Stacja wodociągów Las Gdański w Bydgoszczy

---

Położenie

Obszar stacji wodociągów w Bydgoszczy ulokowany jest w Lesie Gdańskim, który znajduje się po wschodniej stronie ulicy Gdańskiej. To malownicze otoczenie sprzyja zarówno ochronie przyrody, jak i efektywnej infrastrukturze wodociągowej.

Historia

Na przełomie XIX wieku władze Bydgoszczy dążyły do stworzenia infrastruktury miejskiej obejmującej wodociągi oraz system kanalizacyjny. W związku z tym skoncentrowano się na projektach, które przewidywały pobieranie wód gruntowych z poziomu czwartorzędowego. W 1890 roku zatwierdzono pierwsze plany, których autorem był inżynier Teodor Wulf. Jednakże znaczne koszty inwestycji, które miały być pokryte poprzez kredyt rządowy, doprowadziły do opóźnień trwających kilka lat.

Dopiero w 1899 roku przedstawiono i zatwierdzono nowe projekty odnoszące się do kompleksu budynków, wykonane przez Franza Marschalla. Rok ten przyniósł także rozpoczęcie prac budowlanych, które skoncentrowały się na budowie pompowni, studni zbiorczej oraz gazometrów. Ukończenie inwestycji miało miejsce w 1900 roku, co zaowocowało wzniesieniem budynku przepompowni, budynku administracyjnego oraz obiektów gospodarczych.

W miarę upływu lat, w szczególności po 1937 roku, nastąpiły zmiany w funkcjonalności budynków. Po zainstalowaniu nowej stacji pomp, dotychczasowy obiekt przestał pełnić swoją oryginalną rolę. Aż do 2000 roku budynek był częściowo wykorzystywany jako stacja uzdatniania wody, a później ostatecznie został wyłączony z użytku.

W latach 2002–2010 przeprowadzono kompleksową restaurację tych obiektów, wykorzystując przy tym fundusze unijne. Od tej chwili budynki zaczęły pełnić funkcje reprezentacyjne oraz kulturalne, organizując różnorodne wydarzenia, w tym koncerty muzyczne. W 2012 roku otwarto tu jako pierwsze w Polsce Muzeum Wodociągów. Hala Pompa służy jako część ścieżki edukacyjnej związanej z ekologią wodociągów w Bydgoszczy, a drugim kluczowym punktem tej trasy jest Wieża Ciśnień, położona na osiedlu Szwederowo.

W roku 2020 odbyła się rewitalizacja budynku mieszkalnego na terenie stacji, dostosowując go do celów wystawienniczych. Prace budowlane, których wartość przekroczyła 3 miliony złotych, obejmowały m.in. wymianę części okien, docieplenie wnętrz, izolację fundamentów, czy odnawianie ceglanej elewacji. Dodatkowo wprowadzono instalacje przystosowane dla osób z niepełnosprawnościami oraz zmodernizowano wejścia do budynków. W środku powstały sale ekspozycyjne, a w planach jest zaprezentowanie wystawy dotyczącej historii wodociągów, lokalnej floty rzecznej oraz zasłużonych postaci przyczyniających się do rozwoju infrastruktury wodociągowej w Bydgoszczy.

Od wielu lat na terenie stacji odbywa się Festiwal Muzyki Kameralnej „Muzyka u Źródeł”. W trakcie zwiedzania można podziwiać zabytkowe hydranty, zdroje uliczne, pompy oraz replikę średniowiecznego rurmusa – urządzenia używanego w XVI wieku do zaopatrywania mieszkańców Bydgoszczy w wodę pochodzącą z rzeki Brdy. Ponadto, dużym zainteresowaniem cieszy się 15-metrowy model piętrowego kanału wodno-ściekowego z końca XIX wieku, który jest wiernym odwzorowaniem podobnych budowli znajdujących się pod ziemią.

