Budynek szkoły parafialnej w Bydgoszczy

---

Historia

Budynek szkoły parafialnej w Bydgoszczy ma długą i bogatą historię sięgającą początków XIX wieku. Został wzniesiony między 1834 a 1854 rokiem w celu pełnienia roli szkoły parafialnej, na miejscu wcześniejszego obiektu szkolnego, który istnieje od co najmniej 1466 roku.

Szkoła parafialna w Bydgoszczy

Dokładna data powstania bydgoskiej szkoły parafialnej nie jest znana, jednak jej początki związane są z założeniem parafii w tym mieście. Najwcześniejsze informacje dotyczące szkół w Bydgoszczy pochodzą z przywileju lokacyjnego z 1346 roku. Można przypuszczać, że instytucja ta zaczęła funkcjonować w drugiej połowie XIV wieku. Jej absolwenci, będąc studentami z Bydgoszczy, byli obecni na Uniwersytecie Krakowskim już od 1419 roku.

W XV wieku szkoła parafialna stała się ważną częścią lokalnej społeczności. W 1466 roku zarejestrowano informacje o tym, że nauczyciele i uczniowie byli odpowiedzialni za muzyczną oprawę nabożeństw bractwa Bożego Ciała w kościele farnym. W tamtych czasach szkoła znajdowała się w budynkach zlokalizowanych na zachód od kościoła.

W XV wieku szkołę prowadził jeden rektor, a w XVI wieku wśród nauczycieli wymieniano również innych nauczycieli. W 1532 roku uczęszczało do niej około 150 chłopców, co czyniło ją stosunkowo dużą instytucją w tamtych czasach. Organizacja, administracja oraz kwestie zaopatrzenia szkoły spoczywały na barkach proboszcza bydgoskiego, przy współudziale rady miejskiej. Rada ta zapewniała finansowanie w wysokości 12 złotych polskich rocznie na utrzymanie placówki.

W XVIII wieku władze miejskie wzięły na siebie pełną odpowiedzialność za szkołę, finansując nauczyciela oraz zapewniając niezbędne materiały i opał. Bydgoska szkoła parafialna przeżyła wszystkie okresy w historii Polski, a jej losy były ściśle związane z rozwijającym się miastem.

Nauczanie w tej placówce opierało się na modelu dwustopniowym. Stopień niższy (trivium) obejmował naukę gramatyki, retoryki i dialektyki, z szczególnym naciskiem na język łaciński. Wyższy poziom (quadrivium) koncentrował się na arytmetyce, geometrii, muzyce oraz astronomii. Głównym celem było kształcenie młodzieży, która miała wykonywać obowiązki kapłańskie. Jednak z biegiem lat, zwłaszcza od XV wieku, szkoła zaczęła także podkreślać umiejętności praktyczne, co było istotne dla codziennego życia mieszkańców.

Na przełomie XVII wieku szkołę zaczęli opuszczać synowie zamożnych rodzin, którzy wybierali naukę w bardziej prestiżowych instytucjach, takich jak kolegium jezuickie czy akademickie gimnazja w innych miastach.

Wizytacyjne raporty z 1595 roku wskazują, że zajęcia odbywały się w murowanym budynku znajdującym się po zachodniej stronie kościoła farnego, tuż przy przykościelnym cmentarzu, w miejscu, gdzie obecnie jest kamienica przy ulicy Przyrzecze 2. Już w 1699 roku budynek był w opłakanym stanie, a jego ówczesny administrator przekształcił go w oborę, zmuszając uczniów do nauki w skromniejszym budynku przygotowanym obok zakrystii.

Dzieje budynku po 1920 r.

W 1947 roku obiekt został przekształcony w przedszkole parafialne, które stało się częścią majątku parafii farnej. W 1982 roku nowo mianowany wikariusz biskupi dla Bydgoszczy, Jan Wiktor Nowak, zapoczątkował powstanie Prymasowskiego Instytutu Kultury Chrześcijańskiej im. Stefana kardynała Wyszyńskiego, który znalazł siedzibę w budynku szkoły.

W roku akademickim 1988/1989 instytut uzyskał status szkoły wyższej na prawach państwowych, a w 1990 roku został afiliowany do Papieskiego Wydziału Teologicznego w Poznaniu. Od 1998 roku stanowi sekcję zamiejscową Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. W latach 90. XX wieku przeprowadzono istotny remont, który dostosował budynek do potrzeb instytutu.

W 2004 roku, po powołaniu diecezji bydgoskiej, a w 2007 roku po przejęciu na siedzibę Wyższego Seminarium Duchownego zabytkowego budynku przy ul. Grodzkiej 18, Prymasowski Instytut został przeniesiony. Mimo to, w zachowanej szachulcowej części nastąpiło utworzenie biblioteki tego instytutu. W 2022 roku budynek przeszedł kolejny remont, co świadczy o jego ciągłym znaczeniu w bydgoskiej historii.

Architektura

Budynek szkoły parafialnej w Bydgoszczy wyróżnia się niezwykłym stylem architektonicznym. Jest szachulcowy, z elegancko otynkowanymi wypełnieniami ceglanymi. Jego projekt opiera się na prostokątnym planie, posadowionym na solidnej, kamiennej podmurówce. Centralnym punktem budowli jest sienia przelotowa, która prowadzi przez środek budynku, a przy elewacji południowej znajduje się niewielka, nowoczesna przybudówka.

Obiekt zawiera także małą piwnicę w przedniej części oraz praktyczne poddasze, które czynią go funkcjonalnym. Dodatkowo, na dachu, który ma formę klasycznego dwuspadowego naczółka, budynek zyskuje na estetyce.

Warto zaznaczyć, że wnętrze zachowuje pierwotny układ pomieszczeń, co wprowadza odwiedzających w klimat dawnej architektury. W sieni oraz na poddaszu można dostrzec odsłoniętą drewnianą konstrukcję ścian, co dodaje całości charakteru. Ściany budynku zdobi drewniany gzyms okapowy, podkreślający stylistykę architektoniczną tego obiektu.

---

Oceń: Budynek szkoły parafialnej w Bydgoszczy

---