Wyżyny (Bydgoszcz)

---

Położenie

Wyżyny znajdują się w południowej części Bydgoszczy i należą do osiedli tzw. Górnego Tarasu. Na zachodzie sąsiadują z Glinkami oraz Wzgórzem Wolności, a na północy na krótkim odcinku graniczą z Babią Wsią. Z kolei na wschodzie graniczą z Kapuściskami.

Fizyczno-geograficznie osiedle znajduje się w obrębie makroregionu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, w mezoregionie Kotliny Toruńskiej oraz w mikroregionie Miasta Bydgoszcz Południowe, gdzie wysokość terenu wynosi około 68–70 m n.p.m. Północne obrzeża Wyżyn zajmuje Zbocze Bydgoskie, które charakteryzuje się względną wysokością około 30 m i urozmaiconym ukształtowaniem terenu, dzięki obecności jarów oraz erozyjnych wcięć, takich jak m.in. jar Czynu Społecznego.

Podobnie, zachodnie oraz wschodnie krawędzie osiedla tworzą naturalne granice, wytyczone przez wąwozy, wzdłuż których wytyczono ważne arterie komunikacyjne, takie jak al. Jana Pawła II oraz ul. Bełzy.

Pod względem historycznym, obecna jednostka urbanistyczna obejmuje większość obszaru dawnej gminy Bartodzieje Małe, która została włączona do Bydgoszczy w 1920 roku. Pozostałe części tej gminy zostały podzielone pomiędzy inne jednostki urbanistyczne, takie jak Wzgórze Wolności, Glinki oraz Kapuściska.

Charakterystyka

Wyżyny to obszar mieszkalny w Bydgoszczy, który został stworzony jako jedno z najgęściej zaludnionych miejsc w mieście. Gęstość zaludnienia w tym terenie sięga imponujących 14 000 mieszkańców na km². Okres intensywnej budowy przypada na lata 70. XX wieku, przez co 95% budynków zostało wzniesionych przed rokiem 1989. Problemem, który dotyka mieszkańców, jest niedobór miejsc parkingowych.

Obszar Wyżyn został podzielony na sektory B1, B2, B3, B4, B5 i B6. Większość powierzchni zajmują osiedla z blokami wielorodzinnymi oraz niewielkie enklawy jednorodzinne, zbudowane w latach 70. i 80. XX wieku. W sektorach B1 i B2 dominuje zabudowa wielorodzinna z wysokimi, 12-kondygnacyjnymi blokami, natomiast w sektorach B3 i B4 znajdują się budynki pięciokondygnacyjne. Sektory B5 i B6, również z lat 80., charakteryzują się blokami pięciopiętrowymi. Po 1990 roku powstały nowe, ciekawe architektonicznie budynki wielorodzinne, zwłaszcza w rejonie ul. Ogrody oraz ul. Glinki.

Do infrastruktury osiedla należą kluczowe drogi powiatowe: al. Wojska Polskiego, która jest częścią arterii średnicowej górnego tarasu Bydgoszczy, a także ul. Magnuszewska, Szpitalna i Glinki. Północno-zachodnie granice osiedla przecina droga wojewódzka nr 239, prowadząca przez al. Jana Pawła II.

W wyżej wymienionej przestrzeni dostępne są różne instytucje edukacyjne, w tym pięć przedszkoli (w tym trzy niepubliczne), 3 szkoły podstawowe oraz 1 liceum. Działa tu Wydział Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego oraz Kujawsko-Pomorska Szkoła Wyższa przy ulicy Bełzy. Ważnym punktem jest również kompleks sportowy Chemik Bydgoszcz, we współpracy z II Urzędem Skarbowym.

Osiedle wyzyskuje również przestrzeń handlową, gdzie znajdują się liczne dyskonty, w tym sieci Kaufland, Intermarche, Piotr i Paweł, Biedronka oraz Polomarket. Dla życia religijnego mieszkańców przewidziano dwa kościoły: Świętych Polskich Braci Męczenników oraz Matki Bożej Fatimskiej, jednak wspólnota ta należy do czterech różnych parafii rzymskokatolickich.

Plany rozwoju Wyżyn, wynikające z miejskich dokumentów strategicznych, obejmują m.in. rewaloryzację istniejących budynków mieszkalnych oraz wprowadzenie funkcji uzupełniających. Do planów należy także budowa parkingów kubaturowych, rozwój usług wzdłuż ul. Magnuszewskiej i Glinki, stref rekreacyjnych oraz nowej zabudowy na ul. Bohaterów Kragujewca, Białostockiej i Łomżyńskiej. Wciąż rozważane jest przekształcenie kompleksu sportowego Chemik w obiekt o funkcji mieszkaniowej.

Nazwa

Nazwa osiedla Wyżyny została nadana po raz pierwszy w 1972 roku. Warto zaznaczyć, że nie zachowała się nazwa historycznej wsi Bartodzieje Małe, która kiedyś obejmowała teren osiedla. Obecna nazwa związana jest z lokalizacją na przedpolu południowego zbocza pradoliny Wisły, gdzie od maja 1971 roku rozpoczęto budowę 11-kondygnacyjnych bloków. Struktury te są widoczne na szerokim obszarze Bydgoszczy i stanowią charakterystyczny element tej dzielnicy. Ulica Wyżyny, boczna od ul. Tadeusza Boya-Żeleńskiego, istnieje od 1920 roku.

