Klub Sportowy Gwiazda Bydgoszcz to wielosekcyjna instytucja sportowa, która została utworzona 26 kwietnia 1920 roku. Oznacza to, że jest to najstarszy klub sportowy w Bydgoszczy, z długą i bogatą historią.
Jako filar lokalnej społeczności, klub ten odgrywa kluczową rolę w promowaniu aktywności fizycznej oraz integracji mieszkańców.
Charakterystyka
W roku 2012 klub mógł poszczycić się liczbą około 200 wychowanków, którzy byli zaangażowani w 7 różnych sekcjach, w tym w piłce nożnej, zapasach, tenisie stołowym, turystyce, brydżu, sportach walki oraz akrobatyce.
Tymczasem na koniec 2023 roku liczba trenujących w klubie wzrosła do około 690 zawodników, co dowodzi dynamicznego rozwoju. Obecnie klub skupia swoje działania na sekcjach: piłki nożnej, tenisa stołowego, zapasów, szachów oraz turystyki.
Historia
Gwiazda Bydgoszcz to jedna z najstarszych instytucji sportowych w regionie, obok Bydgoskiego Towarzystwa Wioślarskiego, które ma wielkie znaczenie w historii sportu. Klub powstał 25 kwietnia 1920 roku przy Towarzystwie Terminatorów, które stanowiło sekcję piłki nożnej Polskiego Związku Uczącej się Młodzieży działającego przy parafii Świętej Trójcy. Historia towarzystwa sięga 1907 roku, kiedy to zainicjowano jego działalność w czasach pruskich, z myślą o młodych polskich rzemieślnikach. Pierwszym prezesem klubu został Władysław Pazderski.
Kiedy rozważano nazwy klubu, zwrócono uwagę na różne propozycje, w tym „Słońce” i „Brda”, jednak ostatecznie zdecydowano się na „Gwiazda”. Klub w początkowym okresie finansował swoją działalność wyłącznie z członkowskich składek, a w skład zespołu wchodzili zawodnicy z zachodnich dzielnic miasta, takich jak Okole, Wilczak, Miedzyń oraz Czyżkówko.
Początkowo jedyną uprawianą dyscypliną w klubie była piłka nożna, a zawodnicy rywalizowali w klasie okręgowej C, zmieniając się na klasę B w 1930 roku. Specyfika Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży, z ludźmi młodymi w głównych rolach, miała istotny wpływ na działalność klubu. Już od 1924 roku Gwiazda formowała się jako klub wielosekcyjny, otwierając nowe sekcje: lekkoatletyczną (w szczególności biegi przełajowe), sekcje tenisa stołowego i zapasów w 1926 roku, sekcję szachów w 1930, kajakarstwa w 1931, oraz siatkówki i koszykówki w 1935 roku. Sekcje te miały charakter półamatorski, a ich sukcesy były widoczne w wielu zawodach.
W okresie międzywojennym klub odnosił liczne sukcesy. Mistrzostwa Pomorza juniorów w lekkoatletyce w 1932 roku (sztafeta 4 x 200 m) oraz w kajakarstwie w tym samym roku było dowodem na to, że praca zarządu klubu przynosiła efekty. W latach 1938 piłkarska drużyna zdobyła mistrzostwo Pomorza juniorów.
Warto dodać, że w latach 1927–1929 przy ul. Nakielskiej powstało boisko piłkarskie im. Idziego Świtały, finansowane z budżetu miasta. Obiekt ten był stopniowo rozbudowywany, w jego obrębie powstały drewniane trybuny oraz boiska do siatkówki i koszykówki, a także pawilony dla zawodników. Wybudowano również przystań dla kajakarzy w tzw. „dzielnicy wioślarzy” nad Brdą.
Po zakończeniu II wojny światowej, klub zmienił model finansowania, korzystając z funduszy prywatnych, a od 1947 roku działał jako Spółdzielczy KS, zarządzający sekcjami piłki nożnej, tenisa stołowego, szachów oraz boksu. W 1947 roku w skład klubu wchodziło 147 członków, a z biegiem lat wysoka jakość sportowa była coraz bardziej zauważalna.
