Górzyskowo

---

Położenie

Górzyskowo znajduje się w południowo-zachodniej części Bydgoszczy, będąc częścią osiedli określanych jako Górny Taras. Z tej lokalizacji Górzyskowo sąsiaduje od północy z osiedlem Błonie, z Szwederowem od strony wschodniej, zaś w kierunku południowym i zachodnim otacza je Biedaszkowo i Lotnisko.

Patrząc na jego położenie w kontekście fizyczno-geograficznym, osiedle to znajduje się w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka. Dodatkowo, jest częścią mezoregionu Kotlina Toruńska oraz mikroregionu Miasto Bydgoszcz Południowe, na terenie którego wysokość terenu wynosi około 69–70 m n.p.m.

Warto zaznaczyć, że historycznie Górzyskowo obejmowało północną część gminy Biedaszkowo, która została wcielona w 1920 roku i ma powierzchnię 229 ha, a także południowo-zachodni fragment gminy Szwederowo o wielkości 257 ha. Te informacje podkreślają bogaty kontekst geograficzny i historyczny tego osiedla.

Charakterystyka

Granice osiedla Górzyskowo zostały wytyczone w sposób szczegółowy. Na południu przebiega ulica Inowrocławska, podczas gdy wschodnią granicą są ul. ks. Skorupki oraz ul. Piękna. Z kolei północną granicę stanowi ul. Szubińska, a na zachodzie osiedle ograniczają obrzeża pobliskich osiedli mieszkaniowych, w rejonie ul. Żwirki i Wigury, które sąsiadować z lotniskiem Bydgoszcz-Biedaszkowo.

W Górzyskowie przeważa nowoczesna zabudowa wielorodzinna, harmonijnie współistniejąca ze starszymi domami jednorodzinnymi z urokliwymi ogrodami. Osiedle dysponuje różnorodną infrastrukturą, na którą składają się m.in. przedszkole, dwie szkoły podstawowe, gimnazjum oraz kościół rzymskokatolicki. Znajdują się tu również dwa cmentarze. Ponadto, przy obrzeżach osiedla prowadzą główne drogi, jak droga wojewódzka (ul. Szubińska) oraz powiatowe (ul. Żwirki i Wigury, ul. ks. Skorupki, ul. Piękna).

Pozostałością dawnych czasów we współczesnym Górzyskowie jest dwór przy ul. Orlej 66, który obecnie znajduje się w stanie ruiny, a jego położenie nad jednym z trzech akwenów Doliny Pięciu Stawów dodaje historycznego charakteru temu miejscu.

Nazwa

Historię nazwy Górzyskowo można przypisać pewnym roślinom, a dokładniej do goryczki. Choć obecna nazwa nie związana jest z historycznym dziedzictwem, stanowi zniekształcenie oryginalnej formy. Nazwa ta pojawiła się na planach miejskich po raz pierwszy w 1970 roku. W przeszłości, zanim zaszły różne zmiany, wieś funkcjonowała pod nazwą Goryczkowo w latach 1699, 1733 oraz 1745-1760. Niezapomnianą formą była także nazwa Gorzyczkowo, utrzymująca się w latach 1742-1751.

Dzięki wieloletnim przekształceniom, w czasie zaboru pruskiego spotykano się z różnymi wersjami tej nazwy, a najpopularniejsze z nich to: Gorisczewo, Korschiskowa czy Gorcziskowo. Od 1920 roku pilnowano, aby powrócić do formy Goryczkowo, jednak wraz z rozparcelowaniem majątku, nazwa ta popadła w zapomnienie. Dopiero po II wojnie światowej, nowe osiedle w pobliżu starych folwarków otrzymało nazwę Górzyskowo, odwołującą się do „górzyska” – wysokiego terenu pradoliny Wisły.

Ludność

W 1970 roku, na terenach Górzyskowa mieszkało około 6,5 tys. osób. W ciągu dwudziestu lat liczba ta zmniejszyła się do 4,7 tys. Zjawisko to zaczęło się zmieniać od 1990 roku, a wzrost liczby mieszkańców był ściśle związany z aktywnością budownictwa mieszkaniowego. W 1998 roku liczba mieszkańców wyniosła 7,0 tys. osób, a w 2007 roku wzrosła do 8,1 tys., co kontynuowało się do 8,3 tys. w 2010 roku.