Granice

Granice Osiedla Wyżyny ustalono na mocy Uchwały Nr XV/472/99 Rady Miasta Bydgoszczy z dnia 27 października 1999 roku. Ich przebieg zaczyna się od Ronda Toruńskiego, gdzie kieruje się na południe ul. Wł. Bełzy oraz Szpitalną, następnie w kierunku ul. Glinki, a później kontynuuje trasę w kierunku zachodnim do ul. Dąbrowa. Granice biegną wzdłuż ul. Glinki oraz al. Jana Pawła II, aż do Ronda Toruńskiego.

Ludność

W 2016 roku liczba ludności w osiedlu Wyżyny wyniosła 30 513 osób. Historycznie, w 1970 roku liczba mieszkańców wynosiła 3,3 tys., a 20 lat później wzrosła do 35,5 tys. Przyrost ten był wynikiem intensywnej urbanizacji oraz budowy nowych osiedli. Kolejne lata przyniosły zmiany; w 1998 roku liczba ludności wyniosła 32,8 tys., w 2007 i 2012 roku – 29,8 tys., a w 2016 roku – 30,5 tys. Zmniejszenie liczby ludności na przełomie XX i XXI wieku związane było z nowymi granicami osiedla, które w 1999 roku wydzieliło osiedle Glinki-Rupienica z Wyżyn.

Zieleń i rekreacja

Na obszarze Wyżyn dostępne są tereny zielone, obejmujące 5,4 ha zagospodarowanej zieleni oraz 9,4 ha zieleni naturalnej. Plany urbanistyczne Bydgoszczy przewidują powołanie dwóch parków dzielnicowych. W północnej części osiedla istotną rolę pełni ciąg spacerowy przy Jarze Czynu Społecznego oraz tereny zielone przy Zespole Szkół nr 19, gdzie znajduje się skwer, place zabaw, miasteczko rowerowe, a także basen „Perła” oraz boisko Orlik 2012. Natomiast w południowej części, centrum rekreacyjne może stanowić otoczenie stadionu „Chemik” oraz tereny między ul. Glinki a Dunikowskiego.

Drogi rowerowe

Osiedle wyróżnia się dobrze zaprojektowanymi ścieżkami rowerowymi wzdłuż al. Wojska Polskiego. Studium transportowe dla Bydgoszczy przewiduje dalszą rozbudowę ścieżek rowerowych, m.in. wzdłuż ul. Magnuszewskiej, Jaru Czynu Społecznego oraz ul. Bełzy, Szpitalnej i Glinki. W 2021 roku na ul. Bełzy oddano do użytku kontrapas rowerowy, co pozytywnie wpływa na bezpieczeństwo cyklistów.

Szlaki turystyczne

Osiedle jest także ulokowane w pobliżu szlaku turystycznego „Komputerków”, który zaczyna się przy pętli tramwajowej w rejonie ul. Glinki i Szpitalnej, prowadząc przez Puszczę Bydgoską oraz jezioro Jezuickie aż do Solca Kujawskiego.

Ochrona przyrody

Na obszarze Wyżyn można znaleźć pomnik przyrody nieożywionej – głaz narzutowy o obwodzie 570 cm, zlokalizowany przy ul. Białogardzkiej 22.

Historia

Okres staropolski

Początki osiedla Wyżyny wiążą się z folwarkami miejskimi oraz osadami takimi jak Małe Bartodzieje i Smug, które znajdowały się na granicy obszarów dzisiejszej jednostki urbanistycznej. Bartodzieje Małe ulokowane były wzdłuż dolnej części obecnej ulicy Bełzy, a Smug w rejonie krzyżowania ulic Szpitalnej i Glinki.

Folwark Bartodzieje Małe powstał między 1681 a 1712 rokiem jako część starostwa bydgoskiego. Został jednak zniszczony podczas wojny północnej, a w opisie z 1712 roku zanotowano, że w Małych Bartodziejach „folwark i owczarnia pusto stoją; jeden tam mieszka tylko komornik.” W dniu 10 listopada 1724 roku, posesor wójtostwa bydgoskiego Stanisław Ciołek Poniatowski zawarł umowę z osadnikami na 40 lat. W 1744 roku odnotowano pięciu gospodarzy i owczarza płacących czynsz na rzecz wójtostwa bydgoskiego.

Na mocy kontraktu sformułowanego w 1745 roku, folwark z siedmioma i pół włókami został przekazany Winklerowi Kuntz. Inwentarz starostwa bydgoskiego z 1766 roku określił granice wsi Bartodzieje Małe, wskazując, że rozciągają się one „od rzeki Brda wzdłuż, od olędrów mieszkających w Zimnawodzie aż ku składowi solnemu u drogi, która idzie do składu kupieckiego alias do windugi.”

W 1730 roku burmistrz oraz bydgoska rada miejska wydzierżawili Katarzynie i Marcinowi Dreyfom, a także Katarzynie i Maciejowi Dausom teren Białego Smugu „na wyrumowanie pola i łąk”. Po upływie dziewięciu lat wolnizny mieli wnosić jedynie czynsz pieniężny. Osada o tej nazwie nie była jednak ujmowana w spisach dochodów miejskich z lat 1742-1762. W 1773 roku Smug odnotowano już jako pustkowie należące do starostwa bydgoskiego, a początek XIX wieku przyniósł połączenie z osadą Mudziały zlokalizowaną przy obecnej ulicy Dąbrowa w Puszczy Bydgoskiej.

