Prądy (Bydgoszcz)

---

Położenie

Prądy są położone w zachodniej części Bydgoszczy, sąsiadując z osiedlem Miedzyń oraz z obszarem, który obejmuje wieś Lisi Ogon. Granica północna osiedla styka się z Osową Górą, podczas gdy na południu osiedle rozciąga się aż do lasu szubińskiego. Wschodnią granicę tworzą ulice Notecka i Tańskich.

W kontekście fizyczno-geograficznym, Prądy wpisały się w większą strukturę makroregionu Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej oraz mezoregionu Kotliny Toruńskiej. Większość terenu osiedla leży w mikroregionie Miasta Bydgoszcz Północne, które osiąga wysokość około 54 m n.p.m. Fragment południowy, oddzielony przez Zbocze Bydgoskie, przynależy do mikroregionu Miasta Bydgoszcz Południowe (wysokość 69 m n.p.m.) oraz do Terasy Łochowskiej, znajdującej się w zachodniej części.

W zachodniej części osiedla mieści się niewielka dolinka, przez którą przepływa Potok Prądy, gdzie utworzono stawy przepływowe. Z kolei w części wschodniej, na granicy z Miedzyń, znajduje się ciek wodny zwany Struga Młyńska. Oba te cieki uchodzą do Kanału Bydgoskiego, co tworzy ekosystem sprzyjający zarówno faunie, jak i florze okolicy.

Charakterystyka

Osiedle Prądy, położone w zachodniej części Bydgoszczy, graniczy z Osową Górą i charakteryzuje się zróżnicowanym terenem, który wznosi się na dwóch poziomach, oddzielonych Zboczem Bydgoskim o wysokości około 15 m. Na wschodnim krańcu osiedla, blisko Strugi Młyńskiej, oraz wzdłuż Kanału Bydgoskiego można spotkać niewielkie zagajniki leśne. Nazwa tego osiedla wywodzi się od prądów wodnych oraz powietrznych, które są jego znaczącymi cechami.

Wzdłuż ulicy Prądy mieści się najstarsza część dzielnicy, gdzie znajdują się dwa stawy uformowane na Potoku Prądy. Osiedle jest słabo zurbanizowane i bierze w sobie wiele wolnych obszarów, które mogą zostać wykorzystane na budownictwo mieszkalne, jednak obecnie są przekwalifikowane na tereny rolne lub pozostają jako nieużytki. Obszar osiedla zajmują również kompleksy działek rekreacyjnych, takie jak „Formet” na zachodzie oraz „Słonecznik”, „Wrzos”, „Lawina”, „Sasanka”, „Dzianotex” na południu. Ponadto, przy ul. Tańskich, znajduje się cmentarz parafialny Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel.

Na osiedlu do 2010 roku funkcjonowała oczyszczalnia ścieków Osowa Góra. Wzdłuż Kanału Bydgoskiego zlokalizowane są także śluzy: „Prądy” i „Osowa Góra”. Przez Prądy prowadzi droga powiatowa w kierunku Łochowa oraz Nakła nad Notecią, wzdłuż ul. Nakielskiej i Łochowskiej.

W planach miejscowych na przyszłość są przewidziane różnorodne inwestycje, w tym:

• budownictwo jednorodzinne na terenach ogródków działkowych przy ul. Łochowskiej, Lisiej i Biskupińskiej,
• dwu- i trzykondygnacyjna zabudowa wielorodzinna w pobliżu stawu przy ul. Prądy (inwestycja rozpoczęta w 2018 roku),
• przekształcenie terenu dawnego cmentarza ewangelickiego przy ul. Lisiej/Candera na mały skwer zieleni,
• możliwość budowy przedszkola na działce gminnej przy ul. Lisiej.

Do realizacji ujętych w planie rozwoju Bydgoszczy na lata 2009-2014 należy przebudowa ul. Nakielskiej na odcinku od ul. Wrocławskiej do ul. Lisiej.