W latach 50. po reorganizacji systemu sportowego w Polsce, sekcje wchodziły w skład zrzeszeń „Ogniwo” i „Sparta”. Klub zdobył prawa do stadionu oraz rozpoczął budowę kompleksu sportowego z salą gimnastyczną, siłownią oraz szatniami. Kąpielisko otwarte na obszarze 4 ha wyposażone było w dwa baseny przeznaczone do publicznego użytku.
Kolejne dekady przyniosły sukcesy zawodników, szczególnie w szachach, kajakarstwie czy zapasach. W latach 70. sekcja szermiercza oraz sekcja zapasów odgrywały kluczową rolę w Bydgoszczy. Drużyna piłkarska skupiała się na rywalizacji na poziomie regionalnym, a od 2011 roku sekcja tenisa stołowego (Zooleszcz Gwiazda Bydgoszcz) zyskała uznanie na szczeblu krajowym.
Nazwy
- 1920–1937 – Klub Sportowy Gwiazda przy Towarzystwie Terminatorów (potem przy Katolickim Stowarzyszeniu Młodzieży),
- 1937–1939 i 1945–1946 – Klub Sportowy Gwiazda,
- 1947–1949 – Spółdzielczy KS Gwiazda,
- 1949–1953 – Związkowy Klub Sportowy Spójnia,
- 1953–1956 – sekcje działają w ramach Zrzeszeń sportowych Ogniwo i Sparta,
- od 1956 – Klub Sportowy Gwiazda.
Barwy klubowe
Barwy klubu zostały ustalone w momencie jego powstania w 1920 roku. Zdecydowano się na kolory niebieski i biały. Przez długi okres, minimalnie od 1922 roku, jedną z najważniejszych cech strojów zawodników były pionowe biało-niebieskie pasy.
Kompleks sportowy Gwiazdy Bydgoszcz
Wszystko zaczęło się w latach 1927–1929, kiedy to postawiono boisko piłkarskie im. Idziego Świtały, które stanowiło fundament kompleksu sportowego KS Gwiazda. Obok tego obiektu wybudowano bieżnię lekkoatletyczną. Z biegiem lat, infrastruktura była systematycznie rozwijana, co przyczyniło się do powstania nowoczesnego ośrodka sportowego.
W 2010 roku klub mógł poszczycić się sześcioma boiskami piłkarskimi oraz trzema do siatkówki, a także ścieżką maratońską i halą sportową. Całość znajduje się w zachodniej części miasta, w pobliżu ul. Nakielskiej oraz Bronikowskiego, tuż obok VI śluzy i Kanału Bydgoskiego.
Kolejnym znaczącym krokiem w rozwoju kompleksu było otwarcie mariny Gwiazda w 2009 roku, ulokowanej na nabrzeżu Kanału Bydgoskiego, tuż obok stadionu. W 2014 roku, z inicjatywy zarządu sekcji, powstały dwa naturalne boiska, z których jedno otrzymało nowoczesne oświetlenie.
W 2018 roku zainwestowano ponad 3,5 miliona złotych w nowoczesne, pełnowymiarowe boisko ze sztuczną murawą, wyposażone w odpowiednie oświetlenie, piłkochwytami i ogrodzeniem, co pozwoliło na likwidację wcześniejszych boisk do siatkówki plażowej. Uroczyste otwarcie tego obiektu miało miejsce 10 października 2018 roku.
Rok 2021 przyniósł kolejne zmiany – wokół boiska głównego wybudowano nową tartanową bieżnię, przekształcając kompleks w bardziej wszechstronny ośrodek sportowy, który spełnia potrzeby zarówno profesjonalnych sportowców, jak i amatorów.