To, co pozostało ze znikającej osady, zarosło lasem, a w drugiej połowie XIX wieku leśnictwo Smug stało się częścią gminy Bartodzieje Małe.

Okres zaboru

Po I rozbiorze Polski, władze zaborcze oddały folwark Małe Bartodzieje w dziedziczną dzierżawę dwóm osobom o nazwiskach Ritter i Kirsch. Do 1816 roku, na skutek uszczuplenia areału, osadzono w obu częściach folwarku 120 rodzin, w większości przybyłych z Niemiec. Mieszkańców było 588, w tym 134 dzieci w wieku szkolnym. W 1818 roku na parceli wyjętej z folwarku przy ul. Bełzy wzniesiono szkołę ewangelicką, a w 1834 roku – szkołę katolicką. Uczniowie obu wyznań korzystali z budynku szkolnego, który powstał od podstaw w 1891 roku.

Według danych z spisu miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 roku, we wsi Bartodzieje Małe (niem. Klein Bartelsee) mieszkało 977 osób (617 ewangelików, 360 katolików) w 159 domach. W tym czasie w osadzie Smuga, zajmującej dwa domy, mieszkało jedynie 14 ewangelików, a w osadzie Mudziały, położonej na południe od Wyżyn, jedno domostwo liczyło 7 ewangelików. W opisie Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 roku, Bartodzieje Małe, Smuga oraz Mudziały były częścią rządowej domeny bydgoskiej.

Kolejny spis z 1860 roku wskazuje, że w Bartodziejach Małych mieszkało 1157 osób (779 ewangelików, 378 katolików) w 146 domach i była tam szkoła elementarna. Miejscowość podlegała zarówno parafii katolickiej, jak i ewangelickiej w Bydgoszczy, a w osadzie Smuga w dwóch domach mieszkało dodatkowo 8 ewangelików.

Na mapach okolic Bydgoszczy z 1854 roku widoczne były pola uprawne oraz nieużytki, które od wschodu graniczyły z Lasami Królewskimi (Puszczy Bydgoskiej). W lesie, przy okazji, zanotowano wąwóz, znany jako „wilczy kanion” (niem. Wolfsschlucht). Obok pól stała rozproszona zabudowa „colonie Kaltwasser”. Główne ciągi komunikacyjne to ul. Bełzy, jako droga wylotowa w kierunku Gniewkowa, oraz ul. Glinki, również stanowiąca drogę wylotową.

Na mapach „Pharus plan Bromberg” z 1908 roku wzdłuż zbocza pradoliny widoczny był wiatrak typu koźlak, prawdopodobnie źródło dzisiejszej nazwy ulicy – Ku Wiatrakom. Teren był częścią gminy Bartodzieje Małe, które granice oparły się o ulice Toruńską, Glinki, Polną oraz Władysława Bełzy. W spisie z 1910 roku stwierdzono, że znajduje się tu 191 budynków i 2079 mieszkańców, gdzie 355 posługiwało się językiem polskim, a 1724 językiem niemieckim.

Okres międzywojenny

Po przyłączeniu Bydgoszczy do odrodzonej Polski, w dniu 1 kwietnia 1920 roku gmina Bartodzieje Małe o powierzchni 333 ha została włączona do Bydgoszczy. Nazwa ta była obecna na planach miejskich aż do 1973 roku i obejmowała obszar większy niż współczesne Wyżyny, w tym wschodnią część Wzgórza Wolności oraz fragment Kapuścisk na północy, docierający aż do Brdy.

Na mapach Bydgoszczy z lat 20. i 30. wśród znanych wcześniej ulic: Władysława Bełzy i Glinki, znajdowały się również ulice: Ogrody, Ku Wiatrakom, Mogiły, Dąbrowa, Łomżyńska, Ruska, Wyżyny oraz Spadzista. Pierwszy spis ludności z 1 czerwca 1921 roku wyniósł ponad 1600 osób, z niewielką liczbą Polaków (niewiele ponad 600). W międzywojniu wzdłuż ulic Bełzy, Glinki, Ruskiej oraz w dolinie cieku Niziny powstała zabudowa mieszkalna z ogrodami, a wewnątrz osiedla w pobliżu skarpy znajdowały się pola uprawne i nieużytki.

Wzdłuż strumienia w dolinie po zachodniej stronie Wyżyn przebiegała ulica Niziny z około 60 domami z ogrodami, zbudowanymi na parcelach wiążących się z lokalnym właścicielem ziemskim. Osiedle miało podmiejski charakter, widząc coraz wyraźniejsze zastępowanie Niemców przez Polaków.

Okres po II wojnie światowej

Po zakończeniu II wojny światowej, krajobraz Małych Bartodziejów pozostał stosunkowo niezmieniony. Do lat 60. widoczne były tam pojedyncze zabudowania jednorodzinne, małe sady oraz pola uprawne. W latach 50. urbanizacja sąsiednich Kapuścisk była jednym z pierwszych projektów mieszkaniowych po wojnie w Bydgoszczy. W latach 1952–1953 oddano do użytku nową linię tramwajową „Brda”, łączącą Stare Miasto z Kapuściskami i Łęgnowem. Ten projekt, realizowany w ramach Planu Sześcioletniego, miał na celu obsługę wschodniej dzielnicy przemysłowej, zwłaszcza dla pracowników Zakładów Chemicznych, które powstały na bazie dawnych zakładów DAG Fabrik Bromberg.

