdowała się wieża Bismarcka. Po przejęciu kontroli przez Polskę w 1920 roku wieża ta została przekształcona w wieżę Wolności, a w 1928 roku zniszczona na mocy decyzji bydgoskiej rady miejskiej, która uznała ją za symbol pruskiego nacjonalizmu.

Nekropolia ta jest miejscem spoczynku dla 1169 mieszkańców Bydgoszczy, którzy zostali zamordowani w czasie hitlerowskiej okupacji. Wiele ofiar zginęło na terenie miasta, w tym na Starym Rynku, a także w Dolinie Śmierci oraz w lasach otaczających miasto. Ekshumacje ciał odbyły się w latach 1946–1948, a następnie uroczyście pochowano je na cmentarzu, co nadało temu miejscu szczególne znaczenie.

Charakterystyka

W centralnym punkcie cmentarza znajduje się urna, w której spoczywają prochy aż 100 bydgoszczan, którzy zostali rozstrzelani w Otorowie w październiku 1939 roku. Wśród pochowanych są również radcy miejscy, straceni 5 października 1939: Kazimierz Beyer, Jan Góralewski oraz inżynier Tadeusz Janicki. Na cmentarzu złożono również kilkudziesięciu nauczycieli, którzy zginęli 1 listopada 1939 roku w Dolinie Śmierci, a także wielu księży, przedstawicieli wolnych zawodów, rzemieślników i robotników.

W centralnej części nekropolii znajdują się symboliczne groby prezydentów miasta z okresu międzywojennego, którzy zostali zamordowani przez hitlerowców. Należą do nich m.in. Leon Barciszewski, Bernard Śliwiński, dziennikarz i radny Konrad Fiedler oraz kupiec Marian Maczuga. Ponadto spoczywa tam wiceprezydent Bydgoszczy Mieczysław Nawrowski, komendant Straży Obywatelskiej Stanisław Pałaszewski oraz proboszcz parafii farnej, Józef Schulz. W pobliżu ich grobów znajduje się tablica pamiątkowa oraz urna zawierająca prochy bydgoszczan zamordowanych w obozach koncentracyjnych.

Na północnej części cmentarza można zobaczyć krzyż z ołtarzem polowym, a w północno-zachodniej części, na cokole, umieszczono tablicę ku czci Żydów bydgoskich, powstałą w 1949 roku według projektu Piotra Trieblera. W sąsiedztwie bramy cmentarnej odnajdziemy pomnik (z 1985 r.) poświęcony 50 żołnierzom i oficerom Bydgoskiego Batalionu Obrony Narodowej, którzy zostali zamordowani w Boryszewie, koło Sochaczewa, 22 września 1939 roku za rzekomy udział w tzw. „Krwawej Niedzieli” w Bydgoszczy, która miała miejsce 3 września 1939 roku.

Brama cmentarna, ufundowana przez bydgoskich rzemieślników w 1967 roku, zdobiona jest emblematem Krzyża Grunwaldu oraz herbu miasta Bydgoszczy, a także dwoma stylizowanymi krzyżami, dodającym uroku temu miejscu.

Zasłużeni

Na cmentarzu w Bydgoszczy spoczywa wielu wybitnych obywateli, których zasługi dla regionu są niezatarte. Oto niektóre z tych osób, które pozostawiły trwały ślad w historii miasta:

Imię i nazwisko	Data urodzenia	Data zgonu	Informacje dodatkowe
Stefan Balcer	1894	1939	Nauczyciel, który po ukończeniu Seminarium Pedagogicznego w Tucholi w 1919 roku wstąpił do Wojska Polskiego. Uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej w latach 1919–1920. Po odniesieniu ran w nogi leczył się w Bydgoszczy. Od 1921 roku był nauczycielem, a później kierownikiem szkoły powszechnej przy ul. Fordońskiej. Przez pięć lat pracował w polskich szkołach w Niemczech oraz rok w Gdańsku – Nowym Porcie. W 1938 roku uczył w Liceum Pedagogicznym w Grudziądzu. Wakacje 1939 roku spędził w Bydgoszczy, gdzie został aresztowany 9 września, internowany i rozstrzelany w Dolinie Śmierci.
Leon Barciszewski	1883	1939	Działacz polonijny w Niemczech, pełnił funkcję polskiego konsula w Essen oraz był prezydentem Gniezna, a w latach 1932–1939 prezydentem Bydgoszczy. Zasłużony gospodarz, który dbał o rozwój miasta, za jego kadencji zakończono budowę szpitala na Bielawach oraz elektrowni na Jachcicach. Aresztowany przez gestapo, zginął prawdopodobnie na Jachcicach. Na Wełnianym Rynku stoi jego pomnik, a w katedrze oraz przy ul. Wały Jagiellońskie 10 znajdują się tablice pamięci.
Konrad Fiedler	1886	1939	Dziennikarz, który od 1921 roku mieszkał w Bydgoszczy. Był redaktorem „Dziennika Bydgoskiego” oraz „Gazety Bydgoskiej”, autorem wielu artykułów dotyczących historii Bydgoszczy i Pomorza, recenzentem teatralnym, a także radnym miejskim. Współorganizował TMMB i Radę Artystyczno-Kulturalną, był prezesem Stronnictwa Narodowego oraz Syndykatu Dziennikarzy Pomorskich. Działał w Polskim Towarzystwie Krajoznawczym i 4 września 1939 roku był członkiem Zarządu Straży Obywatelskiej. Po aresztowaniu zginął, a data i miejsce jego śmierci są nieznane. Jego imię nosi ulica na osiedlu Bohaterów w Fordonie.
Jan Klein	1885	1940	Ksiądz i proboszcz w Solcu Kujawskim, w 1920 roku przejął władzę z rąk niemieckich w imieniu rządu polskiego i przez rok był komisarycznym burmistrzem. Kustosz Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy oraz dyrektor Muzeum Miejskiego w latach 1923–1925, autor licznych publikacji o temacie bydgoskim. Jego imię nosi ulica na osiedlu Przylesie w Fordonie.
Bernard Śliwiński	1883	1941	Powstaniec Wielkopolski, który 20 stycznia 1920 roku na czele 6. Pułku Strzelców Wielkopolskich wyzwalał Bydgoszcz. W latach 1922–1932 pełnił funkcję prezydenta Bydgoszczy, za jego rządów zbudowano elektrownię na Jachcicach. Kawaler Orderu Virtuti Militari V klasy oraz Francuskiej Legii Honorowej. Aresztowany w 1939 roku, zmarł w obozie jenieckim.
Józef Schulz	1884	1940	Powstaniec Wielkopolski, który od 1931 roku mieszkał w Bydgoszczy. Pełnił funkcję proboszcza w parafii farnej oraz kapelana więźniów. Angażował się w Stowarzyszeniu Ochrony Kobiet oraz w Misji Dworcowej, był przewodniczącym Młodzieży Katolickiej i współzałożycielem Straży Obywatelskiej. Aresztowany, trafił do obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie, gdzie zginął w męczeńskich okolicznościach. Jego imię nosi ulica na Błoniu.

---

Oceń: Cmentarz Bohaterów Bydgoszczy

---