Zabytki

Ponadto, Górzyskowo może poszczycić się również jedynym obiektem, który widnieje na liście zabytków: cmentarz komunalny zlokalizowany przy ul. Kcyńskiej, gdzie znajduje się m.in. zabytkowa kaplica z 1890 roku (numer rejestru: A/370/1-2 z 4.09.1993).

Rekreacja

Górzyskowo kreuje także przestrzeń do rekreacji, gdzie usytuowane są niespełna 4 ha dzikiej zieleni. Jednak brakuje terenów zieleni przystosowanej do użytku publicznego, co rekompensuje bliskość parku w Dolinie Pięciu Stawów. Park ten leży w jednostce Szwederowo, tuż obok granicami Górzyskowa. Pomimo bliskości Puszczy Bydgoskiej, dostęp do niej jest utrudniony przez funkcjonujące ogrodzenie Lotniska Bydgoszcz-Biedaszkowo. Jednak według planów urbanistycznych Bydgoszczy, przewiduje się rozwój terenów zieleni, z zamiarem utworzenia parku dzielnicowego w okolicach ulicy Kossaka.

Historia

Okres staropolski

Górzyskowo, znane pierwotnie jako Goryczkowo lub Gorzyczkowo, po raz pierwszy zostało zapisane w dokumentach w 1699 roku. W dniu 4 maja 1733 roku bydgoska rada miejska sporządziła kontrakt olęderski, który dotyczył dzierżawy folwarku Goryczkowo przez Reginę i Stanisława Ruer. W 1742 roku folwark ten generował znaczące dochody, przekraczające 253 zł, dzięki czemu stał się jednym z najlepiej opłacanych w całej okolicy, obok Ciela i Biedaszkowa. Pola folwarku obejmowały m.in. stawy położone w tzw. Dolinie Pięciu Stawów, która w 2001 roku przekształcona została w park. W okresie od XVI do XIX wieku stawami tymi dostarczano wodę do publicznych studni w Bydgoszczy za pomocą rur wykonanych z wydrążonych drewnianych pni. W latach 40. i 50. XVIII wieku folwark był dzierżawiony przez Józefa Hoftowskiego.

Okres zaboru

W 1833 roku, w spisie miejscowości rejencji bydgoskiej, stwierdzono, że w Gorzyszkowie mieszkało 510 osób, w tym 245 ewangelików, 186 katolików i 79 Żydów, a jego zabudowania liczyły 65 domów. W opisie Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 roku zaznaczono, że wieś ta była częścią majątku Białebłoto, należącego do miasta Bydgoszczy. W spisie z 1860 roku mieszkańców Goryczkowa było już 887 (586 ewangelików, 183 katolików, 118 Żydów) w 84 domach. Dzieci ewangelickie uczęszczały do szkoły ewangelickiej, podczas gdy katolicy uczyli się w szkołach w Wilczaku Wielkim.

Folwark Goryczkowo był połączony z miastem ul. Orlą. W dolnej części stawów urządzono łaźnię, za którą znajdowała się cegielnia, a w pobliżu powstała restauracja, zwana Doliną Szwajcarską, działająca do czasu I wojny światowej. W roku 1878, władze niemieckie zdecydowały o zmianie nazwy Goryczkowa na Adlerhorst, w odniesieniu do nazwiska jego dawnego właściciela, a następnie na Szwederowo II. W wyniku podziału folwarku powstały działki budowlane, na których zaczęto stawiać domy mieszkalne. Z spisu z 1885 roku wynika, że w Goryczkowie było 677 budynków, a populacja wzrosła do 2885, co obejmowało 996 katolików, 1850 ewangelików i 18 Żydów. Przy Ul. Dąbrowskiego, w 1839 roku, zbudowano szkołę ludową, obsługującą różne miejscowości w tym rejonie, w tym Nowy Dwór i Bielice.

W roku 1892 przy ul. Kcyńskiej otwarty został cmentarz, do którego chowano ubogich, bezdomnych i skazańców różnych wyznań. Po II wojnie światowej cmentarz ten przekształcono w cmentarz komunalny. Goryczkowo nigdy nie stało się osobną gminą, a w 1893 roku folwark został połączony z Szwederowem i ostatecznie włączony do miasta Bydgoszczy 1 kwietnia 1920 roku.