Linia tramwajowa odgałęziała się przy ulicy Perłowej wzdłuż Bełzy, docierając do bramy nr 2 Zakładów Chemicznych oraz do ul. Szpitalnej poprzez ul. Glinki. Do 2014 roku ta trasa stanowiła jedyną komunikację wyższych terenów miasta (m.in. Wyżyn) z centrum Bydgoszczy. Przed istniejącym przy ul. Perłowej podjazdem tramwajowym o nachyleniu 4,8% uznawano, że jest to jeden z najbardziej stromych w Polsce.

Począwszy od lat 50. XX wieku widoczny był rozwój indywidualnego budownictwa mieszkaniowego, zwłaszcza w okolicy ul. Łomżyńskiej. Nowe plany urbanistyczne z 1964 roku przewidywały budowę dużego osiedla, a w wyniku zmiany podejścia do rozwoju Bydgoszczy, tereny osiedla zmieniły swój status z jednolitych na wielorodne. Plan ogólny zakładał dalszą zabudowę mieszkalną w górnym tarasie miasta, kontynuując rozwój Kapuścisk, Wyżyn, Wzgórza Wolności, Szwederowo oraz obszar osiedla Bartodzieje.

Przygotowanie tych terenów wiązało się z ogromnym wysiłkiem inwestycyjnym, obejmującym infrastrukturę wodociągową, kanalizacyjną, źródła ciepła oraz elektrociepłownię, jaką była elektrociepłownia Bydgoszcz II. Koszty były także związane z formalnościami, wykupami gruntów, wyburzeniami budynków i przeprowadzkami. Od 1966 roku skupiono się na nakładach finansowych i potencjale wykonawczym w zakresie uzbrojenia obszaru pod budownictwo mieszkaniowe.

W końcu lat 60. rozpoczęto budowę fabryki domów, która corocznie mogła produkować 13 tysięcy izb mieszkalnych. Fabryka zaczęła działać w 1972 roku. 24 sierpnia 1968 roku zatwierdzono plan zagospodarowania osiedla Wyżyny, a w 1970 roku tereny przy ul. Ku Wiatrakom i Ogrody przekazano Bydgoskiej Spółdzielni Mieszkaniowej Budowlani (zał. 1958) do realizacji budownictwa mieszkaniowego.

Do 1973 roku przekazano kolejne działki, a decyzją z 20 czerwca 1974 roku – ostatecznie ponad 18 hektarów. Osiedle zaprojektowano w Miastoprojekcie Bydgoszcz (gł. arch. Andrzej Modrzejewski), przewidziano około 60 tysięcy mieszkańców. Po stronie północnej wzdłuż skarpy powstawały wieżowce, a w głębi osiedla bloki pięciokondygnacyjne. Na 15 hektarach między ul. Szpitalną a trasą średnicową planowano osiedlowe centrum usługowo-kulturalne. Budynki stawiano w technologii przemysłowej, wykorzystując żelbetowe płyty z tzw. fabryki domów – Bydgoskiego Kombinatu Budowlanego „Wschód”.

Zabudowę Wyżyn rozpoczęto 3 maja 1971 roku w ramach sektorów B1 i B2, znajdujących się między ulicami Niziny, Władysława Bełzy oraz arterią średnicową. Przewidziano dla nich zaludnienie wynoszące 14 tysięcy osób. Proces ten rozpoczęto od ul. Władysława Bełzy, posuwając się w kierunku Niziny, gdzie pierwszy blok mieszkalny oddano do użytku w listopadzie 1971 roku. W kolejnych latach powstały nowe bloki, które szybciej niż placówki handlowe i oświatowe zajmowały powierzchnię osiedla. Cały obszar budowy pokryty był arterią średnicową, która obecnie nosi nazwę Wojska Polskiego.

W czasie lat 1971-1978, osiedle Wyżyny zasiedliło ok. 35 tysięcy nowych mieszkańców, a architekturę mieszkalną cechowała różnorodność, w której około 40% budynków stanowiły wysokie budowle 11-kondygnacyjne. Budowa realizowana była według zwiększonych norm urbanistycznych, w porównaniu do lat 60. Do 1976 roku Bydgoskie Przedsiębiorstwo Budownictwa Miejskiego miało duży udział w realizacji inwestycji na Wyżynach. W końcu lat 70. istniały znaczne zaległości w zakresie infrastruktury społecznej, co wzbudzało krytykę lokalnej społeczności. Mimo to udało się zbudować trzy szkoły podstawowe. W 1973 roku zrealizowano szkołę przy ul. Grzymały-Siedleckiego, w 1974 roku przy ul. Bohaterów Kragujewca 10, a w 1979 roku przy ul. Nałkowskiej.

