Bielice (Bydgoszcz)

---

Położenie

Bielice to osiedle zlokalizowane w południowej części Bydgoszczy, które zaliczane jest do obszaru tzw. Górnego Tarasu. W bezpośrednim sąsiedztwie Bielic, od północnej strony, znajdują się tereny osiedla Szwederowo. Na zachodzie graniczy z osiedlem Biedaszkowo, natomiast od wschodu otoczone jest przez Wzgórze Wolności oraz Glinki. Od południa Bielice sąsiadują z Lotniskiem, co czyni je dogodną lokalizacją dla osób podróżujących.

Osiedle, z perspektywy fizyczno-geograficznej, leży w obrębie makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka. Mieści się w mezoregionie Kotlina Toruńska oraz mikroregionie Miasto Bydgoszcz Południowe, gdzie wysokość terenu sięga około 69–70 m n.p.m. W kontekście historycznym, obecna jednostka urbanistyczna Bielic obejmuje część gminy Bielice Nowe, która została wcielona do Bydgoszczy w 1920 roku i miała powierzchnię 262 ha.

Charakterystyka

Północna część Bielic graniczy z ulicą Horodelską, zachód wyznacza ulica Bielicka, a wschód to ciąg ulic Kujawska oraz aleja Jana Pawła II. Granicą południową jest natomiast teren bydgoskiego lotniska, które obsługuje zarówno międzynarodowy port lotniczy, jak i ma pola wzlotów Aeroklubu Bydgoskiego.

Dużą część Bielic zajmują Rodzinne Ogrody Działkowe imienia generała Władysława Sikorskiego, które od południa graniczą z lesem, tworząc naturalną barierę od lotniska. Wschodnia część osiedla jest zabudowana domami jednorodzinnymi. Wzdłuż ulicy Kujawskiej można znaleźć różnorodne przedsiębiorstwa, w tym Zakłady Maszyn Gastronomicznych MaGa oraz salon Toyoty „Jaworski Auto”. Dodatkowo, przy ul. Wczasowej 17 zlokalizowany jest niewielki hotel Orbi.

Obszar Bielic jest również związany z leśnictwem, które wchodzi w skład Nadleśnictwa Bydgoszcz, a jego całkowita powierzchnia wynosi 294 hektary.

Nazwa

Nazwa osiedla Bielice wywodzi się od słowa oznaczającego błoto, bagno lub mokradło, co odnosi się do błotnistych terenów, które kiedyś mogły dominować w okolicy, oraz do bielicy błotnistej, symbolizującej białą ziemię.

Ludność

W 1970 roku Bielice miały populację wynoszącą 700 osób. Dwadzieścia lat później liczba ta zmniejszyła się do 420. Spadek liczby mieszkańców trwał aż do 2004 roku, kiedy to zanotowano 273 mieszkańców. Po tym czasie liczba ludności zaczęła ponownie wzrastać, osiągając już w 2007 roku liczbę ponad 400 osób.

Rekreacja

Dookoła osiedla, wzdłuż ulicy Kujawskiej, biegnie szlak turystyczny „Relaks”, który prowadzi w kierunku jeziora Jezuickiego w Chmielnikach, oferując mieszkańcom oraz odwiedzającym doskonałe możliwości do wypoczynku i rekreacji na świeżym powietrzu.

Historia

Okres staropolski

Pierwsza pisemna wzmianka dotycząca wsi Bielice pojawia się w akcie lokacyjnym dla Bydgoszczy, datowanym na 1346 rok. W dokumencie tym wójtowie i ich potomkowie otrzymali prawo do wykarczowania lasów i przekształcenia ich w pola uprawne. W roku 1565 w Bielicach było już odnotowanych 12 kmieci, gospodarujących na dwóch łanach oraz obecna była karczma. Na przełomie XVI wieku wieś stanowiła królewską osadę w starostwie bydgoskim, znajdującą się w granicach powiatu bydgoskiego, w województwie inowrocławskim.

W XVII wieku Bielice miały już folwark, przydzielony starostwu bydgoskiemu. Niestety, podczas potopu szwedzkiego folwark ten uległ całkowitemu zniszczeniu. Na krótko po tym wydarzeniu, w latach 80. XVII wieku, w miejscowości rezydowało dwóch owczarzy z komornikami, którzy płacili czynsz wójtowi bydgoskiemu. W trakcie wojny północnej mieszkańcy zostali obciążeni kontrybucją przez rotmistrza chorągwi wołoskiej. Wkrótce potem wieś została spustoszona i zupełnie opuszczona.

