Dolina Śmierci (Bydgoszcz)

---

Lokalizacja

„Dolina Śmierci” to interesująca lokalizacja, która leży na osiedlu Bohaterów, w bydgoskiej dzielnicy Fordon. Jest to urokliwy wąwóz usytuowany w Zboczu Fordońskim, którego malowniczy krajobraz wpisuje się w obszar Nadwiślańskiego Parku Krajobrazowego.

Ten wyjątkowy zakątek przyciąga miłośników natury oraz spacerowiczów, oferując spektakularne widoki i ciekawe możliwości do aktywnego wypoczynku.

Wszystkich zainteresowanych zapraszam do odwiedzenia osiedla Bohaterów, aby na własne oczy przekonać się o niepowtarzalnym uroku tego miejsca.

Zbrodnia

Jesienią 1939 roku, z powodu zapełnienia masowych grobów w Tryszczynie oraz Borównie, Niemcy zaczęli poszukiwania nowego miejsca do przeprowadzania egzekucji. Wybrana lokalizacja to wąska i kręta dolina, usytuowana pomiędzy drugim a trzecim wzniesieniem Wzgórz Miedzyńskich, oddalona o około 12 kilometrów na północny wschód od Bydgoszczy. 10 października 1939 roku miała miejsce pierwsza egzekucja mieszkańców Bydgoszczy na terytorium znanym jako „Dolina Śmierci”, a brutalne mordy miały miejsce w tym rejonie aż do 26 listopada 1939 roku.

Pomimo przeprowadzonych badań, historycy mają trudności z ustaleniem dokładnej liczby zamordowanych Polaków i Żydów w tej tragicznej lokalizacji. Niestety, brak jest wiarygodnych źródeł dokumentujących zbrodnie, co utrudnia precyzyjne oszacowanie ofiar. Najbardziej realistyczna prognoza mówi o liczbie ofiar w przedziale od 1200 do 1400.

Po zakończeniu II wojny światowej, ekshumowane szczątki ofiar zostały z szacunkiem pochowane na cmentarzu honorowym na Wzgórzu Wolności w Bydgoszczy, gdzie oddawana jest im cześć i pamięć.

Kompleks martyrologiczny

Po zakończeniu II wojny światowej miejsce straceń znane jako „Dolina Śmierci” przyciągało wielką uwagę i zainteresowanie. W tamtym czasie proboszcz parafii św. Mikołaja, ks. A. Sylka, który w okresie wojny był powiązany z Armią Krajową, postanowił uczcić pamięć ofiar, ustawiając obelisk na tym tragicznym terenie. Upamiętniony został okropny akt ludobójstwa, a obelisk wzbogacono tablicą w kształcie liścia klonu, na której umieszczono napis: „Miejsce masowych straceń Polaków pomordowanych przez faszystów hitlerowskich w 1939 roku. Cześć ich pamięci!”

31 sierpnia 1975 roku, na wzgórzu nad „Doliną Śmierci”, miało miejsce odsłonięcie pomnika autorstwa Józefa Makowskiego, który był poświęcony mieszkańcom Bydgoszczy, którzy zostali tragicznie zamordowani w tym miejscu. Kompozycja pomnika przedstawia stylizowane, złamane kłosy zboża na wysokich kolumnach, symbolizujące wyciągnięte ku niebu ręce męczenników.

„Jest to jedno z najpiękniejszych miejsc w Polsce do wyeksponowania, niestety, smutnego pomnika. Marzyłem o wzniesieniu jak najwyżej ponad miasto akcentu architektonicznego. Zaprojektowałem go z dwudziestosiedmiometrowych rur, które nazwałem łodygami, zakończonymi rozkwitającymi pękami kwiatów. U samej podstawy tego pomnika – śmierć, a na samej górze – rozkwitające życie.”

Pomnik ten otoczony jest licznymi tablicami, na których znajdują się nazwiska osób, które straciły tutaj życie. Na jednej z tablic widnieje informacja, że to Fordońska Dolina Śmierci była miejscem straceń 1200 obywateli polskich (12 października – 11 listopada 1939). Razem z Doliną, pomnik ten tworzy swoisty kompleks martyrologiczny, w którego skład wchodzą alejki, rzeźby, symboliczne groby oraz tablice pamiątkowe. Na tym terenie regularnie odbywają się uroczystości patriotyczne i religijne, w tym apele poległych, Drogi Krzyżowe oraz procesje.

Kalwaria Bydgoska – Golgota XX wieku

Od 1947 roku, obszar znany jako „Dolina Śmierci” stał się miejscem odbywania nabożeństw Drogi Krzyżowej, które początkowo miały charakter tajny i były poświęcone pomordowanym. W 1982 roku, w momencie rozpoczęcia budowy dużego osiedla mieszkalnego u stóp doliny, hierarcha diecezjalny chełmiński, ks. bp Marian Przykucki, postanowił erygować nową parafię pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Męczenników, co miało miejsce w 1983 roku.

W 1999 roku, po wizycie Jana Pawła II w Bydgoszczy oraz jego apelu o „upamiętnienie męczenników naszych czasów”, zrodził się pomysł stworzenia w „Dolinie Śmierci” stacji Drogi Krzyżowej – Golgoty XX wieku. Pierwsza stacja została poświęcona w 2004 roku, a ostatnia, zamykająca cały cykl, ukończono w 2009 roku.

Obecnie wznosi się tu trzynaście stacji Golgoty, które mają formę 2-metrowych krzyży wykonanych ze stali nierdzewnej. Szczególne znaczenie ma stacja XII, symbolizująca śmierć na Krzyżu; jej centralnym elementem jest 24-metrowa ściana, na której znajduje się wizerunek Chrystusa Zwycięskiego, prezentowany w ażurowym krzyżu i otoczony przez mniejsze krzyże, symbolizujące męczenników z „Doliny Śmierci”.

Uwieńczeniem działań mających na celu eksponowanie tego świętego miejsca było podniesienie, 7 października 2008 roku, przez biskupa diecezji bydgoskiej, bp. Jana Tyrawę, pobliskiego kościoła oraz drogi krzyżowej do godności Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwarii Bydgoskiej – Golgoty XX wieku.

Aby dowiedzieć się więcej o samym sanktuarium, można odwiedzić artykuł: Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku.

---

Oceń: Dolina Śmierci (Bydgoszcz)

---