Sportowcy Gwiazdy Bydgoszcz
Mistrzowie świata
W znaczący sposób reprezentanci Gwiazdy Bydgoszcz przyczyniły się do sukcesów, które były widoczne na arenie międzynarodowej. W dziedzinie szermierki można wyróżnić:
- Grażyna Staszak – w barwach KS Gwiazda zdobyła tytuł wicemistrzyni świata juniorek w 1972 roku,
- Marian Sypniewski – wychowanek klubu, który w barwach Legii Warszawa zdobył tytuł mistrza świata z drużyną w 1978 roku, zaliczył również srebro drużynowo w 1990 oraz brąz indywidualny w 1983 roku.
Osiągnięcia drużynowe
Historia sportowa Gwiazdy Bydgoszcz obfituje w wiele wspaniałych osiągnięć drużynowych:
- piłka nożna – zdobycie mistrzostwa Pomorza juniorów w 1938 roku,
- szachy – brązowy medal na mistrzostwach Polski w 1952 roku,
- tenis stołowy – Akademickie Mistrzostwo Polski w 2014 roku, Drużynowy Puchar Polski w 2015 oraz 2023 roku, 3. miejsce w Pucharze Polski w 2014 i 2016 roku, 2. miejsce w Superlidze w 2022 roku, 3. miejsce w Superlidze w 2017, 2023 oraz 2024 roku.
Osiągnięcia indywidualne
Sportowcy Gwiazdy Bydgoszcz osiągnęli również znakomite wyniki w różnych dyscyplinach:
- kajakarstwo – Daniela Walkowiak, która zdobyła tytuł potrójnej mistrzyni Polski juniorek w 1951 roku oraz potrójnej mistrzyni Polski w 1954 roku, a także brązowy medal na Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie w 1960 roku (reprezentując Spartę Warszawa); brała również udział w olimpiadach w Melbourne w 1956 roku (6. miejsce w barwach Ogniwa Warszawa) i Tokio w 1964 roku (7. miejsce w barwach Zawiszy Bydgoszcz),
- Sabina Delik – mistrzyni Polski,
- lekkoatletyka – Jerzy Kordas, przedwojenny reprezentant Polski, mistrz kraju i rekordzista w rzucie młotem,
- szachy – Henryk Szapiel, który zajął 2. miejsce na mistrzostwach Polski w 1953 roku oraz 3. miejsce w 1951 roku,
- zapasy – Stanisław Sokołowski, mistrz Polski w 1948 roku w kategorii 52 kg (styl klasyczny) oraz brązowy medalista w 1947 roku, Damian Świetlik, mistrz Polski w 2000 roku w kategorii 69 kg (styl wolny), Kazimierz Polec, wicemistrz Polski w 1969 roku w kategorii 48 kg (styl wolny), Agnieszka Butor, wicemistrzyni Polski w 1997 roku w kategorii 68 kg (styl wolny), oraz Bartłomiej Bartnicki, wicemistrz Polski w 2000 roku w kategorii 97 kg (styl wolny), a także Adrian Mazan, wicemistrz Polski w 2001 roku w kategorii 54 kg (styl wolny).
Sekcje
Piłka nożna
W klubie KS Gwiazda, piłka nożna była pionierską dyscypliną, z którą rozpoczęła się przygoda sportowa tej organizacji. Mecze rozegrano na terenie przy VI śluzie oraz w okolicach Kanału Bydgoskiego, a także w ogrodzie Patzera i na placu Ułańskim w Błoniu. Klub wchodził w skład rozgrywek o mistrzostwo miasta od 1924 roku i był aktywny w Okręgowym Związku Piłki Nożnej. Zawodnicy zaczęli rywalizować w klasie okręgowej C, a od 1930 roku przeszli do klasy B, gdzie w 1933 roku zdobyli mistrzostwo swojej grupy. Niestety, w barażach musieli uznać wyższość TKS Toruń oraz Unii Tczew.