W 1970 roku zatwierdzono program nowej struktury transportowej Bydgoszczy, który przewidywał budowę linii tramwajowej na osiedle Wyżyny oraz jej przedłużenie wzdłuż al. Wojska Polskiego do ul. Kujawskiej. W sierpniu 1973 roku dodano drugi tor wzdłuż ul. Szpitalnej oraz pętlę przy ul. Glinki. Do końca 1974 roku oddano do użytku węzeł tramwajowy przy ul. Szarych Szeregów, a także linię tramwajową na odcinku ul. Szpitalna – ul. Magnuszewska, równocześnie konstruując arterię średnicową na górnym tarasie miasta – aleję Wojska Polskiego.

W 1977 roku władze miejskie aprobowały „Program Rozwoju Urządzeń Komunalnych w mieście Bydgoszczy do 1990 roku”, w ramach którego planowano stopniowe przekształcenie infrastruktury tramwajowej. W 1981 roku przy ogólnej koncepcji została zmieniona koncepcja układu torowego, a w 1984 roku doszło do disaster tramwajowego.

Na terenie Wyżyn, z inicjatywy Zakładów Chemicznych Zachem, w 1974 roku rozpoczęto budowę ośrodka sportowego w rejonie ulic Glinki i Dąbrowa, gdzie na powierzchni 22 ha projektowano stadion, kawiarnię, motelu, salę gimnastyczną oraz kąpielisko. Powstał stadion piłkarski „Chemik” z 8-torową bieżnią i miejscami na 15 tysięcy widzów, ale z braku funduszy nie uruchomiono wszystkich planowanych obiektów.

W latach 1976–1982 zrealizowano budowę kościoła Świętych Polskich Braci Męczenników z plebanią i domem zakonnym, gdzie w październiku 1984 roku odprawił swoją ostatnią mszę ks. Jerzy Popiełuszko. W latach 80. kontynuowano budowę osiedli mieszkaniowych, w tym w sektorach B5 i B6, a także szkół przy ul. Węgierskiej oraz Glinki.

Po 1989 roku powstało wiele mniejszych kompleksów mieszkaniowych, jak bloki AWZ przy ulicy Ogrody 19, kompleks przy ulicy Bohaterów Kragujewca 2-6 oraz osiedle Zielone Tarasy, powstające od 2008 roku przy ulicy Glinki 81-103, które zawiera nowe funkcjonalne miasteczko rekreacyjne. W 2014 roku oddano do użytku dwa nowe bloki przy ulicy Ogrody 19F i Ogrody 14.

W latach 90. powstały przy ul. Szpitalnej-Wojska Polskiego trzy biurowce, w tym II Urząd Skarbowy, Bank Pekao SA oraz PZU. W okresie 1992–2005 zbudowano kościół parafialny pw. Matki Bożej Fatimskiej przy ulicy Ogrody, a w 2002 roku otwarto kryty basen „Laguna” przy Zespole Szkół nr 26 oraz basen „Perła” przy Zespole Szkół nr 19.

W różnych lokalizacjach osiedla postawiono dyskonty handlowe, a w latach 2020-2021 pomiędzy ulicami Modrakową a Bohaterów Kragujewca (skwer im. gen. Aleksandra Krzyżanowskiego) zlokalizowano minitężnię solankową, finansowaną ze środków budżetu obywatelskiego 2018.

W dawnych latach pozostało kilka starych nazw ulic, takich jak Ku Wiatrakom oraz Ogrody. Zniknęła ulica Mogiły, a w jej miejscu znajduje się obecnie supermarket Piotr i Paweł. Utrzymano enklawy domków jednorodzinnych z ogródkami – przy ul. Falistej, Szarej, Łomżyńskiej, Białogardzkiej oraz Modrakowej. W 2020 roku rozpoczęto utwardzanie ulicy Bytowskiej, która – podobnie jak wcześniej ul. Złotowska i Człuchowska – została sfinansowana ze środków budżetu obywatelskiego.

Podział osiedla

Osiedle Wyżyny, złożone z sześciu różnych obszarów oznaczonych od B1 do B6, jest interesującym fragmentem Bydgoszczy. Z tej grupy, Wyżyny B6 są przypisane do jednostki urbanistycznej Glinki. Każdy z obszarów posiada unikalną historię, co ubogaca całość osiedla.

Wyżyny B1

Wyżyny B1 (B-I, WB1) to najstarsza sekcja tego osiedla, której budowa rozpoczęła się w 1971 roku. Zabudowę stanowią eleganckie bloki, które mają odpowiednio pięć oraz jedenaście kondygnacji. Z kolei ulice w tej części osiedla to:

• Aleje Jana Pawła II (stanowiące zachodnią granicę osiedla),
• Wojska Polskiego (od Magnuszewskiej do Zdobywców Wału Pomorskiego),
• Adama Grzymały-Siedleckiego (od początku do Magnuszewskiej),
• Floriana Ceynowy,
• Feliksa Nowowiejskiego,
• Ogrody (numery nieparzyste od 3 do 17; parzyste od 2 do 16),
• Synów Pułku,
• Zdobywców Wału Pomorskiego,
• Władysława Bełzy (numery parzyste od 2 do 4),
• Jar Czynu Społecznego.