Ludność

W 1970 roku Prądy zamieszkiwało 700 osób, a po dwudziestu latach liczba ta spadła do 550. W kolejnych latach liczba mieszkańców zmieniała się, osiągając 630 osób w 1998 roku, a następnie spadając do 471 w 2004 roku, by w 2010 roku ponownie wzrosnąć do 626 mieszkańców.

Rekreacja

Osiedle Prądy dysponuje 32 ha terenów zieleni nieurządzonej, co stanowi 11% całkowitej powierzchni tej jednostki urbanistycznej. Głównym obszarem rekreacyjnym jest Las Miedzyński, który otacza osiedle od strony południowej, oraz ścieżka spacerowa wzdłuż Kanału Bydgoskiego. Dodatkowo, na terenie Prądów znajdują się dwa cieki wodne, które okresowo tworzą stawy, a są nimi Potok Prądy oraz Struga Młyńska, która płynie z południa, przechodząc przez dolinkę leśną przy cmentarzu Najświętszej Maryi Panny z Góry Karmel.

W przyszłości planuje się także budowę dróg rowerowych wzdłuż ulic Lisiej i Łochowskiej, co ma na celu poprawę infrastruktury rekreacyjnej.

Ochrona przyrody

Obszar zachodnich Prądów w pobliżu Kanału Bydgoskiego wchodzi w skład obszarów Natura 2000, noszącego nazwę Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (obszar specjalnej ochrony ptaków) oraz Dolina Noteci (obszar o znaczeniu dla Wspólnoty). Na terenie Prądów, przy śluzie Prądy, rośnie trzy pomnikowe wiązy szypułkowe o obwodach w pierśnicy wynoszących około 350 cm, a przy ul. Lisiej znajduje się wierzba biała o obwodzie przekraczającym 370 cm. Wśród innych pomnikowych drzew w tym rejonie wymienić można olszę czarną w pobliżu śluzy Prądy, dąb szypułkowy o obwodzie 400 cm oraz jesion wyniosły o obwodzie ponad 250 cm.

Szlaki turystyczne

Na terenie Prądów rozpoczynają się piesze szlaki turystyczne, takie jak szlak Powstania Wielkopolskiego, prowadzący częściowo wzdłuż Kanału Górnonoteckiego, oraz szlak Nadnotecki, ciągnący się przez Tur, Nakło nad Notecią i dalej wzdłuż Noteci. Wiosną 2020 roku wytyczono dodatkowy szlak w kierunku Trzcińca oraz Portu Lotniczego.

Historia

Osada na Prądach została założona w 1594 r. i z biegiem lat przekształciła się w folwark, który był własnością miasta Bydgoszcz. W 1633 roku folwark ten, za zasługi wobec jezuitów w trakcie epidemii dżumy w latach 1622-1630, przeszedł na własność zakonu. Stary folwark zlokalizowany był na zachodnim i północnym brzegu stawu przy ulicy Lisiej. Z kolei w 1744 r. na zachód od wsi, w obrębie potoku Prądy (teraz znajdującego się w sołectwie Lisi Ogon) założono dwa nowe folwarki: Chwała Bogu oraz Żal się Boże (Nowa Erekcja).

W wyniku rozbioru Polski, w 1772 roku, wieś składała się z Folwarku Jesuiter-Prondy, znanego również jako Prądy Jezuickie, oraz kilku osad, m.in. Prondy-Kupferhammer (dzisiejsze Prądy-hamernia), których nazwa odnosi się do istniejącej kuźnicy miedzi w okolicy dzisiejszego młyna Tańskich. Poza tym istniały Prondy-Dorf (Prądy-wieś), Prondy-Krug (Karczma Prądy) i Prondy-Kolonie, kolonia utworzona w 1797 roku przez osadników ze Szwabii, niedaleko stawu przy ul. Lisiej. Osiedlenie się Szwabów miało związek z budową Kanału Bydgoskiego.

