Zapora wodna Smukała

---

Charakterystyka

W skład stopnia wodnego wchodzą różne elementy infrastruktury, które odgrywają kluczową rolę w jego funkcjonowaniu. Są to:

• zapora ziemna,
• jaz,
• upust,
• przepławka dla ryb,
• elektrownia wodna.

Jaz ma zdolność piętrzenia wód rzeki Brdy do wysokości 8 m, co wpływa na stworzenie Zalewu Smukalskiego. Woda jest kierowana przez dwie turbiny typu Kaplana, które zapewniają łączną moc 4 MW.

W skutek spiętrzenia powstał Zalew Smukalski, który przy maksymalnym piętrzeniu osiąga powierzchnię wynoszącą aż 96 ha. Średnia szerokość tego zbiornika to 110 m, a jego malownicza lokalizacja w otoczeniu lasów czyni go atrakcyjnym miejscem wypoczynku. Należy jednak zauważyć, że zalew nie pełni funkcji przeciwpowodziowej, ponieważ nie posiada rezerwy powodziowej.

Okolica tego zbiornika oraz sąsiednie lasy zostały przekształcone w popularne tereny rekreacyjne, przyciągając mieszkańców Bydgoszczy do aktywnego spędzania czasu na świeżym powietrzu.

Wykorzystanie spadku wody na zaporze umożliwia działanie elektrowni wodnej, która jest własnością spółki Elektrownie Wodne. To największy zakład tego typu na terenie Bydgoszczy. Podczas standardowych warunków hydrometeorologicznych, generuje przepływy w zakresie od 15 do 45 m³/s.

Nad jazem, które piętrzy wodę, umieszczona jest stalowa kładka technologiczna o długości 16 m oraz szerokości 1,3 m, co ułatwia dostęp do tego obiektu. Zarządcą całego kompleksu jest spółka „Elektrownie Wodne” z siedzibą w Samociążku.

Historia

Historia zapory wodnej w Smukale sięga końca XIX wieku, kiedy to na tym terenie powstała pierwsza elektrownia wodna. Pracowała ona przy drewnianej zaporze, oferując moc na poziomie 118 kW. Podjęcie decyzji rozbudowy o nową elektrownię oraz tzw. zamek wodny miało miejsce w 1902 roku. Było to podyktowane koniecznością dostarczenia energii dla uruchamianej w 1904 roku karbidowni. W kwietniu 1907 roku, po nowym moście, z Bydgoszczy do Włók zaczęły kursować pociągi kolei wąskotorowej.

Druga elektrownia dysponowała już mocą 1454 kW, a dla jej działania stworzono zbiornik wodny o powierzchni 30 ha, który zasilany był wodami Brdy. To ona była źródłem energii dla fabryki karbidu i pobliskich zabudowań. Jednak tragiczne wydarzenia historyczne miały wpływ na dalszy rozwój tej elektrowni. W dniu 4 września 1939 roku, w trakcie działań wojennych, polskie wojsko dokonując odwrotu, wysadziło w powietrze zaporę, most, elektrownię oraz karbidownię.

Po wybuchu II wojny światowej, w 1942 roku, Niemcy rozpoczęli budowę nowej zapory i elektrowni. Wykorzystywali przy tym siłę roboczą lokalnych mieszkańców. Mimo wielu ofiar, projektu nie udało się zrealizować w całości. Elektrownia Smukała zaczęła funkcjonować dopiero po wojnie, w 1951 roku. W czasie budowy nadzór sprawował inżynier Stanisław Więckowski, a część elektryczną zaprojektował inż. Antoni Misterek, podczas gdy inż. Edward Narzyński był odpowiedzialny za obiekty budowlane, pod marką Zjednoczenia Energetycznego Okręgu Północnego. Wnowej elektrowni zainstalowano dwie turbiny typu Kaplan, wyprodukowane w Niemczech, które dostarczały moc na poziomie 2 MW każdy dla turbozespołu.

Na zachodnim brzegu zbiornika zlokalizowany jest pomnik w kształcie kajaka, który upamiętnia spływy, w których uczestniczył Karol Wojtyła. Na jego powierzchni umieszczone są różne inskrypcje. Jedna z nich głosi: „Tutaj w Smukale w 1953 i w 1966 roku uczestniczył w spływach kajakowych rzeką Brdą ksiądz Karol Wojtyła, w latach 1978-2005 Papież Jan Paweł II”. Kolejna inskrypcja informuje: „W dziesiątą rocznicę pobytu Ojca Świętego Jana Pawła II w Bydgoszczy. Bydgoszczanie ze stowarzyszeń: Represjonowanych w PRL Przymierze oraz przyjaciół szkoły Jana Pawła II”. Można powiedzieć, że zapar wodna Smukała nie tylko pełni funkcje techniczne, ale także jest symbolem historycznych wydarzeń związanych z regionem.

---

Oceń: Zapora wodna Smukała

---