Ulica Ferdynanda Focha w Bydgoszczy

---

Położenie

Ulica Ferdynanda Focha usytuowana jest w sercu Bydgoszczy. Jej przebieg rozciąga się w kierunku wschód-zachód, rozpoczynając się od skrzyżowania z ulicą Gdańską i kończąc na Rondo Grunwaldzkim. Całkowita długość ulicy wynosi około 1,1 km, co czyni ją jedną z kluczowych arterii komunikacyjnych w mieście.

Ulica ta łączy ważne obszary, takie jak Stare Miasto oraz Śródmieście, wpływając na rozwój lokalnej infrastruktury. Rozpocząwszy od Mostów Solidarności, kieruje się na zachód, przebiegając wzdłuż granic różnych jednostek urbanistycznych, w tym Śródmieścia, Okola oraz Wilczaka.

Historia

Historia ulicy marszałka Focha w Bydgoszczy jako jednego z głównych szlaków komunikacyjnych tej miejscowości zaczęła się dopiero w pierwszej części XIX wieku. Zanim to się stało, w czasach staropolskich, na przestrzeni tej ulicy istniała polna droga, która prowadziła od klasztoru karmelitów do łąk umiejscowionych nad rzeką Brdą, należących do konwentu. Przebieg tej drogi, który pokrywa się z obecną ulicą, można dostrzec na najstarszym planie Bydgoszczy, sporządzonym przez szwedzkiego kwatermistrza Erika Dahlbergha w 1657 roku. Z powodu braku mostu nad Brdą, ulica ta kończyła się na brzegu rzeki, a szlak prowadzący do Koronowa i Nakła odpowiadał dzisiejszej ulicy Dworcowej, która do 1850 roku była dostępna, lecz została odcięta przez linię kolejową, co uniemożliwiło jej dalsze użytkowanie.

Po wybudowaniu Kanału Bydgoskiego w 1774 roku oraz związanych z tym konstrukcji Śluzy Miejskiej oraz grobli prowadzącej na Wyspę Młyńską, w ciągu ulicy zainstalowano kładki nad Brdą i Młynówką, co można zaobserwować na planie Bydgoszczy z 1789 roku. Umożliwiło to swobodne pokonywanie Brdy i podróżowanie na zachód, zwiększając znaczenie tej drogi jako trakt serwisowy, który służył do holowania łodzi po Kanale Bydgoskim. Na planie Lindnera z 1800 roku widać północną stronę ulicy z szeregiem kamienic oraz kompleksem wojskowych spichlerzy w zakolu Brdy. Na mapie z lat 30. XIX wieku ulica prowadziła do dzisiejszej Ulicy Świętej Trójcy, gdzie przez most na Kanale Bydgoskim można było przemieszczać się w kierunku Okola, Czyżkówka oraz Koronowa (dawna Berlinerstrasse, dzisiejsza ulica Grunwaldzka), a także na wschodzie, kierując się w stronę Wilczaka i Nakła (dawne Nakelerstrasse, obecnie ul. Nakielska).

W drugiej połowie XIX wieku, wschodnia część ulicy stała się częścią nowego administracyjnego centrum Bydgoszczy, które rozwinęło się wokół zbudowanej w 1836 roku siedziby władz rejencji bydgoskiej. Podczas gdy ul. Jagiellońska wypełniła się budynkami administracyjnymi oraz oświatowymi, wzdłuż ulicy Focha w latach 60. XIX wieku powstały obiekty użytkowane przez miejscowy garnizon. Analiza planu katastralnego z 1878 roku wskazuje, że wzdłuż ulicy na odcinku pl. Teatralny – Mosty Solidarności (Wilhelmstrasse) istniała w tym czasie zabudowa pierzejowa. Współczesny kasyno wojskowe (1869) mieściło się nad Brdą, a przy skrzyżowaniu z ul. Karmelicką znajdował się odwach garnizonowy (1867). Obok śluzy nr II zlokalizowana była Komenda Garnizonu oraz willa prezydenta rejencji. Obszar w zakolu Brdy zajmowały zabudowania wojskowe, w tym największe w townie spichlerze szachulcowe. Po drugiej stronie Brdy, ulicę nazywano ul. Kanałową (niem. Canal Strasse), ponieważ biegła wzdłuż Kanału Bydgoskiego. Dzięki mostkowi na śluzie nr II mieszkańcy mogli przejść na teren, gdzie dzisiaj znajduje się Wyższa Szkoła Gospodarki.

