Plac Kościeleckich

---

Położenie

Plac Kościeleckich usytuowany jest na wschodniej granicy Starego Miasta w Bydgoszczy, pomiędzy ulicami Bernardyńską oraz Przy Zamczysku.

Od strony północnej, plac graniczy z kościołem pw. Andrzeja Boboli, który stanowi ważny element lokalnej architektury. Natomiast na południu rozciąga się pierzeja zabudowy, w której znajdują się znane obiekty, takie jak byłe szkoły ludowej oraz zabytkowy przytułek dla niemowląt z początku XX wieku.

Historia

W rejonie dzisiejszego placu Kościeleckich, aż do końca XIX wieku, rozciągał się bagnisty teren sąsiadujący z starorzeczem Brdy. W okresie XI-XIV wieku, na północ od obecnego placu, znajdował się zespół grodzisk bydgoskich, a po jego zniszczeniu w 1330 roku wzniesiono zamek murowany, otoczony fosą, który zbudował Kazimierz Wielki. Zamek odgrywał kluczową rolę obronną podczas wojen polsko-krzyżackich w XV wieku, jednakże w trakcie potopu szwedzkiego uległ zniszczeniu. Po tym wydarzeniu, aż do 1895 roku, obszar ten pozostawał nieużytkiem, częściowo wykorzystywanym przez mieszkańców na ogrody.

Fosę, która utraciła znaczenie militarne, osuszono w XVIII wieku. W 1860 roku Towarzystwo Upiększania Miasta zasadziło w tej okolicy kasztanowce, dęby i lipy. W 1899 roku pruskie władze przystąpiły do reorganizacji oraz zagospodarowania dawnego wzgórza zamkowego. Teren ten, znajdujący się na wschodnim krańcu Starego Miasta, do tej pory pozostawał na uboczu miejskiego rozwoju. W miejscu rozebranych ruin zamku bydgoskiego oraz na zniwelowanym wzgórzu i fosie, utworzono współczesny Plac Kościeleckich, wprowadzając kilka znaczących zmian.

• Wzniesiono nową neogotycką farę ewangelicką pw. Krzyża świętego, dzisiejszy kościół pw. św. Andrzeja Boboli, zaprojektowaną przez Heinricha Seelinga,
• Na miejscu rozebranej w 1903 roku starej fary ewangelickiej w 1904 roku zrealizowano budowę miejskiej hali targowej według projektów berlińskiej spółki architektonicznej Boswau & Knauer, miejskiej hali targowej,
• W kierunku wschodnim przedłużono ulicę Kościelną (obecnie ul. Magdzińskiego), której końce ozdobiła nowa świątynia ewangelicka,
• Na południowej stronie placu, obok szkoły ludowej z lat 1891-1893, na przełomie lat 1908-1909 powstał nowoczesny przytułek dla niemowląt, zwany Auguste-Victoria-Heim, którego projektantem był C. Meyer.

Obecny wygląd placu ukształtował się dzięki zakończeniu budowy fary ewangelickiej w 1905 roku. W 1908 roku, na jego środku wyznaczono aleję, wzdłuż której zasadzono kasztanowce (Aesculus hippocastanum). Po obu stronach alei urządzono jezdnie. W 1937 roku plac ozdobiony był 67 drzewami kasztanowca o starannie przyciętych koronach, a w centralnej części skweru zrealizowano trawniki i kwietniki, podzielone alejkami.

Od 1935 roku do połowy lat 70. XX wieku, Plac Kościeleckich służył jako miejski dworzec autobusowy. Po przeniesieniu transportu autobusowego do nowego terminalu przy ul. Jagiellońskiej, miejsce to przeszło przebudowę, wprowadzając prostokątne pola geometryczne z kwietnikami na tarasach (1978-1980). Już od stycznia 1976 roku, plac został przekształcony w główny węzeł przesiadkowy w mieście dla linii 51, 56, 58, 66 i 101.

Na koniec sierpnia 2015 roku, zdemontowano dawny pawilon dworca, a w jego miejsce, z budżetem przekraczającym 35 milionów złotych, powstał 5-kondygnacyjny biurowiec klasy A Immobile K3, z dwukondygnacyjnym parkingiem na 80 samochodów, o powierzchni 8,8 tys. m kw. Proces budowy rozpoczął się w kwietniu 2016, a ceremonię wmurowania kamienia węgielnego zorganizowano 7 czerwca 2016 roku. Już 8 lutego 2017 na budynku zawisła wiecha, jego oficjalne otwarcie zaplanowano na 8 lipca 2018 roku. Elementy konstrukcyjne budynku pochłonęły około 10 tys. m sześciennych betonu oraz 1300 ton stali. Powierzchnia zajęta przez gmach wynosiła 2212 m kw. przy działce 2242 m kw., a elewacja została zrealizowana z wykorzystaniem szkła i płyt granitowych, wyróżniających się wyraźnie zaznaczonymi gzymsami. Pierwszymi najemcami obiektu były Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów oraz Aviva.