Wyżyny B2

W drugiej części osiedla, Wyżyny B2 (B-II, WB2), dominują głównie pięcio- i jedenastokondygnacyjne bloki. Można jednak odnaleźć również budynki o kaskadowym kształcie, szczególnie przy ulicy Władysława Bełzy oraz Ku Wiatrakom, jak również domy jednorodzinne przy ulicy Falistej. Ulice w tym rejonie to:

• Kubusia Puchatka,
• Ku Wiatrakom (od ulicy Bełzy do Wojska Polskiego),
• Władysława Bełzy (numery parzyste od 6 do końca),
• Ogrody (parzyste od 18 do końca i nieparzyste od 19 do końca),
• Adama Grzymały-Siedleckiego (od Magnuszewskiej do końca),
• Leopolda Staffa,
• Zofii Nałkowskiej,
• Falista,
• Wojska Polskiego (od Magnuszewskiej do Wł. Bełzy).

Wyżyny B3

Budowa osiedla Wyżyny B3 (B-III, WB3) rozpoczęła się w 1973 roku. W tej części domy mają po pięć kondygnacji. W 1982 roku zbudowano tam stadion Chemika, a w latach 1991–1992 oddano do użytku kompleks biurowy przy ulicy Wojska Polskiego. Pięknie zagospodarowany skwer między ulicami Modrakową, Bohaterów Kragujewca i Xawerego Dunikowskiego przyjął imię Aleksandra Krzyżanowskiego-Wilka w październiku 2009 roku. Ulice w tej lokalizacji to:

• Magnuszewska (numery parzyste),
• Wojska Polskiego (od Magnuszewskiej do Szpitalnej),
• Szpitalna (od Wojska Polskiego do Łomżyńskiej),
• Glinki (numery nieparzyste od Magnuszewskiej do Chemika),
• Bohaterów Kragujewca,
• Xawerego Dunikowskiego,
• Ku Wiatrakom (od Wojska Polskiego do końca),
• Modrakowa,
• Chabrowa,
• Sasankowa,
• Rumiankowa,
• Bławatkowa,
• Kąkolowa,
• Szara,
• Łomżyńska,
• Wspólna (tylko na mapach),
• Batalionu Zośka (tylko na mapach).

Wyżyny B4

Wyżyny B4 (B-IV, WB4) to rejon o specyficznym układzie ulic, który otacza ulica Tadeusza Boya-Żeleńskiego. W genialny sposób pomiędzy ulicami Przyjazną a Boya-Żeleńskiego usytuowano targowisko. Dwie kładki prowadzą na B-IV; pierwsza z Wyżyn B-I, zbudowana w latach 80. nad ulicą Wojska Polskiego, charakteryzuje się stalową konstrukcją z przęsłami i dźwigarami; druga, wybudowana w 1991 roku, łączy z Wzgórzem Wolności przez przedłużenie ulicy Czeskiej. Ulice to m.in.:

• Niziny,
• Wyżyny (rzadko występująca na mapach, czasem jako ul. Węgierska),
• Glinki (numery nieparzyste od 7 do 51),
• Tadeusza Boya-Żeleńskiego,
• Komuny Paryskiej,
• Wiosny Ludów,
• Magnuszewska (numery nieparzyste),
• Aleje Jana Pawła II (od ul. Glinki do wiaduktu w ciągu ul. Wojska Polskiego),
• Przyjazna (dawniej Przyjaźni Polsko-Radzieckiej),
• Węgierska (dawniej Związku Patriotów Polskich).

Wyżyny B5

Świeżo zbudowana część osiedla to Wyżyny B5 (B-IV, WB5), gdzie dominują pięciokondygnacyjne budynki mieszkalne. Najbardziej znaczącym obiektem w tym rejonie jest Sanktuarium Nowych Męczenników, którego budowla została rozpoczęta w 1976 roku. W 1989 roku otwarto Szkołę Podstawową nr 60, a w latach 2001-2002 zbudowano basen „Laguna”. Ulice tej części osiedla to:

• Białostocka,
• Złotowska,
• Gorzowska (w 2017 wybrana przez mieszkańców do utwardzenia w ramach budżetu obywatelskiego),
• Człuchowska (w 2017 utwardzona kosztem ponad 370 tys. zł),
• Augustowska,
• Białogardzka,
• Szpitalna (część parzysta od ul. Łomżyńskiej do końca),
• Glinki (numery nieparzyste od 117 do 127),
• księdza Jerzego Popiełuszki (dawniej Lubińska).

Wyżyny B6

Wyżyny B6 (B-VI, WB6) to ostatnia i najmłodsza część tego osiedla, która została oddana do użytku w 1988 roku. W 1992 roku zainaugurowano otwarcie Szkoły Podoficerskiej Państwowej Straży Pożarnej. Na osiedlu mieszkał znakomity siatkarz Michał Winiarski, który jest wychowankiem pobliskiego Chemika. Ulice w tej części obejmują:

• Glinki (nr parzyste od 86 do 128),
• biskupa Michała Kozala,
• Zajęcza,
• Jelenia,
• Rysia.

Infrastruktura

Kościoły

W Wyżynach działalność religijna jest zorganizowana poprzez różnorodne parafie, które łączą lokalnych katolików. Sanktuarium Nowych Męczenników odpowiada za duchowe potrzeby mieszkańców rejonów B3, B5 oraz B6, a także społeczności z Kapuścisk.

Na terenie Wyżyn B1 i B2 znajduje się Kościół Matki Bożej Fatimskiej, który pełni istotną rolę w życiu religijnym tych obszarów. Mieszkańcy rejonu B4 związani są z parafią Ducha Świętego, natomiast ci, którzy mieszkają przy ulicy Władysława Bełzy (numery parzyste od 2 do 48), należą do parafii św. Józefa Rzemieślnika.