W latach 1885–1890 nad Brdą i Młynówką zbudowano mosty: Wilhelmsbrücke (później Jagielloński) oraz Hafenbrücke (później Portowy). Oba mosty wykonano ze stali, zapewniając szeroką jezdnię, chodniki oraz oświetlenie gazowe. Od tego momentu ulica została wybrukowana i zyskała status arterii miejskiej, łączącej zachodnie przedmieścia miasta (Okole, Wilczak) ze Śródmieściem. W tym okresie ulica była także wykorzystywana (obok Gdańskiej i Mostowej) jako trasa dla defilad wojskowych.

W czasie międzywojennym ulica marszałka Focha kończyła się na skrzyżowaniu z ul. Świętej Trójcy, podczas gdy dalszy odcinek wzdłuż Kanału Bydgoskiego nosił nazwę ul. Świętej Trójcy. Most Władysława IV umożliwiał przejście na Okole do ul. Grunwaldzkiej oraz Jackowskiego. W okresie II wojny światowej ciąg ulicy został przerwany z powodu zniszczeń Mostów Solidarności. Odbudowywano je kilkukrotnie (1939, 1945), a w latach 50. XX wieku zbudowano nowe mosty w konstrukcji żelbetowej.

Po wojnie, rozwijający się ruch samochodowy wymusił rozbudowę ulicy. W latach 1969–1973 trwała budowa trasy W-Z, mającej na celu poprawę komunikacji w Bydgoszczy w kierunku wschód-zachód, przebiegającej przez ul. Fordońską, Toruńską, Wałami Jagiellońskimi, Poznańską oraz Szubińską. W latach 1972–1974 zmodernizowano również ul. Jagiellońską oraz Focha (na zachód od Brdy), aby stały się dwujezdniowe, z torowiskiem tramwajowym umieszczonym pośrodku. W ramach projektu zrealizowano także budowę tzw. węzła grunwaldzkiego. Ulica Focha została przedłużona poza skrzyżowanie z ul. Świętej Trójcy aż do nowego ronda Grunwaldzkiego. Kontrowersyjny rezultat tego przedsięwzięcia polegał na zasypaniu prawie kilometrowego odcinka starego Kanału Bydgoskiego z dwiema śluzami – II i III oraz rozbiórce mostu kamiennego im. Władysława IV. Na obszarze, który teraz sygnalizuje stary ciąg drzew będący pozostałością dawnych plant nad Kanałem Bydgoskim, powstała sześciopasmowa ulica z torowiskiem tramwajowym. W otoczeniu ronda Grunwaldzkiego zbudowano od podstaw łącznice z ul. Grunwaldzką, Nakielską oraz Królowej Jadwigi. W latach 80. zrealizowano nową drogę, ul. Kruszwicką, prowadzącą do placu Poznańskiego. Kontynuacja przebudowy ul. Focha na ważną arterię miejską miała miejsce dzięki nowemu pasmowi mostów Solidarności, który zbudowano w latach 1977–1982 według projektu inż. Antoniego Malczewskiego. Na początku lat 80. dzięki remontowi torowiska tramwajowego, pokryto asfaltem kostkę granitową przy ul. Focha.

Kolejne zmiany i modernizacje ulicy, w tym torowisk tramwajowych oraz skrzyżowania z ul. Kordeckiego i Królowej Jadwigi miały miejsce w latach 2010–2012, w trakcie budowy trasy tramwajowej do dworca PKP Bydgoszcz Główna. Zmodernizowano również wschodni odcinek ulicy, od pl. Teatralnego do Mostów Solidarności. Dotychczasowy dojazd do ulicy Focha od ul. Królowej Jadwigi przemienił się w plac postojowy dla komunikacji miejskiej. Na skutek budowy linii tramwajowej, doszło do rozbiórki popularnego baru piwnego, znajdującego się na skrzyżowaniu ul. Królowej Jadwigi i Focha. W grudniu 2013 roku rozebrano również niewielki pawilon handlowy, usytuowany pomiędzy jezdniami ulicy na przystanku tramwajowym przy rondzie Grunwaldzkim. Pozostała po nim charakterystyczna wiata, kształtem przypominająca grzyb, z lat 70. XX wieku, która została zburzona 10 maja 2018 roku.