W 1935 roku z okazji 15-lecia działalności, drużyna z B klasy rozegrała towarzyski mecz z Legią Warszawa, którą przegrała 2:7. Po zakończeniu II wojny światowej, piłkarze uczestniczyli w rozgrywkach na poziomie regionalnym. W latach 50. XX wieku, jako ZS Spójnia Bydgoszcz, grali w klasie A, aby wśród ich dramatycznych osiągnięć były liczne tytuły mistrzów okręgu bydgoskiego. Po 2010 roku, zespół seniorski został wycofany z rozgrywek, ale dzięki determinacji wielu ludzi, udało się reaktywować drużynę w 2011 roku. Rozpoczęła ona ponownie z najniższej klasy B i udało się jej wywalczyć awans w sezonie 2011/12.
Po zakończeniu sezonu 2014/2015 drużyna znów wycofała się z B klasy, skupiając swoją uwagę na szkoleniu młodzieży. W 2017 roku podpisano umowę partnerską z Pogonią Szczecin, co zwiększyło możliwości treningowe. W chwili obecnej drużyny Gwiazdy rywalizują w wojewódzkiej lidze juniorów starszych, jak również w różnych klasach juniorów młodszych, trampkarzy i młodzików, a w klubie trenuje ponad 250 dzieci. W 2018 roku zdecydowano o kolejnym przywróceniu drużyny seniorów, która w 2024 roku występuje w klasie A, zbliżając się do liczby 500 uczestników w programach młodzieżowych, poczynając od 4-letnich grup.
Drużyna seniorów
Sezon | Liga | Miejsce | Mecze | Zwycięstwa | Remisy | Porażki | Bramki | Punkty | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
2002/03 | V liga (kuj-pom I) | 3 | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
2003/04 | V liga (kuj-pom I) | 12 | _ | _ | _ | _ | _ | _ | _ |
2004/05 | V liga (kuj-pom I) | 16 | 30 | 2 | 8 | 20 | 23:67 | 14 | spadek do klasy A |
2005/06 | klasa A (Bydgoszcz I) | _ | 26 | 18 | 4 | 4 | 76:21 | 58 | awans |
2007/08 | IV liga (kuj-pom) | 9 | 30 | 12 | 6 | 12 | 52:43 | 42 | _ |
2008/09 | IV liga (kuj-pom) | 8 | 30 | 13 | 6 | 11 | 52:48 | 45 | _ |
2009/10 | IV liga (kuj-pom) | 12 | 30 | 8 | 10 | 12 | 33:44 | 34 | wycofała się po zakończeniu rozgrywek |
2011/12 | klasa B (Bydgoszcz III) | _ | 20 | 16 | 3 | 1 | 84:20 | 51 | awans do klasy A |
2012/13 | klasa A (Bydgoszcz I) | 12 | 26 | 6 | 4 | 16 | 32:68 | 22 | spadek do klasy B |
2013/14 | klasa B (Bydgoszcz III) | 4 | 18 | 10 | 2 | 6 | 50:28 | 32 | _ |
2014/15 | klasa B (Bydgoszcz III) | 9 | 26 | 9 | 4 | 13 | 44:55 | 31 | wycofała się po zakończeniu rozgrywek |
2018/19 | klasa B (Bydgoszcz III) | _ | 24 | 20 | 1 | 3 | 116:26 | 61 | awans do klasy A |
2019/20 | klasa A (Bydgoszcz I) | 8 | 13 | 6 | 0 | 7 | 25:30 | 18 | Rozgrywki przedwcześnie zakończone |
2020/21 | klasa A (Bydgoszcz I) | 5 | 28 | 13 | 7 | 8 | 55:45 | 46 | _ |
2021/22 | klasa A (Bydgoszcz I) | 8 | 28 | 11 | 8 | 9 | 61:50 | 41 | _ |
2022/23 | klasa A (Bydgoszcz I) | 7 | 28 | 14 | 2 | 12 | 81:66 | 44 | _ |
2023/24 | klasa A (Bydgoszcz I) | 4 | 28 | 16 | 5 | 7 | 95:55 | 53 | _ |
Uwaga! W wyniku reorganizacji rozgrywek piłkarskich w 2008 roku, wszystkie ligi okręgowe spadły o jeden poziom, co wpłynęło na system rywalizacji.
