Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy

---

Położenie

Budynek usytuowany jest w atrakcyjnej lokalizacji, na osiedlu Wzgórze Wolności, przy zachodniej stronie ulicy Karpackiej.

Historia

Okres pruski

Budynek usytuowany jest na obszarze dawnej gminy wiejskiej Rupienica. Już w 1831 roku zainaugurowano tutaj płatną szkołę prywatną, która była prowadzona przez Wilhelma Reutera. Niestety, ta inicjatywa nie przetrwała zbyt długo. W rezultacie dzieci z Rupienicy oraz okolicznych miejscowości, takich jak Glinki, zostały skierowane do szkoły ewangelickiej bądź katolickiej znajdującej się w Małych Bartodziejach.

W 1856 roku rozpoczęto budowę gminnej szkoły ewangelickiej. Powstał wówczas budynek, w którym znalazła się jedna izba lekcyjna, do której uczęszczało 73 dzieci. W wyniku reorganizacji systemu edukacji w 1875 roku, w tym samym miejscu zaczęła funkcjonować wspólna szkoła dla wszystkich dzieci, obejmująca 160 uczniów ewangelickich oraz 140 katolickich.

Dzieci zostały podzielone na cztery klasy, w każdej z nich uczył jeden nauczyciel. Część zajęć odbywała się w szkolnej izbie, podczas gdy inne lekcje zorganizowano w prywatnych domach. W 1878 roku szkoła doświadczyła rozwoju – dodano skrzydła po obu stronach budynku oraz wykonano nadbudowę piętra. Projekt zrealizował inspektor budowlany Oueisner, a dwie trzecie wydatków pokrył rząd pruski. Wówczas budynek dysponował czterema przestronnymi izbami lekcyjnymi oraz mieszkaniami dla trzech nauczycieli. W 1895 roku dodano piątą salę lekcyjną, a szósta została zaadaptowana z mieszkania nauczyciela.

W 1912 roku budynek osiągnął następny etap rozwoju, z 10 klasami, 6 nauczycielami i 6 pomieszczeniami lekcyjnymi. W tym samym roku przystąpiono do budowy nowego gmachu szkolnego w sąsiedztwie dotychczasowego obiektu.

Okres polski

W 1920 roku gmina Rupienica została włączona do granic miasta Bydgoszczy, stając się częścią nowo odrodzonego państwa polskiego. W tym samym roku miało miejsce uroczyste otwarcie polskiej, siedmioklasowej szkoły powszechnej. Od 1928 roku placówka nosiła nazwę Szkoły Powszechnej im. Królowej Jadwigi Nr 15 w Bydgoszczy.

W gronie absolwentów tej szkoły znaleźli się m.in. ks. Romuald Biniak, który był długoletnim proboszczem i twórcą Sanktuarium Nowych Męczenników na Wyżynach, oraz Felicja Gwincińska, przewodnicząca Rady Miasta Bydgoszczy w latach 2002–2006.

W październiku 1939 roku hitlerowcy dokonali rozstrzelania długoletniego dyrektora szkoły, Antoniego Zawadzkiego, w Dolinie Śmierci. Po zakończeniu II wojny światowej, od roku 1945, w obiekcie wznowiono działalność polskiej szkoły podstawowej. W wyniku zmiany numeracji szkół w 1946 roku, placówka otrzymała numer 21, a jej nazwa straciła przynależność do Królowej Jadwigi.

Bez patrona i tylko z numerem szkoła funkcjonowała aż do czerwca 1988 roku, kiedy to poprzez plebiscyt nadano jej imię Janusza Korczaka. W związku z rosnącą liczbą uczniów, spowodowaną rozwojem osiedla mieszkaniowego na Wzgórzu Wolności, rozpoczęto w latach 70. XX wieku budowę nowej szkoły na ulicy Karpackiej 30. Nowy budynek oddano do użytku w 1982 roku, gdzie rozpoczęło naukę 1343 uczniów pod okiem 73 nauczycieli. Jednocześnie zaprzestano zajęć w starym budynku z 1856 roku, podczas gdy w obiekcie z 1912 roku lekcje prowadzone były do 1996 roku.

Pomieszczenia w starym budynku wynajmowano różnym zakładom rzemieślniczym i instytucjom. Z kolei w 2005-2017 roku w budynku z 1912 roku działała niepubliczna Wyższa Szkoła Nauk o Zdrowiu w Bydgoszczy. W 2022 roku gmach został przekazany Starostwu Powiatowemu, aby stać się siedzibą Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie oraz filii poradni pedagogiczno-psychologicznej. W 1999 roku, w ramach reformy szkolnictwa, utworzono w nowym obiekcie Gimnazjum nr 20, natomiast Szkoła Podstawowa nr 21 im. Janusza Korczaka przestała istnieć 1 września 2005 roku. 29 maja 2009 roku odbyła się uroczystość nadania Gimnazjum nr 20 imienia Królowej Jadwigi, nawiązując do tradycji okresu międzywojennego.

Architektura

Na ulicy Karpackiej w Bydgoszczy znajdują się dwa zabytkowe obiekty, które tworzą starą szkołę ludową. Pierwszy z nich, zbudowany w 1856 roku, przeszedł proces rozbudowy w latach 1878 oraz 1895. Drugi budynek, datowany na 1912 rok, stanowi kontrast dla swojego starszego odpowiednika.

Obie konstrukcje zostały wykonane w stylu historyzującym, co nadaje im unikalny charakter. Budynek starszy, piętrowy i ceglany, wyróżnia się dachem czterospadowym. Natomiast młodszy obiekt, otynkowany, charakteryzuje się wyraźnymi, wydatnymi ryzalitami bocznymi.

Warto również zwrócić uwagę na detal architektoniczny, jakim są okna w typie powieki, które znajdują się w dachu czterospadowym młodszego budynku. Takie elementy sprawiają, że dziedzictwo architektoniczne Bydgoszczy jest niezwykle interesujące dla pasjonatów historii i architektury.

---

Oceń: Budynek Karpacka 54 w Bydgoszczy

---