Obiekty sportowe

Sport w Wyżynach ma swoje miejsce dzięki szerokim możliwościom oferowanym przez lokalne kluby oraz kompleksy sportowe. Do prominentnych ośrodków należy zwłaszcza kompleks klubu Chemik Bydgoszcz, znajdujący się przy ul. Glinki 79. W obrębie tego kompleksu można znaleźć m.in. stadion piłkarski BKS Chemik oraz halę sportową, które tworzą bazę dla wielu dyscyplin sportowych.

W okolicy dostępne są także dwa baseny: „Perła”, usytuowany przy Zespole Szkół nr 19 (ul. Grzymały-Siedleckiego 11) oraz „Laguna” przy Zespole Szkół nr 26 (ul. Glinki 117). Ponadto, obiekty „Moje Boisko – Orlik 2012” znajdują się przy Zespole Szkół nr 19 oraz Szkole Podstawowej nr 38 (ul. Węgierska 11).

Edukacja

W zakresie edukacji, Wyżyny oferują różnorodne placówki edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Na przykład, IX Liceum Ogólnokształcące Dwujęzyczne znajduje się przy ul. Zofii Nałkowskiej 9 i zostało zbudowane w 1979 roku. Zespół Szkół nr 19 im. Synów Pułków, zlokalizowany na ul. Grzymały-Siedleckiego 11, został otwarty w 1973 roku.

Oprócz tego na terenie Wyżyn funkcjonują szkoły podstawowe, w tym Szkoła Podstawowa nr 25 z Oddziałami Integracyjnymi, XXI Liceum Ogólnokształcące Integracyjne, Zespół Szkół nr 26 im. Huberta Wagnera oraz przedszkola, takie jak Przedszkole nr 49, Przedszkole nr 61 Integracyjne im. Wandy Chotomskiej, Przedszkole Niepubliczne „Pinokio”, Przedszkole Niepubliczne „Promyczek”, oraz Przedszkole Niepubliczne „Skrzat”.

Dodatkowo w okolicy znajduje się Szkoła Podstawowa nr 38 im. Zdobywców Wału Pomorskiego oraz Instytut Psychologii Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego (ul. Staffa), co wzbogaca edukacyjną ofertę osiedla.

Kultura

Na polu kulturalnym mieszkańcy osiedla mogą skorzystać z oferty lokalnego Domu Kultury „Modraczek”, który organizuje różnorodne wydarzenia i aktywności społeczne, wzbogacając życie kulturalne tej części Bydgoszczy.

Domy i ośrodki pomocy społecznej

W obszarze wsparcia społecznego funkcjonuje Bydgoskie Centrum Wsparcia Rodziny oraz Dom Pomocy Społecznej „Promień Życia”. Dodatkowo, mieszkańcy mogą korzystać z usług Środowiskowego Domu Samopomocy „Bławatek”, który stanowi ważny punkt wsparcia dla lokalnej społeczności.

Osoby związane z Wyżynami

Wśród osób historycznie związanych z Wyżynami Bydgoszczy można wymienić wiele interesujących postaci. Do nich należy Romuald Biniak, który był budowniczym oraz pierwszym proboszczem kościoła pod wezwaniem Świętych Polskich Braci Męczenników. Warto również wspomnieć o Aleksandrze Drzewieckiej (1939–2019), znanym lekarzu pediatrze. Istotnym działaczem w dziedzinie muzyki jest Jan Drzewiecki, ceniony pianista, aranżer, pedagog muzyczny oraz kompozytor.

Kolejną ważną postacią jest Filip Dylewicz, koszykarz, który rozpoczynał swoją karierę w klubie Astoria Bydgoszcz. Z kolei Aleksander Fedorowicz to tłumacz języka rosyjskiego, który zginął w tragicznej Katastrofie smoleńskiej, a wychowywał się na Wyżynach B-3. Wśród sportowców warto wymienić Emila Sajfutdinowa – rosyjskiego żużlowca, który reprezentował bydgoską Polonię.

Inna istotna postać to Adam Sengebusch, poseł na Sejm RP I kadencji. Sebastian Szypuła, sportowiec klubu Zawisza Bydgoszcz, zdobył złoty medal podczas mistrzostw świata w kajakarstwie klasycznym w Duisburgu w 2013 roku. Również wyróżnia się Michał Winiarski, siatkarz, który rozpoczął swoją karierę w klubie Chemik Bydgoszcz.

Pierwsza szkoła

Pierwsza szkoła ewangelicka na terenach gminy Małe Bartodzieje powstała w 1818 roku, dzięki inicjatywie ówczesnych władz pruskich. Szkoła została zlokalizowana na parceli przy ul. Władysława Bełzy, którą odstąpiono z folwarku. Zbudowany z cegły budynek o wymiarach 20 × 10 metrów był pokryty dachówką ceramiczną. Posiadał dwie obszerne izby: jedna z nich miała pomieścić 150 uczniów, a druga służyła jako sala modlitw.