Na północ od Kanału Bydgoskiego, w rejonie nazywanym Górą Zamkową (Schloßberg), znajdował się niewielki folwark, który pierwotnie nosił nazwę Prondy, a później Prondy-Mühle (Prądy-młyn). Zbudowanie Kanału Bydgoskiego przyczyniło się do włączenia wsi do Osowca, a później Pawłówka, w którego granicach znajduje się do dziś. Zgodnie z danymi z 1833 roku, we wsi mieszkało wówczas 41 osób (w tym: 23 katolików, 18 ewangelików), a w miejscowości znajdował się młyn wodny. Pozostałością dawnej działalności folwarku jest obecna nazwa posterunku na linii kolejowej Bydgoszcz – Piła, PKP Prądy.

W 1714 roku, w trakcie III wojny północnej, w Prądach stacjonował rosyjski książę Anikita Repnin. Na przełomie XVIII wieku, część Prądów była w posiadaniu Józefa Korytowskiego, biskupa sufragana archidiecezji gnieźnieńskiej. W XIX wieku miejscowość uzyskała status samodzielnej wsi w ramach powiatu bydgoskiego. Prądy niegdyś otoczone były rozległymi bagnami, które osuszono po wybudowaniu Kanału Bydgoskiego w 1774 roku.

Dla terenu na południe od Kanału, spis miejscowości z okresu rządów pruskich notował: wieś z 5 budynkami i 55 mieszkańcami (w tym: 28 ewangelików i 27 katolików), kolonię z 10 budynkami, 97 dusz (77 ewangelików, 20 katolików), a także karczmę i hamernię w liczbie 8 budynków oraz 38 mieszkańców (31 ewangelików, 7 katolików). Jana Nepomucena Bobrowicza, w swojej relacji z 1846 roku, zaznaczył, że młyn wodny Prądy wchodził w skład majątku Osówiec, gdzie właścicielem był Piotr Schaal, natomiast inne części Prądów i hamernia znajdowały się w rządowej domenie bydgoskiej.

Z kolejnego spisu z 1860 roku wynika, że Prądy składały się z wsi, kolonii osadniczej, karczmy oraz hamerni. Miejscowość liczyła 312 mieszkańców (210 ewangelików, 102 katolików) w 26 budynkach. Szkoła podstawowa ulokowana była blisko kolonii osadniczej Prądy. Miejscowość należała do parafii katolickiej i ewangelickiej w Bydgoszczy.

• Prądy karczma (niem. Prondy-Krug) – 55 osób, 6 domostw,
• Prądy hamernia (niem. Prondy-Kupferhammer) – 18 osób, 2 domostwa,
• Okręg Prądów miał 73 mieszkańców (54 ewangelików, 19 katolików) w 8 domach.

Oddzielnie istniały: Prądy wieś – 68 osób (59 ewangelików, 9 katolików) w 9 domostwach, Prądy folwark – 35 osób w 2 domostwach, oraz Prądy młyn (niem. Prondy-mühle) – 10 osób, 1 domostwo. Całkowita liczba mieszkańców wynosiła 177 (132 ewangelików, 45 katolików), w 19 domach. Najbliższa poczta, stacja kolejowa i kościół parafialny usytuowane były w Bydgoszczy, oddalonej o około 9 km.

Podczas konfliktu prusko-austriackiego, w maja 1866 roku w Prądach stacjonował batalion fizylierów 7 Wschodniopruskiego Pułku Piechoty Nr 44. Na terenie Prądów funkcjonowała cegielnia zbudowana w 1896 roku przez Waldemara Jenischa, projektanta budynku Lloyda przy ul. Grodzkiej, która zamknęła swoje działalność w 1906 roku, a następnie przebudowano ją na mieszkania czynszowe (w okolicy rozwidlenia ulic Lisiej i Łochowskiej obok krzyża).

Nad Kanałem Bydgoskim Waldemar Jenisch założył w 1877 roku fabrykę cementu wapniowego, Bromberger Cementkalkfabrik Waldemar Jenisch KG. Funkcjonowały tam również dwa młyny oraz karczma (Zur Quelle przy ul. Nakielskiej, blisko Młyńskiej Strugi; ze względu na obecność karczmy, część wsi nazywano Prądy-Krug).

