Fontanna Potop

---

Opis

„Pomnik ukazuje kluczowy moment z biblijnej opowieści o Potopie – spektakularną scenę, w której giną zarówno zwierzęta, jak i ludzie, którzy nie znaleźli ratunku w arce. Cała grupa posągowa tej fontanny składa się z trzech oddzielnych elementów.

W centralnej części fontanny, szczególną uwagę przyciąga mężczyzna, który lewe ramie wykorzystuje do podtrzymywania osłabionej kobiety. Z kolei drugą ręką usiłuje wyciągnąć innego mężczyznę na niewielką skałkę. U stóp tej skały leży młoda matka, która zmarła z powodu przemęczenia, jednakże udało jej się uratować swoje dziecko, które teraz bezradnie rozgląda się po wodnej pustyni. W bliskim sąsiedztwie wdrapuje się dziki lew, który mimo swojej obecności nie wyrządza krzywdy ludziom. Ta figura stanowi kluczowy element, dominujący nad pozostałymi i znajdujący się w centralnym punkcie basenu fontanny.

Drugim elementem rzeźby jest samotna niedźwiedzica, która zwrócona w kierunku wschodnim, opiera swoją prawą łapę o skałę, a w zaciśniętej paszczy trzyma bezwładne, martwe ciało małego niedźwiadka.

Natomiast trzeci element rzeźby nawiązuje do greckiej mitologii. Obrazuje dramatyczną walkę człowieka z oplatającym go wężem morskim, co jest inspiracją dla znanej grupy Laokoona. Doskonale odwzorowano wysiłek mięśni oraz napięcie towarzyszące tym zmaganiom.

Całkowita kompozycja rzeźbiarska osiąga wysokość 6 metrów i została wykonana z brązu, przy czym masa całkowita wynosiła aż 9 ton. Ściany basenu zbudowane są z czerwonego piaskowca, stopnie wyprodukowano z szarego granitu śląskiego, a otaczający chodnik pokryty jest mozaiką.

Historia fontanny

Fontanna, znana jako „Potop”, powstała jako rezultat konkursu ogłoszonego w 1897 roku przez Krajową Komisję dla Popierania Sztuki Plastycznej w Poznaniu (niem. Landes Kunst Komission für Fordemung der Bildende Künste). Celem konkursu było stworzenie wodotrysku w Bydgoszczy, na który nadesłano aż 44 prace. Zwycięzcą okazał się berliński rzeźbiarz Ferdinand Lepcke (1866-1909), który efektownie zrealizował zamysł.

Realizacja i ukończenie pomnika zajęły aż sześć lat. Fontannę postawiono w otoczeniu zieleni, w parku im. Kazimierza Wielkiego. Uroczyste odsłonięcie miało miejsce 23 lipca 1904 roku o godzinie 11.00. Niestety, woda do fontanny została podłączona dopiero ponad rok później, gdyż po ceremonii poszczególne elementy konstrukcji musiały zostać ponownie złożone z uwagi na poważne problemy. Mimo tych trudności, początkowo fontanna nie działała poprawnie. Dopiero po interwencji specjalistów z Berlina w 1908 roku udało się przywrócić jej funkcjonalność.

W uroczystości odsłonięcia wzięli udział przedstawiciele władz z Berlina i Poznania, a także licznie przybyli mieszkańcy. Nie zabrakło również Ferdinanda Lepcke, autora pomnika. W tym samym roku wykonał on statuę „Łuczniczki”, która została umieszczona na Placu Teatralnym w 1910 roku, stając się jednym z najbardziej rozpoznawalnych symboli Bydgoszczy. Całkowity koszt realizacji fontanny szacowany był na kwoty w przedziale od 110 do 200 tys. marek.

Fontanna „Potop” zyskała uznanie swoim biblijnym przekazem oraz dramatycznymi wydarzeniami, które emanowały z rzeźby. Ulokowana w parku przyciągała uwagę spacerujących mieszkańców i szybko stała się integralną częścią miejskiego krajobrazu. Bydgoszczanie z dumą nosili się z przekonaniem o jej istnieniu. Niestety, dzień 7 stycznia 1943 roku okazał się tragiczny. Na skutek decyzji niemieckich władz okupacyjnych, rozpoczęto jej demontaż, aby pozyskać metal na cele wojenne. Po II wojnie światowej, do miasta wrócił tylko basen fontanny, a rzeźba została zastąpiona przez cztery kamienne ryby, których autorem był Józef Makowski.

Te rzeźby ryb przetrwały do 2010 roku, kiedy to zdemontowane zostały w związku z planowaną rekonstrukcją fontanny. Uszkodzone elementy trafiły do Spółdzielni Socjalnej „Bydgoszczanka”. Po renowacji zamierzano umieścić je na skwerze u zbiegu ulic ks. Skorupki i Orlej, jednak ostatecznie 2 czerwca 2022 roku zostały ponownie ustawione na północnym brzegu Wyspy Młyńskiej.

Fontanna „Potop” miała też swoje repliki. Pierwsza z nich znajduje się w rodzinnym mieście artysty, Coburgu, w Bawarii, jednak nie zawiera dwóch bocznych rzeźb. Druga kopia powstała w Eisleben, w Górnej Saksonii. Niestety, oba oryginały zostały przetopione na cele wojenne w 1943 i 1942 roku. Jedynie niepełna rzeźba w Coburgu przetrwała, co umożliwiło Stowarzyszeniu Odbudowy Bydgoskiej Fontanny „Potop” rozpoczęcie rekonstrukcji tego dzieła artystycznego w 2004 roku.

Podczas procesu rekonstrukcji, finansowanie pochodziło z różnych źródeł: składek społecznych, miasta Bydgoszcz, samorządów województwa kujawsko-pomorskiego oraz funduszy unijnych. W kwietniu 2009 roku przed Galerią Drukarnia ustawiono pierwszy odtworzony fragment pomnika – niedźwiedzicę. Przywrócono ją do parku im. Kazimierza Wielkiego w 2010 roku, obok odnowionej dawnej, kolorowej mozaiki. 30 czerwca 2010 roku do fontanny dodano drugi fragment rzeźby – mężczyznę walczącego z wężem, którego rekonstrukcja była dziełem Michała Pronobisa. 3 października 2012 roku na swoje miejsce wróciła centralna figura mężczyzny ratującego kobietę, również stworzona przez zespoły Pronobis i Guzera.

W 2014 roku zrealizowano remont misy fontanny oraz zamontowano nowoczesne technologie uzdatniania wody i oświetlenia. Ostateczny element fontanny, mający wysokość 7 m, dotarł do Bydgoszczy 14 czerwca 2014 roku, co rozpoczęło proces jej montażu. Uroczyste odsłonięcie rekonstrukcji miało miejsce 26 czerwca 2014 roku. Całość kosztowała 2,5 mln zł.

W jesieni 2019 roku przeprowadzono prace konserwacyjne, podczas których usunięto z wnętrza misy podłoże, uzyskując dodatkowe korzyści w postaci odkamienienia rur doprowadzających wodę. Prace te wymagały również czasowego demontażu części rzeźby, szczególnie posągu niedźwiedzicy. W I połowie 2020 roku dokonano konserwacji grupy mężczyzny walczącego z wężem. Z powodu pandemii COVID-19, fontanna została uruchomiona ponownie dopiero 20 sierpnia 2020 roku.

---

Oceń: Fontanna Potop

---