Architektura

W zespole budynków stacji wodociągów miejskich w Bydgoszczy można dostrzec trzy kluczowe elementy: przepompownię, dom mieszkalny oraz studnię zbiorczą. Architektura tych obiektów łączy różnorodne style, przy czym dominują w nim cechy neogotyckie.

Elewacje budynków, wykonane z cegły, prezentują się wyjątkowo dzięki różnorodności tynkowanych płaszczyzn oraz dekoracyjnym ceglanym nyżom. Jednym z najbardziej imponujących obiektów jest dawna przepompownia. Jej ostrołukowe okna zdobią witraże, które przedstawiają motywy roślinne i zwierzęce, wstawione na wschodniej i zachodniej stronie budynku.

Architektoniczną atrakcją są również ażurowe dekoracje snycerskie z drewna, umieszczone w trzech trójkątnych szczytach. Wnętrze przepompowni urzeka ozdobnym stropem kasetonowym, który oparty jest na rzędzie stalowych, profilowanych słupów z rozbudowanymi głowicami. Witraże, przedstawiające czaplę oraz łabędzia, dodają wnętrzu niepowtarzalnego charakteru.

W wyniku przekształcenia tego obiektu na przestrzeń konferencyjno-ekspozycyjną w 2002 roku, pierwotne wyposażenie zostało usunięte. Jednak pozostała przy nim niewielka suwnica z Mannheim, datowana na 1933 rok.

Co więcej, budynek studni zbiorczej jest parterowy, zwieńczony elegancką latarnią oraz ośmioboczną iglicą. W pobliżu znajduje się także piętrowy budynek administracyjny, który prezentuje skromniejsze elementy neogotyckie, a jego architektonicznym zwieńczeniem jest kolista wieża umiejscowiona w północnym narożniku.

Ujęcie wody Las Gdański

Ujęcie wody „Las Gdański” rozpoczęło swoją działalność w 1900 roku, w czasach, gdy Bydgoszcz liczyła około 40 tysięcy mieszkańców. Do momentu, gdy w 1962 roku oddano do użytku ujęcie wody z Brdy na Czyżkówku, stanowiło ono kluczowy element zaopatrzenia miasta w wodę pitną.

W ciągu pierwszych dwóch dekad funkcjonowania, do 1920 roku, powstały 34 studnie czerpiące wodę z poziomu czwartorzędowego, co umożliwiło maksymalny pobór wody sięgający 6 tysięcy metrów sześciennych na dobę. W latach 30. XX wieku nastąpiła intensywna rozbudowa ujęcia, a w 1940 roku do eksploatacji włączono dodatkowe 20 studni.

Pionierskie studnie głębinowe zaczęły funkcjonować w 1966 roku, dochodząc do głębokości 200 metrów, zatem sięgając wód trzeciorzędowych oraz kredowych. Od 1975 roku dolnokredowa warstwa wodonośna była eksploatowana z coraz większym natężeniem.

W latach 90. XX wieku oraz pomiędzy 2000 a 2009 rokiem przeprowadzono modernizację ujęcia w ramach Bydgoskiego Programu Rozwoju Usług Wodociągowych i Kanalizacyjnych. W 2008 roku zasoby ujęcia obejmowały 13 studni głębinowych sięgających 360 metrów oraz 6 studni czwartorzędowych do 80 metrów głębokości. Zasoby wód wynosiły 1825 m³/h, a średni dzienny pobór wody osiągał 24 tys. m³, co zaspokajało 50% potrzeb mieszkańców na wodę pitną. Woda z studni kredowych stanowiła około 80% całości zasobów.

Od 2000 roku przy stacji wodociągowej „Las Gdański” funkcjonują publiczne punkty czerpania wody, gdzie dostępna jest zarówno woda uzdatniona, jak i surowa czerpana bezpośrednio z studni kredowej. Punkty te cieszyły się dużym powodzeniem wśród lokalnej społeczności. Niestety, w 2020 roku, w związku z pandemią COVID-19, punkt czerpania wody został zamknięty dla użytkowników.

---

Oceń: Stacja wodociągów Las Gdański w Bydgoszczy

---