W 1717 roku w Bielicach pozostały jedynie trzy zrujnowane chałupy; inne zostały rozebrane, a materiał wykorzystany do budowy zamku bydgoskiego. Odbudowę wsi rozpoczęto w latach 20 XVIII wieku, po ustabilizowaniu się sytuacji politycznej. Inwentarz wójtostwa z 1744 roku zawiera dokładny opis Bielic oraz folwarku Bielica, w którym widniał dworek z dachem krytym strzechą. Na podwórzu znajdowała się studnia z żurawiem, a także wozownia, gumno, stodoła oraz owczarnia. Powierzchnia pól uprawnych wynosiła około 8 włók, na których siano żyto, jęczmień, owies oraz groch. Folwark posiadał również łąki położone w pobliżu Glinek oraz Rupienicy. Oprócz pól, wzdłuż stodoły urządzono ogrody warzywne.

Na wsi mieszkało ośmiu chłopów z rodzinami, którzy od wiosny do jesieni byli zobowiązani do odprawiania dwóch dni pańszczyzny w każdym tygodniu. W 1744 roku wójt bydgoski Kieyzerling osadził w Bielicach dwóch nowych gospodarzy, Jana i Marcina Kweran, na podstawie kontraktu czynszowego olęderskiego. Mieli oni płacić corocznie wójtowi ponad 450 złotych w różnorakich podatkach, przy czym byli zwolnieni z szarwarków względem dworu, jednak musieli kupować piwo i gorzałkę wyłącznie w lokalnej karczmie.

Folwark Bielice znajdował się na obszarze dzisiejszego portu lotniczego, na podmokłym terenie drenowanym przez strumień Niziny, który wpadał do Brdy. Jak informuje inwentarz z 1766 roku, pola Bielic graniczyły z działkami wsi Glinki oraz folwarkami Biedaszkowo i Szwederowo.

Okres zaboru

Na koniec XVIII wieku, wolny wykup pozwolił na połączenie trzech osobnych gospodarstw rolnych w jeden folwark, znany jako Bielice Stare. Graniczył on z takimi folwarkami jak Szwederowo, Rupienica, oraz Biedaczkowo, a od południa stykał się z lasem bielickim. W początkowym okresie zaboru, na odłączonych peryferiach folwarku osiedlono nowych osadników, co zaowocowało powstaniem dzisiejszej ulicy Brzozowej. Dla odróżnienia tę część bielic zaczęto nazywać Nowymi Bielicami.

Drogą łączącą folwark z miastem była ulica Bielicka, prowadząca ku południu przez Puszczę Bydgoską do wsi Zielonka. Spis miejscowości rejencji bydgoskiej z 1833 roku informuje, że w folwarku Bielice Stare (niem. Alt Beelitz) mieszkało 118 osób (102 ewangelików, 16 katolików) w 13 domach. Natomiast w Nowych Bielicach (niem. Neu Beelitz) mieszkało 178 osób (151 ewangelików, 25 katolików) również w 13 domach. Z opisu Jana Nepomucena Bobrowicza z 1846 roku wynika, że Bielice Nowe oraz Bielice Stare były osadami rządowymi w domenie bydgoskiej. Kolejne zestawienie z 1860 roku pokazuje, że w Bielicach Starych był już folwark z prywatnym właścicielem (Schmidt), który zamieszkiwało 50 osób (23 ewangelików, 27 katolików) w 9 domach. W Nowych Bielicach powstała kolonia osadnicza oraz leśniczówka, zamieszkiwane łącznie przez 366 osób (304 ewangelików, 62 katolików) w 44 domach. W Bielicach Starych istniała również szkoła elementarna.

W XIX wieku wykształciła się gmina Bielice, rozciągająca się pomiędzy ulicami: Kujawską, Konopną oraz Inowrocławską. Przed 1876 rokiem, północna część gminy o powierzchni 32 ha (między ulicami Kujawską, Sieradzką, Wiatrakową, Lenartowicza, Marii Konopnickiej) została włączona do Bydgoszczy. Pozostała część, zwana Bielicami Nowymi (262 ha), została przyłączona do miasta w 1920 roku. W spisie z 1885 roku odnotowano, że w Bielicach Starych istniało 10 budynków oraz 128 mieszkańców, z czego 80 stanowili katolicy a 48 ewangelicy. Natomiast w 1910 roku Bielice Nowe miały 70 budynków i zamieszkiwane były przez 677 osób, wśród których 282 posługiwało się językiem polskim, a 396 – niemieckim.

Okres po 1920 r.