Źródło: 90minut.pl
Znani zawodnicy
- Stefan Majewski – legendarny wychowanek, grający także dla Chemika, Zawiszy, Legii Warszawa, oraz 1. FC Kaiserslautern, z 40 występami w reprezentacji Polski, uczestniczył w dwóch mundialach (1982, 1986).
- Marian Stachowicz – zawodnik związany z Gwiazdą, trenował i grał w latach 1949-1954 oraz 1965-1970, a następnie był trenerem wielu grup w klubie.
- Marcin Thiede – uznawany za jednego z lepszych obrońców w regionie, miał krótkie epizody w Zawiszy Bydgoszcz oraz Elanie Toruń.
- Valentin Dah – napastnik, który odniósł sukcesy z drużyną Zawiszy Bydgoszcz S.A. i zagranicznymi zespołami.
- Karol Żmijewski (ur. 1996) – obecny gracz Zawiszy Bydgoszcz i Zagłębia Lubin, również wychowanek Gwiazdy.
Tenis stołowy
Sekcja tenisa stołowego została uruchomiona w 1926 roku, a klub znacząco zwiększył swoje osiągnięcia w tej dyscyplinie od 1931 roku biorąc udział w mistrzostwach miasta. Po II wojnie światowej gracze klubu występowali w wojewódzkiej klasie A i B, z wejściem w lata 90. XX wieku do II ligi tenisa stołowego mężczyzn. Wysoki poziom sportowy sekcji błysnął po 2010 roku, gdy drużyna awansowała z III ligi do ekstraklasy w ciągu trzech sezonów, a w premierowym sezonie Superligi (2014/2015) zajęli 8. miejsce. W 2015 roku Bydgoszcz była gospodarzem finałów Drużynowego Pucharu Polski mężczyzn, gdzie drużyna Zooleszcz Gwiazdy zdobyła złoty medal.
Obecnie, klub ma rozbudowaną kadrę młodzieżową z drużynami grającymi w ligach od II do VI oraz zespołem seniorskim w Superlidze Tenisa Stołowego mężczyzn. Dodatkowo, ma wielu rozpoznawalnych zawodników między innymi z zagranicy. Mecze odbywają się w hali przy ulicy Bronikowskiego 45 w Bydgoszczy.
Osiągnięcia
- 1990-2008 drużyna grała w II lidze, jednak w czerwcu 2009 roku spadła do III ligi.
- W 2010 roku drużyna uzyskała awans do II ligi.
- W 2011 roku zajęli 3 miejsce, co przełożyło się na awans Gwiazdy II do V ligi.
- 2012 – awans do I ligi dla drużyny Gwiazda Bydgoszcz oraz IV ligi dla drużyny II.
- 2014 – awans do Polskiej Superligi Tenisa Stołowego, osiągnął 3 miejsce w Pucharze Polski.
- W 2015 roku zdobyli 8. miejsce w Superlidze oraz Puchar Polski.
- 2016 – 8. miejsce w Superlidze oraz III miejsce w Pucharze Polski.
- W 2017 roku klub zdobył brązowy medal drużynowych Mistrzostw Polski.
- W 2018 roku 8. miejsce w Superlidze.
- 2023 roku – brązowy medal oraz zdobycie Pucharu Polski.
- 2024 – brązowy medal drużynowych Mistrzostw Polski.
Zawodnicy
- Mihai Bobocica – dwukrotny olimpijczyk i pięciokrotny mistrz Włoch.
- Leonardo Mutti – mistrz Europy kadetów i reprezentant kadry Włoch.
- Łukasz Nadolski – akademicki mistrz Polski, multimedalista MP juniorów.
- Alan Woś – multimedalista MP juniorów.
- Patryk Jendrzejewski – brązowy medalista mistrzostw Europy Juniorów.
- Artur Białek – zdobywca brązowego medalu MP Juniorów.
- W sezonie 2019/2020 w drużynie podczas rozgrywek występowali Wiaczesław Burow i Minhyuck Cheon.
