Śluza IV „Wrocławska” to istotny element historii hydrotechniki w Polsce. Zlokalizowana na Starym Kanale Bydgoskim w Bydgoszczy, pełniła kluczową rolę w regulacji ruchu wodnego w regionie.
Obiekt ten, będący jedną z wielu budowli hydrotechnicznych, został wyłączony z eksploatacji w 1915 roku, co uczyniło go świadkiem ważnych zmian w lokalnej infrastrukturze wodnej. To dawna piąta śluza na drodze wodnej Wisła-Odra, a równocześnie czwarta śluza na Kanale Bydgoskim, którego historia sięga lat 1774–1915.
Zarządzającym tym obiektem jest Zarząd Miasta Bydgoszczy, który dba o jego zachowanie i udostępnienie dla przyszłych pokoleń, co podkreśla znaczenie tego unikalnego elementu w dziedzictwie kulturowym Polski.
Lokalizacja
Śluza IV Wrocławska usytuowana jest w Bydgoszczy, wznosząc się nad ul. Wrocławską, w malowniczej parku nad starym Kanałem Bydgoskim. Miejsce to, otoczone zielenią, oferuje doskonałe warunki do relaksu i spędzania czasu na świeżym powietrzu.
Historia
Śluza IV Wrocławska, zbudowana w latach 1773–1774, początkowo znajdowała się w pobliżu ul. Nakielskiej. W ciągu lat 1803–1810 przeszła znaczącą przebudowę, która nadała jej obecny kształt, oraz dostosowała ją do potrzeb drogi wodnej Wisła-Odra. Śluza była przystosowana do obsługi barek o ładowności do 200 ton do roku 1915, kiedy to oddano do użytku nowy odcinek kanału, na którym zbudowano nowe obiekty, takie jak Okole oraz Czyżkówko.
Do końca lat 40. XX wieku śluza była używana w sytuacjach awaryjnych, a jej ostateczne wyłączenie z eksploatacji miało miejsce na przełomie lat 60. XX wieku. W 1972 roku Stary Kanał Bydgoski, wraz z obiektami hydrotechnicznymi, przeszedł na własność miasta Bydgoszczy. W latach 1992–1993 przeprowadzono prace restauracyjne zgodnie z projektem Gerarda Graczyka. W 2005 roku śluza, jako część całego zespołu Kanału Bydgoskiego, została wpisana do rejestru zabytków województwa kujawsko-pomorskiego.
W latach 2015–2016, w pobliżu śluzy, zbudowano nowy kompleks mieszkaniowy między ul. Wrocławską a Cmentarzem Starofarnym. W 2017 roku ruszyła budowa kolejnych dwóch budynków położonych na południe od IV śluzy. Te ośmiokondygnacyjne obiekty, z dwoma podziemnymi kondygnacjami garażowymi, są charakterystyczne dzięki dużym, panoramicznym balkonami oraz przeszklonym tarasom. Elewacja budynków została zaprojektowana w odcieniach bieli i szarości, nawiązując do materiałów imitujących cegłę i szkło. Mniejszy budynek, który znajduje się od strony zachodniej, zwęża się ku parkowi, natomiast obiekt od strony Wrocławskiej został zaplanowany na kształt litery „L”. Planowany termin zakończenia wspomnianej inwestycji, który przewidywano na rok 2020, nie został ostatecznie dotrzymany.
W ramach tej samej inwestycji poddano rewitalizacji również zabytkowy dom śluzowego (numer 5), zbudowany z czerwonej cegły w II połowie XIX wieku, który ma posiadać funkcje biurowe.
Most przy śluzie
Od końca XVIII wieku, w obrębie śluzy, znajdował się most dla pieszych. Po II wojnie światowej dominowała tam drewniana przeprawa tymczasowa. W 1962 roku most przeszedł przebudowę i uzyskał obecną żelbetonową formę z jednią oraz chodnikami, osadzony na starych przyczółkach. Prace nad jego budową prowadziło Płockie Przedsiębiorstwo Robót Mostowych.
Charakterystyka
Śluza IV Wrocławska to konstrukcja o cechach komorowej śluzy glinianej, która została wzniesiona na fundamentach z palami. W jej skład wchodzą drewniane, dwuskrzydłowe wrót wsporne, otwierane w stronę górnej wody, co umożliwia skuteczne zarządzanie poziomem wody. Napęd do zasuw, które kontrolują przepływ wody oraz napełniają komorę, jest ręczny, a mechanizm pochodzi z roku 1872, co świadczy o historycznym charakterze tej śluzy.
Most przy śluzie
W obrębie głowy dolnej śluzy znajduje się most drogowy, który jest częścią ulicy Wrocławskiej w Bydgoszczy. Most ten charakteryzuje się długością wynoszącą 7,9 m oraz szerokością 9,1 m, a jego nośność wynosi 15 ton. Fundamenty mostu opierają się na monolitycznej płycie żelbetowej, która jest wspierana na przyczółkach z kamienia i cegły, ściśle połączonych z konstrukcją samej śluzy. Przeprawa obfituje w jezdnię oraz dwa chodniki, które są przeznaczone dla pieszych. Przestrzeń wodna pod mostem ma wymiary około 3 m na 6,5 m. Z kolei nadzór nad jego użytkowaniem sprawuje Zarząd Dróg Miejskich i Komunikacji Publicznej w Bydgoszczy.
Przypisy
- Marta Leszczyńska Apartamenty powstają nad Starym Kanałem. Zaczęła się budowa
- Inwestycje wokół Starego Kanału
- Ulica Wrocławska odzyskuje blask
- a b c d Monografia mostów województwa kujawsko-pomorskiego. Brda i Kanał Bydgoski. Tom II z serii: Mosty z biegiem rzek pod red. Krzysztofa Dudka. Bydgoszcz – Grudziądz 2012. Wydawca: Związek Mostowców Rzeczypospolitej Polskiej Oddział Pomorsko-Kujawski. ISBN 978-83-934160-2-8
- Nowoczesny blok początkiem zmian w tej części miasta
Pozostałe obiekty w kategorii "Drogi i trasy":
Śluza Okole | Droga wodna Wisła-Odra | Trasa W-Z w Bydgoszczy | Droga wojewódzka nr 549Oceń: Śluza IV Wrocławska