Okres międzywojenny

W czasie międzywojnia Górzyskowo charakteryzowało się ubogą zabudową, przypominającą raczej wiejską. W latach 20. XX wieku, w związku z powstawaniem parafii Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Szwederowie, jej proboszcz, ks. Jan Konopczyński, założył cmentarz parafialny przy ul. Kossaka. Ponadto doprowadził do wybrukowania drogi sąsiadującej z tym terenem. Na początku lat 30. w Górzyskowie znajdowały się trzy cmentarze: gminny przy ul. Kcyńskiej, parafialny MBNP oraz ewangelicki, usytuowany przy ul. Szubińskiej (obecnie nieistniejący). Działała tu także Lecznica Miejska z oddziałem epidemicznym. W 1930 roku wzniesiono kompleks składający się z dziewięciu budynków wzdłuż ulicy Żwirki i Wigury, który zaprojektował Bogdan Raczkowski.

Okres powojenny

Po 1956 roku, w wyniku przeglądu terenów, Prezydium Miejskiej Rady Narodowej wyznaczyło obszary Górzyskowa pod nowe inwestycje budowlane. W pierwszej połowie lat 60. wybudowano osiedle przy ulicy Szubińskiej oraz Żwirki i Wigury, oparte na gotowych projektach typowych budynków. Oprócz budownictwa wielorodzinnego zrealizowano także inwestycje indywidualne, w tym nowe domy przy ul. Gnieźnieńskiej. W 1955 roku oddano do użytku szkołę podstawową przy ul. Kcyńskiej (dzisiaj ZS nr 14), a w 1966 roku powstała Szkoła Podstawowa nr 61 przy ul. Kruczej, zmieniając oblicze lokalnej edukacji na okoliczne lata z okazji zakończenia celebrowania Tysiąclecia Państwa Polskiego oraz Roku Bydgoskiego. W 1964 roku w planie przestrzennego zagospodarowania Bydgoszczy wyodrębniono Górzyskowo, które powstało z połączenia dawnych gmin Szwederowo i Biedaszkowo.

W latach 70. XX wieku projektowano na Górzyskowie ośrodek sportowy w sąsiedztwie ul. Kossaka i Żwirki i Wigury, który miał służyć przede wszystkim okolicznym mieszkańcom. Planowano, aby ośrodek pomieścił 5 tysięcy osób, w tym stadion, halę sportową zaprojektowaną przez Wojciecha Zabłockiego oraz baseny, w tym kryty, otwarty oraz brodzik dla dzieci. Ostatecznie powstał tylko basen otwarty, zamknięty w 2000 roku. Stadion był miejscem, gdzie grał Budowlany Klub Sportowy, który w 1977 roku awansował do piłkarskiej II ligi. Na terenie o powierzchni 11 hektarów rozpoczęto budowę nowego obiektu na kilka tysięcy miejsc, jednak po jednym sezonie drużyna spadła do niższej ligi, a projekty budowy nowego stadionu zakończono jedynie na nasypie ziemnym, a boisko funkcjonowało jako miejsce treningowe jeszcze do lat 90. Na terenie kompleksu działały cztery boiska: jedno główne i trzy treningowe.

Na przełomie XX i XXI wieku BKS zdecydował się na sprzedaż partii terenu o powierzchni ponad 6 ha pod zabudowę mieszkalną, jednak prace rozbiórkowe rozpoczęto dopiero w 2019 roku. W lipcu 2020 roku, na obszarze 5 ha, ruszyła budowa osiedla Podniebne Ogrody; pierwsze trzy budynki powstały do 2022 roku. Fragment byłego kompleksu sportowego będzie przeznaczony pod park dzielnicowy.

Do końca PRL, mimo dostępnych terenów w Górzyskowie, nie podjęto decyzji o realizacji wielkich osiedli. W latach 60. i 80. zbudowano nowe kompleksy urbanistyczne w sąsiedztwie, takie jak Błonie oraz Szwederowo Południe. Dopiero po 1990 roku, gdy zagęszczenie zabudowy w centralnych częściach miasta zaczęło być uciążliwe, a tereny peryferyjne (Osowa Góra, Fordon) stały się atrakcyjne, Górzyskowo zaczęto dostrzegać jako korzystną lokalizację blisko centrum, z dostępem do komunikacji, usług oraz miejsc pracy. Spółdzielnie mieszkaniowe oraz deweloperzy zaczęli stawiać w Górzyskowie nowe budynki wielorodzinne, co przyczyniło się do wzrostu liczby mieszkańców, a to zaś stało się podstawą do administracyjnego wyodrębnienia Górzyskowa w 1999 roku oraz utworzenia rady osiedla. W latach 2004–2010 przeprowadzono utwardzenie niemal wszystkich ulic lokalnych w osiedlu.