Zapasy
Sekcja została założona w 1926 roku, lecz jej poważniejszy rozwój miała miejsce w 1951 roku. W latach 60. XX wieku z klubu wywodzili się czołowi polscy zapaśnicy jak Stanisław Sokołowski czy Zbysław Baumgart. Ikoną sekcji stał się również Kazimierz Polec, który zdobył wicemistrzostwo Polski w 1969 roku. Od 1966 roku przy klubie funkcjonował ośrodek Polskiego Komitetu Olimpijskiego, szkolący zawodników stylu wolnego.
W latach 90. XX wieku pojawili się nowi zdobywcy medali mistrzostw Polski m.in. Damian Świetlik, Bartłomiej Bartnicki czy Agnieszka Butor. W 1994 roku powstała sekcja dziewcząt, która była niezwykle istotna w rozwijaniu branży zapasów. Od 1945 do 2012 roku klub zdobył wiele medali w mistrzostwach Polski we wszystkich stylach.
Wychowankiem zespołu jest Bartłomiej Bartnicki, który w 2004 roku zdobył tytuł mistrza, oblatując olimpijskie szczyty w Atenach (2004) oraz Pekinie (2008). W sekcji prowadzone są także treningi z zakresu sumo, aczkolwiek zespół ten nie uczestniczy w Krajowej Lidze Zapaśniczej.
Kajakarstwo
Kajakarstwo, jako sekcja, rozpoczęło swoją działalność w 1931 roku i było jedną z pionierskich dyscyplin w Bydgoszczy. Ośrodek znajdujący się w „dzielnicy wioślarzy” tętnił życiem. Mistrzostwa osiągnięte przez sekcję przypadły na połowę lat 50. XX wieku, kiedy to zmodernizowano przystań na Babiej Wsi i nawiązało współpracę z młodzieżą. Do największych osobistości klubu należy Daniela Walkowiak, trzykrotna olimpijka z 32 tytułami mistrza Polski oraz medalistka z Rzymu 1960 roku.
Szermierka
Sprzedaż sekcji szermierczej w 1970 roku miała na celu skupienie sportowców od KS Związkowiec. Jednym z czołowych trenerek był Adam Papée, uznawany za jednego z najlepszych szermierzy, który szkolił młodzież w Bydgoszczy. Grażyna Staszak zdobyła w 1972 roku wicemistrzostwo świata juniorek. W 1974 roku była jedyną zawodniczką w historii polskiego floretu, która dotarła do finału Pucharu Świata.
Reprezentowała Polskę na Igrzyskach Olimpijskich w Montrealu w 1976 roku, w drużynie zajmując 6 miejsce. Wyróżniającymi się zawodnikami byli także Marian Sypniewski oraz Wiesław Głon. Po roku 1981, kiedy sekcja zlikwidowana, Bydgoszcz długo nie miała renomowanej sekcji szermierczej, co zmieniło się dopiero pod koniec lat 90. XX wieku.
Szachy
Klub szachowy został założony w 1930 roku i cieszył się uznaniem już przed II wojną światową. Po jej zakończeniu w sekcji występował Henryk Szapiel, który stał się medalistą mistrzostw Polski, oraz najlepszym bydgoskim szachistą w okresie 1945-1955. Drużyna Gwiazdy-Spójni w 1949 i 1952 roku występowała w ekstraklasie szachowej, zdobywając brązowy medal w 1952 roku.
W 1947 i 1948 roku, nadbudowując silnych szachistów, drużyna zdobywała srebrne medale DMP w Okręgu Pomorze. Z szachistów, którzy utworzyli czołówkę klubu w latach 50. należeli: Henryk Szapiel, Antoni Jurkiewicz, Jerzy Bratoszewski oraz Waldemar Jagodziński. Klub do połowy lat 50. zaliczał się do elity bydgoskiej w tej dyscyplinie.