Na początku 2019 roku rozpoczęto wyburzenia substandardowej zabudowy usługowej naprzeciwko Opery Nova, w jej miejsce planowana jest budowa osiedla mieszkaniowego. W maju 2019 roku inwestor (AWZ) przedstawił koncepcję utworzenia osiedla nazwanego Nowy Port, składającego się z trzech budynków wysokościowych (w wysokości do 36 m) oraz uporządkowanych zabytkowych obiektów przemysłowych pozostałych po dawnej Befanie. Przewiduje się stworzenie nowych ciągów komunikacyjnych (pasaży), terenów zielonych oraz bulwarów prowadzących kaskadowo do brzegów rzeki, co zastąpić ma wysoką ceglaną ścianę, która dotychczas zajmowała ten obszar. Uzyskanie pozwolenia na realizację inwestycji miało miejsce pod koniec 2020 roku.

W połowie sierpnia 2020 roku zainicjowano budowę drogi rowerowej po południowej stronie ulicy Focha, planowane zakończenie robót pierwotnie datowane na koniec października zostało przesunięte na 8 grudnia 2020 roku. Koszt modernizacji wyniósł ponad 2,5 mln zł.

Nazwy

• 1840–1920 – Wilhelmstraße,
• 1920–1931 – Jagiellońska,
• 1932–1939 – marszałka Ferdynanda Focha (Ferdynand Foch – marszałek Francji i Polski, naczelny wódz Sił Sprzymierzonych w 1918 roku, podpisał w Compiègne rozejm kończący działania wojenne z Niemcami),
• 1939–1945 – Hermann-Göringstraße,
• 1945–1949 – marszałka Focha,
• 1950–1990 – Armii Czerwonej,
• 1990 – Kazimierza Wielkiego,
• od 1990 – marszałka Focha.

Komunikacja

Ruch tramwajowy

Na ulicy Ferdynanda Focha można znaleźć tor tramwajowy, który rozpoczął swoją działalność w 1905 roku. Wówczas to linia tramwajowa została wydłużona w kierunku zachodnim, od pl. Teatralnego do skrzyżowania z ulicą Nakielską oraz Czerwonego Krzyża. Zainstalowano wtedy trzecią linię tramwaju elektrycznego, znaną jako linia „C” (kolor niebieski), która miała swoje początki w 1901 roku, kursując z Wilczaka do Szreterów.

W latach 1903-1904 tor tramwajowy przedłużono w stronę wschodnią, osiągając Bartodzieje. Nowo ustalona linia tramwajowa, która kursowała ulicą Focha, zmieniła swoje oznaczenie na „3” w 1948 roku. W 1957 do torowiska dodano drugi tor, a między 1972 a 1974 rokiem, w związku z budową węzła grunwaldzkiego, powstała dwutorowa linia tramwajowa w zachodniej części ulicy, która prowadzi do ronda Grunwaldzkiego. W trakcie tych prac zlikwidowano torowiska z ul. św. Trójcy oraz ks. Kordeckiego.

W dzisiejszych czasach tramwaje linii nr 1, 3, 5, 8 oraz 9 obsługują tę trasę. W 2019 roku przystanek tramwajowy znajdujący się w ciągu ulicy przy placu Teatralnym przeszedł modernizację, przekształcając go w przystanek wiedeński, co miało miejsce 2 września 2019 roku. Prace te planowane były już od 2016 roku. Tego samego roku ogłoszono również przetarg na budowę dróg rowerowych po południowej stronie ulic Focha oraz obustronnie na Kruszwickiej, jednak przetarg został unieważniony z powodu przekroczenia budżetu przez oferentów, a nowy przetarg ogłoszono w grudniu 2019 roku.

Obciążenie ruchem

Ulica Ferdynanda Focha to jedna z kluczowych arterii komunikacyjnych w Bydgoszczy, cechująca się dużym obciążeniem ruchem drogowym. Pomiar z 2006 roku wykazał, że w godzinach szczytu przejeżdża tę ulicą około 2000 pojazdów na godzinę. Tak duża liczba pojazdów stanowi istotne wyzwanie dla lokalnej infrastruktury transportowej.

Zabudowa

Budowle znajdujące się przy ulicy Focha, szczególnie na odcinku staromiejskim rozciągającym się od ul. Gdańskiej do Mostów Solidarności, mają swoje korzenie w pruskim okresie historii miasta. Po stronie północnej zlokalizowane są kamienice, które powstały w pierwszej oraz drugiej połowie XIX wieku, z których wiele przekształcono na początku XX wieku w stylu wielkomiejskim. Sytuacja na południowej pierzei była zupełnie inna. Zespół klasztorny karmelitów, w tym kościół mariacki, został zburzony w XIX wieku (kościół w 1820 r., a budynki klasztorne oraz wieża kościelna w 1895 r.).