W 1900 roku na Strudze Młyńskiej (historycznej Krępie) wybudowano czterokondygnacyjny, nowoczesny młyn z cegły, z użytkowym poddaszem, który był napędzany wodą z 4-hektarowego stawu nazywanego Kupferhammer See (Jezioro Miedziowe) lub Prondyer See (Jezioro Prądy). Właściciele młyna, poza pewnymi działaniami przemysłowymi, oferowali także różnorodne usługi turystyczne, jak wynajem łodzi, organizację pikników oraz serwowanie potraw i napojów. Urokliwe ścieżki dookoła stawu sprzyjały rekreacji. Na stawie znajdowała się niewielka, zalesiona wyspa, na której wiosną 1909 roku odbyła się premiera operowej ballady „Die Fischerin” (Rybaczka), związana z romantyczną poezją Johanna Wolfganga Goethego.

W 1905 roku liczba mieszkańców Prądów wynosiła 455 (387 ewangelików, 68 katolików), a w 1910 roku 402. Wieś dysponowała trzema cmentarzami: dwa ewangelickie (na końcu ul. Agatowej i blisko stawu na ul. Lisiej) oraz jednym katolickim. Po 1920 roku, w obrębie powiatu bydgoskiego powołano gminę Bydgoszcz Nadleśnictwo, która obejmowała 12 gromad wiejskich, w tym gromadę Prądy.

W nocy z 3 września 1939 roku, około godziny 22, miejscowość była świadkiem ostrzału przez niemieckich dywersantów na oddziały 15 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. W odpowiedzi rozstrzelano 15 niemieckich żołnierzy. Po zajęciu wioski przez Wehrmacht, 8 października 1939 roku, Volksdeutsche rozstrzelali polskiego właściciela młyna, Edmunda Tańskiego, oraz trzech członków jego rodziny. W latach 1942-1945, wieś nosiła nazwę Pronden.

Dane z 31 października 1943 roku wskazują, że gmina wiejska Prądy miała 307 ha powierzchni i 507 mieszkańców w 142 domach. Gmina była częścią obwodu urzędowego Bydgoszcz-Wieś (niem. Amtsbezirk Bromberg-Land), powiatu bydgoskiego oraz rejencji bydgoskiej. 23 stycznia 1945 roku wieś została oswobodzona przez żołnierzy 175 Dywizji Piechoty 47 Armii, 1. Frontu Białoruskiego.

W połączeniu administracyjnym gromada Prądy weszła w skład gminy Bydgoszcz-Wieś, będącej protoplastą późniejszej gminy Białe Błota. 5 października 1954 roku wieś Prądy, o powierzchni 307 ha, została włączona w granice Bydgoszczy. Po wojnie młyn przeszedł w ręce Lasów Państwowych, które zasilają go energią elektryczną, a pamiątką po nim pozostaje koło młyńskie, umieszczone na ceglanym postumencie przy przystanku autobusowym na ul. Nakielskiej.

W roku 1990, młyn stał się obiektem prywatnym, a nowi inwestorzy planowali rozpocząć działalność gastronomiczną. Staw młyński przestał istnieć po przerwaniu grobli w czasie ulewnego deszczu 15 lipca 1980 roku, a w następnych latach porósł olszyną. W październiku 2019 roku zrujnowano budynki przylegające do młyna, dawną leśniczówkę. W 2022 roku, wskutek działania bobrów, dawny zbiornik wodny został ponownie odtworzony, jednakże tamę rozebrano ze względu na ryzyko powodziowe. Dziś porzucony młyn stoi w pobliżu ulic Tańskich i Trägerów. W sierpniu 2023 roku nowy właściciel uzyskał zgodę na przekształcenie budynku młyna na mieszkalny blok wielorodzinny z planem jego przebudowy, rozbudowy i nadbudowy o część mieszkalną i garażową.