W okresie międzywojennym folwark Bielice Stare nadal istniał, a wzdłuż ulicy Brzozowej cechowała zabudowa jednorodzinna z ogrodami. Funkcjonowało wówczas także lotnisko bydgoskie, zlokalizowane na terenie Biedaszkowa.

Po zakończeniu II wojny światowej, w planach zagospodarowania przestrzennego, teren lotniska bydgoskiego miał być przeniesiony poza miasto, co jednak nie potwierdziło się w późniejszych ustaleniach. Ostatecznie tereny przeznaczone pod nową zabudowę mieszkaniową Bydgoszczy wytypowano w wschodniej części miasta (Fordon), a w 1976 roku wskazano nową dzielnicę mieszkaniową Las Gdański-Maksymilianowo jako perspektywiczną lokalizację.

W wyniku podziału miasta w latach 60. XX wieku, obszar większości byłej gminy Bielice został uznany za część wschodnią Szwederowa, natomiast część południowa została wydzielona i przeznaczona na rozbudowę lotniska (zarówno cywilnego, jak i wojskowego). W tym okresie odcięto ulicę Bielicką, która dziś nie ma połączenia z Puszczą Bydgoską. Obecnie Bielice stanowią relikt byłej gminy, obejmując teren dawnej osady Bielice Nowe, podczas gdy miejsce po folwarku zajmuje pas startowy portu lotniczego Bydgoszcz.

W latach 60. bydgoska Miejska Rada Narodowa wydzieliła na wschodzie Bielic działki pod budownictwo indywidualne, które były finansowane ze środków własnych mieszkańców. W latach 70. na terenie dawnego folwarku utworzono zespół ogródków działkowych. Naprzeciwko (ul. Bielicka 72) znajdowało się przedszkole, które mieściło się w budynku dawnej szkoły ludowej, wzniesionej w 1886 roku.

Ciekawostki

Szkoła w Bielicach

Historia szkolnictwa w Bielicach sięga aż do 1825 roku, kiedy to zaczęły się organizować pierwsze formy edukacji w tych okolicach. Zaledwie cztery lata później, w 1829 roku, władze rejencji bydgoskiej podjęły decyzję o utworzeniu gminnej szkoły elementarnej, która miała służyć dzieciom wyznania ewangelickiego. Wówczas liczba dzieci ewangelickich wynosiła 94, a katolickich jedynie 26.

W 1835 roku właściciel lokalnego folwarku, Bielice Stare, wzniósł budynek szkolny naprzeciw swojej rezydencji, który przez wiele lat służył zarówno dzieciom katolickim, jak i ewangelickim. Funkcjonował on aż do 1862 roku. W tymże roku, ówczesny właściciel Bielic, Oueisner, przekazał nową zabudowaną nieruchomość przy ul. Bielickiej w zamian za dotychczasowy budynek szkoły. W nowym obiekcie, który powstał w 1885 roku, uczyły się dzieci z okolicznych ulic, takich jak Inowrocławska oraz Brzozowa.

Nowa szkoła przyciągała uczniów aż do 1926 roku, kiedy to nastąpiło przeniesienie dzieci do szkoły ludowej na Szwederowie, która mieściła się przy ulicy Stanisława Leszczyńskiego. Po zakończeniu II wojny światowej w budynku tym zaczęło funkcjonować przedszkole, co świadczy o dalszej ewolucji edukacji w Bielicach.

Ulice na Bielicach

Dolina Bielic, znajdująca się w Bydgoszczy, obfituje w ulice, które są mocno związane z różnorodnymi tematami oraz kontekstami. Wśród nazw geograficznych wyróżniamy:

• bielicką,
• przyłęcką,
• rynarzewską.

W obszarze nazewnictwa drzew, szczególną uwagę zwraca ulica brzozowa. Związki z osobami, które miały wpływ na lokalną historię, prowadzą nas do:

• księdza Jana Bocheńskiego,
• Stanisława Sadowskiego,
• Walentego Stefańskiego.

Dodatkowo, nie możemy zapomnieć o ulicy, która odnosi się do okolicznych terenów, a mianowicie:

• Przy Lotnisku.

Kiedy myślimy o wakacyjnych podróżach, z pewnością na myśl przychodzi ulica wczasowa. Na przestrzeni kulturowej i gospodarczej znaczenie ma także ulica ziemska, która nawiązuje do uprawy rolniczej. W zestawieniu z innymi, bardziej uniwersalnymi nazwami ulic, mamy:

• gładką,
• horodelską,
• prostą,
• pustą.

---

Oceń: Bielice (Bydgoszcz)

---