Teatr Miejski, kompleks spichrzy szachulcowych oraz kasyno oficerskie zostały zlikwidowane w 1945 roku, a inne budynki, takie jak dawne magazyny, piekarnie wojskowe oraz pozostałe kamienice, zniknęły po zakończeniu II wojny światowej. W 1973 roku rozpoczęto budowę nowej, imponującej architektonicznie siedziby Opery bydgoskiej w zakolu rzeki Brdy, na miejscu zniszczonych zabudowań wojskowych. Po zakończeniu prac budowlanych w 2006 roku, gmach Opery Nova stał się nie tylko dominującym punktem ulicy Focha, ale również znaczącą atrakcją dla całego Starego Miasta w Bydgoszczy.

W latach 2001-2002 z kolei, przy ulicy powstał nowoczesny multipleks kinowy “Multikino”, który wzbogacił ofertę kulturalną tego miejsca.

Miejsca i obiekty

Numer	Nazwa obiektu	Rok budowy	Architekt	Styl architektoniczny	Notatki	Zdjęcie
1.	Kamienica Maxa Zweiningera – ul. Focha 2	1901–1902	Karl Bergner	eklektyzm, secesja	narożna kamienica przy ul. Gdańskiej, arkady zrealizowane w 1940 r. według projektu Jana Kossowskiego	_
2.	ul. Focha 4	1901–1902	Karl Bergner	eklektyzm, secesja	wpisana do rejestru zabytków	_
3.	ul. Focha 6	2. poł. XIX w.	C. Stampehl	neoklasycyzm	przykład pierwotnej zabudowy z I połowy XIX wieku	_
4.	ul. Focha 8	_	_	neoklasycyzm	_	_
5.	ul. Focha 10	przełom XIX i XX w.	_	eklektyzm, secesja	posiada wykusze	_
6.	ul. Focha 12	przełom XIX i XX w.	_	eklektyzm, neorenesans	posiada wykusz	_
7.	ul. Focha 16	_	_	funkcjonalizm	zniszczona w 1945 r., utraciła wystrój elewacji, siedziba Polskich Sieci Elektroenergetycznych – Północ S.A.	_
8.	ul. Focha 18	1885	A. Berndt	eklektyzm, neorenesans	_	_
9.	ul. Focha 20	1884	_	styl malowniczy	kamienica odrestaurowana w 2007 r., w latach 2013–2014 przekształcona w czterogwiazdkowy hotel Sepia (90 pokoi, 156 miejsc) z tarasem widokowym (85 miejsc) i smart parkingiem (otwarty 29 grudnia 2014 r., oficjalnie 16 stycznia 2015 r.).	_
10.	ul. Focha 22	_	_	funkcjonalizm	utracona dekoracja elewacji, do połowy lat 90. XX w. mieściła redakcję Ilustrowanego Kuriera Polskiego	_
11.	ul. Focha 24	1876	C. Stamphel	eklektyzm, neorenesans	styl nawiązuje do neorenesansu francuskiego i północnoeuropejskiego	_
12.	ul. Focha 28	koniec XIX wieku	_	_	Budynek zbudowany na planie przypominającym literę „L”. Oba skrzydła mają oddzielne adresy (zachodnie – Focha 28, północne – Warmińskiego 1). W latach 2019-2020 przeprowadzono remont.	_
13.	Opera Nova – ul. Focha 5	1973–2006	Józef Chmiel, Andrzej Prusiewicz	funkcjonalizm	budynek w kształcie trójlistnej koniczyny, siedziba Teatru Operowego i Muzycznego, jedynego w kujawsko-pomorskim oraz Centrum Kongresowego	_
14.	Multikino – ul. Focha 48	2001–2002	_	funkcjonalizm	pierwszy multipleks w Bydgoszczy; 10 sal, 2175 miejsc na widowni	_
15.	Mosty Solidarności	1840, 1885–1890, 1954, 1977–1982	_	funkcjonalizm	trzy pasma mostowe, w tym dwa drogowe i jeden tramwajowy, przerzucone nad rzekami: Brdą i Młynówką; z mostu widok na katedrę św. Marcina i Mikołaja, Wyspę Młyńską, Śluzę Miejską	_
16.	ul. Focha 25	I poł. XIX w.	_	neoklasycyzm	willa prezydenta rejencji bydgoskiej (1836-1920); nawiązuje do antycznych form, portyk na parterze wsparty na kanelowanych kolumnach, gzyms kostkowy i trójkątny naczółek	_

---

Oceń: Ulica Ferdynanda Focha w Bydgoszczy

---