24 stycznia 2017 roku, z powodu złego stanu drzew, z placu usunięto sześć kasztanowców. Nawałnica, która przeszła w nocy z 11 na 12 sierpnia 2017 roku, powaliła dwa kolejne drzewa, pozostawiając jedynie dziewięć kasztanowców. Mimo sprzeciwu władz miejskich, ich wycinka została wstrzymana na podstawie decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków. W listopadzie 2018 roku, przeprowadzono badania drzew za pomocą tomografu sonicznego, a dodatkowo wykonano próby obciążeniowe oraz sprawdzono stabilność drzew osadzonych w gruncie.

W latach 2019-2020 Plac Kościeleckich stracił połączenie drogowe z ul. Bernardyńską z powodu prowadzonej tam przebudowy. W 2022 roku ogłoszono przetarg na rewitalizację skweru, w której zaplanowano dwa szpalery kasztanowców po obu stronach placu, miejsca wypoczynku, stylizowane latarnie oraz ogrody kwiatowe. Dodatkowo, w podziemiach placu zrealizowany zostanie zbiornik retencyjny, podczas gdy nieefektywne murki z lat 1978-1980, które od tej pory ograniczały ruch pieszych, zostaną usunięte.

Nazwy

W historii Plac Kościeleckich przeszedł wiele zmian pod względem nazewnictwa, co odzwierciedla jego bogate dziedzictwo. Oto zestawienie nazw, które były używane w różnych latach:

• 1899-1920 – Hann-von-Weyhern-Platz,
• 1920-1939 – Plac Kościeleckich,
• 1939-1945 – Hann-von-Weyhern-Platz,
• 1945-1949 – Plac Kościeleckich,
• 1950-1956 – Plac Rewolucji Październikowej,
• od 1956 – Plac Kościeleckich.

Obecna nazwa upamiętnia działalność starostów bydgoskich z rodu Kościeleckich, którzy odegrali kluczową rolę w rozwoju gospodarczym i kulturalnym Bydgoszczy w okresie tzw. „złotego wieku” trwającym od 1457 do 1600 roku.

Komunikacja

Plac Kościeleckich pełni dzisiaj ważną rolę jako pętla autobusowa, która obsługuje szereg linii transportu publicznego.

Wszelkie linie nocne, obejmujące numery od 31N do 36N, mają swoje przystanki w tej lokalizacji, co czyni ją kluczowym punktem dla podróżnych przemieszczających się w nocy.

Niektóre obiekty w sąsiedztwie Placu Kościeleckich

Obszar wokół Placu Kościeleckich obfituje w interesujące obiekty architektoniczne, które zachwycają swoją historią oraz stylem. Poniżej przedstawiamy szczegółowe informacje dotyczące niektórych z nich.

Nr	Adres	Lata budowy	Styl arch.	Wpisany do rej. zabytków	Uwagi	Zdjęcie
1.	pl. Kościeleckich 7	1900–1903	neogotyk	brak	Do 1945 r. miejska fara ewangelicka, od 1946 r. kościół jezuitów pw. św. Andrzeja Boboli, od 1967 r. także świątynia parafialna. Autorem projektu jest Heinrich Seeling z Berlina.	brak
2.	pl. Kościeleckich 6	1908–1909	neogotyk	brak	Początkowo zakład leczniczy dla niemowląt (niem. Auguste-Victoria-Heim), po 1945 r. Specjalistyczna Poradnia Dziecięca, od 2000 r. siedziba Wojewódzkiego Ośrodka Kultury i Sztuki „Stara Ochronka”. Autorem projektu budynku jest miejski radca budowlany Carl Meyer. W 2014 przystąpiono do budowy nowego skrzydła budynku, mieszczącego m.in. salę widowiskową. W 2022 na zapleczu budynku powstał mural przedstawiający Teofila Ociepkę.	brak
3.	pl. Kościeleckich 8	1890–1892	neogotyk	brak	Do 1920 r. żeńska szkoła ludowa (niem. Erste Mädchen von Volkschule), od 1921 r. Polska Szkoła Powszechna im. Księdza Piramowicza, po 1945 r. Szkoła Podstawowa nr 8 im. Tadeusza Kościuszki. Od 2007 r. mieści się w nim Muzeum Wolności i Solidarności w Bydgoszczy. Budynek w 2010 r. przekazano Uniwersytetowi Kazimierza Wielkiego. Autorem projektu budynku jest miejski radca budowlany Carl Meyer.	brak

---

Oceń: Plac Kościeleckich

---