W marcu 1955 roku Biuro Projektów Budownictwa Komunalnego w Bydgoszczy zainicjowało plan budowy linii tramwajowej do osiedla Prądy. Trasa miała zaczynać się od mostów Solidarności, prowadząc wzdłuż ul. Nakielskiej aż do ul. Łochowskiej, jednak po obliczeniach dotyczących wysokich kosztów budowy, w tym przebudowy wiaduktu kolejowego, projekt został porzucony. Ostateczne decyzje podjęte w grudniu 2017 roku dotyczyły przebudowy skrzyżowania ulic Nakielskiej, Łochowskiej oraz Lisiej na rondo o średnicy 26 m oraz budowy drogi rowerowej wzdłuż ul. Łochowskiej. Po rozstrzygnięciu przetargu w 2018 roku, prace rozpoczęły się w lipcu, a mimo początkowych planów zakończenia do jesieni 2018, ostateczny odbiór inwestycji odbył się dopiero 13 maja 2019 roku.

Komunikacja miejska

W Bydgoszczy komunikację miejską realizują różne linie, które umożliwiają sprawne poruszanie się po mieście. Oto kluczowe informacje dotyczące dostępnych połączeń:

• linia dzienna 56: Belma – Glinki BFM (Mobilis),
• linia dzienna 62: Garbary – (Lisia) – Belma (Mobilis),
• linia międzygminna 90: Garbary – Belma – Łochowice Zajęcza (MZK Bydgoszcz),
• linia nocna 36N: Łęgnowo – Lisia – (Belma) (MZK Bydgoszcz).

Każda z wymienionych linii odgrywa istotną rolę w codziennym życiu mieszkańców, oferując wygodne połączenia w różnych rejonach miasta oraz w okolicznych gminach.

Ludzie związani z Prądami

Wśród postaci, które miały wpływ na historię i kulturę Prądów, można wymienić kilka wybitnych osób. Warto bliżej przyjrzeć się ich osiągnięciom oraz znaczeniu.

• Teofil Ociepka – samouk i malarz, którego twórczość została uznana za prymitywistyczną, a jego dzieła wciąż zachwycają miłośników sztuki.
• Karol Schubert – pułkownik w Cesarskiej i Królewskiej Armii, a także generał dywizji Wojska Polskiego. Był to uczestnik I wojny światowej oraz wojny polsko-bolszewickiej. W miejscu, gdzie niegdyś znajdowała się jego willa, obecnie mieści się Osiedle Awangarda IV, usytuowane przy ulicy Nakielskiej 224.

Sport

W latach trzydziestych dwudziestego wieku na terenie Prądów działał Klub Sportowy „Przyszłość” Prądy, który osiągał swoje sukcesy w klasie C Pomorskiego Związku Okręgowego Piłki Nożnej.

Natomiast w pięćdziesiątych latach na Prądach funkcjonował Ludowy Zespół Sportowy Prądy, który również przyczynił się do rozwoju sportu w tej okolicy.

Rada Osiedla

Jednostki urbanistyczne, takie jak Prądy oraz Miedzyń, współdzielą swoją Radę Osiedla, która ma swoje biuro mieszczące się przy ulicy Pijarów 4.

Ulice na osiedlu

Na terenie osiedla Prądy można znaleźć bogatą sieć ulic, które odgrywają ważną rolę w lokalnym życiu. Oto niektóre z nich:

• biskupińska,
• lisia,
• krzysztofa candera,
• jana czochralskiego,
• jana domaniewskiego,
• teofila ociepki,
• stanisława horno-popławskiego,
• józefa makowskiego,
• sicieńska,
• spacerowa,
• łochówska,
• agatowa,
• malachitowa,
• rubinowa,
• diamentowa,
• szmaragdowa,
• nefrytowa,
• prądy,
• szosa obwodowa,
• tańskich,
• tarnowska,
• wojnowska,
• tallińska,
• dorpacka,
• kowieńska,
• ryska,
• poli negri (od grudnia 2021).

---

Oceń: Prądy (Bydgoszcz)

---