Brydż sportowy
Sekcję brydżową utworzono w 1970 roku, a jej członkowie brali udział w mistrzostwach Bydgoszczy, Pomorza i Kujaw. W roku 2012 sekcja Gwiazdy była wyróżniona jako jedna z dwóch licencjonowanych przez Kujawsko-Pomorski Związek Brydża Sportowego w Bydgoszczy, obok Chemika Bydgoszcz.
Przypisy
- Puchar Polski: Triumf Bydgoszczy! [dostęp 13.05.2024 r.]
- O złoto zagrają Dartom Bogoria i Dekorglass [dostęp 18.06.2024 r.]
- Historia klubu
- Bydgoska Gwiazda na Miedzyniu ma boisko co się zowie
- Nakielska do przebudowy za 40 mln złotych
- Piotr Fiutak: Piłka nożna w Bydgoszczy (1920–1939) kluby i towarzystwa sportowe [w:] Kronika Bydgoska XIX
- Kultura fizyczna w Bydgoszczy (1945–1956). [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945–1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, str. 493-522
- Jastrzębska-Puzowska Iwona: Architektura i urbanistyka Bydgoszczy w latach 1945–1956. [w:] Kronika Bydgoska XXXIV
- Umiński Janusz: Bydgoszcz – przewodnik. Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy” w Bydgoszczy 1996. ISBN 83-905282-0-7
- Szumska Ewa: Bydgoskie Balatony. [w:] Kalendarz Bydgoski 1975
- Konrad Mrozik: Osiągnięcia bydgoskiego sportu w czasach II Rzeczypospolitej [w:] Kronika Bydgoska XIV
- Jerzy Długosz: Tradycje szachowe Bydgoszczy [w:] Kalendarz Bydgoski 1991
- Encyklopedia Bydgoszczy. t.1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. ISBN 978-83-926423-3-6, str. 250
- Encyklopedia Bydgoszczy. t.1. praca zbiorowa pod red. Włodzimierza Jastrzębskiego. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2011. ISBN 978-83-926423-3-6, str. 252
- Polski Związek Zapaśniczy: Historia polskich zapasów 1922–2012. Warszawa 2012. ISBN 978-83-62045-13-6
- Historia startów klubów bydgoskich w I lidze szachowej w latach 1949–2012 na stronie https://web.archive.org/web/20170402191444/http://kpzszach.pl/images/inne/historia/artykul_I_liga_bydgoszcz.pdf
- http://www.expressbydgoski.pl/sport/pilka-nozna/a/gwiazda-bydgoszcz-potrzebuje-sztucznego-boiska,10833544/ [dostęp 02.03.2017 r.]
- http://bydgoszcz.wyborcza.pl/bydgoszcz/7,35591,21372426,gwiazda-bydgoszcz-podpisala-umowe-z-ekstraklasowa-pogonia.html [dostęp 02.03.2017 r.]
- https://web.archive.org/web/20160408195517/http://sportowabydgoszcz.pl/news/Porazka-na-zakonczenie-sezonu-%5Brelacja%5D-14336 [dostęp 15.11.2016 r.]
- http://kpzbs.host4u.pl/ [dostęp 02.03.2017 r.]
- zarchiwizowana kopia [dostęp 03.03.2017 r.]
Pozostałe obiekty w kategorii "Kluby sportowe":
Pałac Bydgoszcz | Bydgostia Bydgoszcz | Basket 25 Bydgoszcz | AZS UTP Bydgoszcz | Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie | Bydgoski Klub Wioślarek | Klub Wioślarski Frithjof Bydgoszcz | Zawisza Bydgoszcz (wioślarstwo) | Chemik Bydgoszcz (piłka nożna) | BKS Bydgoszcz (hokej na lodzie) | UKS Kopernik Bydgoszcz | Polonia Bydgoszcz (piłka nożna) | Alfa Bydgoszcz | KKP Bydgoszcz | AZS UKW Bydgoszcz (piłka ręczna) | Zawisza Bydgoszcz (piłka nożna) | Chemik Bydgoszcz | BKS Visła Bydgoszcz | Astoria Bydgoszcz (koszykówka) | Automobilklub BydgoskiOceń: Gwiazda Bydgoszcz