Na piętrze zaaranżowano mieszkanie dla nauczyciela. Sołtys Ritter, który zbudował szkołę ze swoich funduszy, otrzymał od władz specjalne odznaczenie. W 1819 roku powstała gmina szkolna, do której przynależały miejscowości takie jak Małe Bartodzieje, Zimne Wody, Kapuściska, Wielkie oraz Smug. W 1864 roku szkoła przeszła rozbudowę, a pięć lat później, w 1869 roku, uczęszczało tu już 417 dzieci przy pomocy dwóch nauczycieli. W 1874 roku doszło do połączenia z katolicką szkołą, która istniała od 1834 roku w bliskim sąsiedztwie. Wspólną szkołę (niem. Simultan-schule) przeniesiono do nowo wybudowanego murowanego budynku w latach 1890-1891, zaprojektowanego przez powiatowego inspektora budowlanego Muttray.

Budynek początkowo miał pięć izb lekcyjnych, a w 1901 roku – już sześć. W okresie międzywojennym znajdowała się tu publiczna szkoła powszechna im. Jana Kasprowicza o siedmiu klasach. Po modernizacji z 2000 roku budynek jest obecnie wykorzystywany przez Kujawsko-Pomorską Szkołę Wyższą w Bydgoszczy.

Parafie na Wyżynach

Przed rozpoczęciem budowy wielkiego osiedla mieszkalnego na Wyżynach, w okolicy znajdowały się dwa kościoły: Św. Ducha przy ul. Kujawskiej oraz kościół Św. Józefa przy ul. Toruńskiej. Kościół Św. Józefa, będący niegdyś świątynią ewangelicką, zbudowano w 1906 roku dla gminy Bartodzieje Małe, a w 1945 roku przekazano go katolikom. Początkowo do parafii Św. Józefa włączono osiedla B1 i B2.

W 1973 roku miejskie władze zgodziły się na budowę nowego kościoła w Bydgoszczy, którego idea powstała pod patronatem kardynała Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski, by czcić pamięć bydgoskich ofiar niemieckiego terroru. W połowie lat 70. urządzono kaplicę przy ul. Szpitalnej, a 15 sierpnia 1976 roku erygowano nową parafię pod wezwaniem Świętych Polskich Braci Męczenników, mającej długoletniego proboszcza – ks. Romualda Biniaka. Była to pierwsza parafia, która po II wojnie światowej uzyskała pozwolenie na budowę kościoła.

Kościół zbudowany w latach 1976-1982 powstał przy wsparciu społeczności lokalnych. W 1985 roku przed kościołem poświęcono pomnik ks. Jerzego Popiełuszki, który odprawił tu swoją ostatnią mszę przed tragiczną śmiercią. W rocznicę pielgrzymki papieża Jan Pawła II do Bydgoszczy 7 czerwca 2000 roku arcybiskup gnieźnieński Henryk Muszyński podniósł świątynię do rangi Sanktuarium Nowych Męczenników, gdzie złożono pamiątki po wizycie papieża.

Jednak nowo powstały kościół również nie zaspokoił potrzeb duszpasterskich wszystkich mieszkańców Wyżyn. W latach 80. ks. Kazimierz Frąckowski, proboszcz parafii Św. Józefa, podjął starania o wydzielenie nowej parafii dla B1 i B2. Po uzyskaniu zgody metropolity gnieźnieńskiego, budowę nowej parafii poprowadził ks. Józef Orchowski. W 1992 roku uzyskano działkę pod budowę kościoła na skrzyżowaniu ulic Ogrody i Leopolda Staffa i zmontowano tymczasową kaplicę przeniesioną z parafii Św. Jadwigi ze Wzgórza Wolności.

8 grudnia 1992 roku metropolita gnieźnieński Henryk Muszyński erygował na Wyżynach parafię pod wezwaniem Matki Bożej Fatimskiej. W 1998 roku zakończono budowę domu parafialnego, a w 2005 roku – kościoła parafialnego, który wyróżniał się dwiema wieżami.

Południowo-wschodnia część Wyżyn (sektor B4) przynależy do parafii Ducha Świętego. W latach 1945–1989 kościołem parafialnym była świątynia rektorska Zgromadzenia Ducha Świętego przy al. Jana Pawła II 117. W 1989 roku, dla obsługi parafii na Glinkach i Wyżynach, zbudowano kaplicę, a w 1992 roku rozpoczęto budowę nowego kościoła przy ul. Glinki 40. W 1998 roku, na podstawie decyzji ks. abpa Henryka Muszyńskiego, przeniesiono siedzibę parafii na ul. Glinki i zmieniono jej granice.

W ramach diecezji bydgoskiej kościoła rzymskokatolickiego istnieje dekanat Bydgoszcz IV – Wyżyny, który obejmuje 6 parafii bydgoskich: Ducha Świętego, św. Jadwigi Królowej, Matki Bożej Fatimskiej, Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski, Opatrzności Bożej oraz Świętych Polskich Braci Męczenników, a także cztery parafie z Solca Kujawskiego: bł. Michała Kozala, Najświętszego Serca Pana Jezusa, Nawrócenia św. Pawła i św. Stanisława Biskupa i Męczennika.

Rada Osiedla

Osiedle jest ważnym elementem administracyjnym, pełniąc rolę jednostki wspierającej samorząd miasta Bydgoszczy.

Rada Osiedla Wyżyny znajduje się pod adresem ul. Wojska Polskiego 19b.

---

Oceń: Wyżyny (Bydgoszcz)

---