W 2015 roku zburzono trzy charakterystyczne budynki przy ul. Szubińskiej (nr 11, 13 oraz 15). W latach 2019–2020, w okolicy szkoły podstawowej nr 12 na ul. Kcyńskiej, zainwestowano ponad 18,5 mln zł w budowę hali sportowej, która została wyposażona w sale terapeutyczne przeznaczone do rehabilitacji.

Rada Osiedla

Na początku Górzyskowo stanowiło część osiedlaSzwederowo. W dniu 24 listopada 1999 roku na mocy uchwały Rady Miasta Bydgoszczy nr XVII/509/99, Górzyskowo zostało ustanowione jako samodzielna jednostka pomocnicza w ramach samorządu Miasta Bydgoszczy. Obecnie Rada Osiedla Górzyskowo ma swoją siedzibę przy ul. Gnieźnieńskiej 21.

Infrastruktura

Oświata

W Górzyskowie znajdują się ważne instytucje edukacyjne, takie jak:

• Szkoła Podstawowa nr 12 mieszcząca się przy ulicy Kcyńskiej 49,
• Zespół Szkół nr 32, który obejmuje Szkołę Podstawową nr 61 oraz Przedszkole nr 24, zlokalizowany przy ulicy Kruczej 5a.

Obiekty sakralne

Na terenie osiedla znajdują się także ważne obiekty sakralne, takie jak:

• Kościół pw. NMP Matki Kościoła,
• Cmentarz Komunalny (założony w 1892 roku), zlokalizowany przy ulicy Kcyńskiej,
• Cmentarz katolicki Matki Bożej Nieustającej Pomocy (założony w 1924 roku), znajdujący się przy ulicy Kossaka.

Obiekty sportowo-rekreacyjne

W Górzyskowie nie brakuje również możliwości aktywności fizycznej, z uwagi na obecność:

• zespołu typu Orlik 2012, usytuowanego przy ulicy Kcyńskiej 49,
• placu zabaw, który także znajduje się przy ulicy Kcyńskiej 49.

Osiedle dysponuje również dobrą infrastrukturą rowerową, dzięki ścieżce rowerowej biegnącej wzdłuż ulicy Szubińskiej. Na podstawie studium transportowego, które zostało opracowane dla miasta, do 2015 roku przewiduje się realizację licznych połączeń w obrębie osiedla.

Ulice

W wschodniej części osiedla znajdują się następujące ulice: Bielicka, która ciągnie się od nr 26 do końca, Ciechocińska, Czackiego, Gackowskiego, Halicka, Inowrocławska, oraz Leszczyńskiego – zaczynając od nr 85 oraz nr 88 do końca. Do tej grupy ulic można także zaliczyć Mylna, Skrajna, Sokołów Bydgoskich oraz Ustrzycka.

Natomiast w zachodniej części osiedla wyróżniają się ulice takie jak Brandta, Fałata oraz Gersona. Ważnym punktem jest odcinek Grobla – Skorupki, który w roku 2017 oraz 2018 został wybrany przez mieszkańców w ramach budżetu obywatelskiego do utwardzenia. Ponadto, w tej okolicy znajdują się Gnieźnieńska, Gołębia, Grobla, Ikar, Jaskółcza, Kcyńska, Konopczyńskiego, jak również Kossaka – od nr 23 oraz nr 10 do końca. Warto również wspomnieć o Kruczej, Łabiszyńskiej, Orłowskiego, Pawia, a także Pięknej – od nr 2 do końca, i Potockiego. Ulice Skorupki – od nr 85 oraz nr 66 do końca, Strzelecka, Szubińska – także od nr 23 do końca, a także Żwirki i Wigury, tworzą kompletną sieć drogową tej części osiedla.

---

Oceń: Górzyskowo

---