Żegluga Bydgoska

---

Historia

Tradycja korzystania z żeglugi śródlądowej w rejonie Bydgoszczy ma swoje korzenie w czasach istnienia grodziska bydgoskiego. Pierwsze pisemne wzmianki o szlaku wodnym na Brdzie datowane są na XIV wiek. Już w XV wieku Bydgoszcz miała własny cech szyprów, który w 1487 roku zyskał statut zatwierdzony przez starostę bydgoskiego, Andrzeja Kościeleckiego. Bydgoszcz była jednym z niewielu miast Rzeczypospolitej posiadających gremium żeglugowe. Obok cechu szyprów działał też cech sterników, który zyskał aprobatę Rady Miejskiej w 1591 roku. Na koniec XVI wieku bractwo to liczyło około 80 sterników oraz ich pomocników, zwanych pomagrami.

Okres pruski 1869-1920

W drugiej połowie XIX wieku Bydgoszcz doświadczyła ogromnego wzrostu przemysłowego, co pociągnęło za sobą znaczny wzrost ruchu żeglugowego zarówno na Wiśle, jak i Brdzie. Spowodowało to konieczność założenia przedsiębiorstwa, które mogłoby przejąć transporty od działającej od 1870 roku żeglugi holowniczej. Należy wspomnieć o spławie drewna oraz przeładunku i składowaniu towarów w portach położonych nad Wisłą, Brdą oraz w leżącym również w Bydgoszczy Kanale Bydgoskim, Kanale Bydgoskim.

Pierwszą nowoczesną firmę zajmującą się żeglugą w Bydgoszczy powołał do życia 3 czerwca 1869 roku bankier A. Aronson. Już 20 stycznia 1883 roku przedsiębiorstwo przyjęło nazwę „Bromberger Schleppschiffahrt F.W. Bumke” (Bydgoska Żegluga Holownicza F.W. Bumke). Zmiana na „Bromberger Schleppschiffahrt Aktien Gesellschaft” miała miejsce 29 sierpnia 1891 roku. Wspólnikami byli prominentni w Bydgoszczy bankierzy i radcy miejscy: Heinrich Dietz, Fritz Kleindienst, Karl Wenzel, Emil Werckmeister oraz gmina Bydgoszcz.

Firma przejęła koncesję na żeglugę łańcuchową na Brdzie, od jej ujścia do Wisły do śluzy miejskiej. Pozyskiwała również holowniki, łódź parową „Victor”, zakład maszynowy w Zimnych Wodach oraz majątek w Czersku Polskim z gorzelnią.

Całą działalność przedsiębiorstwa kontrolowano ze siedziby w Bydgoszczy, a kierownictwo zlokalizowane było w tzw. „pałacyku Lloyda”, położonym na brzegu Brdy. W okresie pruskim Rada Nadzorcza firmą kierowana była przez kolejnych nadburmistrzów, takich jak Hugo Braesicke, Alfred Knobloch czy Paul Mitzlaff. Wiceprzewodniczącym przez dłuższy czas był Louis Aronsohn, a członkowie rady to znane postacie bydgoskiego handlu i przemysłu.

Spółka dokonała zakupu gruntów pod bydgoskimi dzielnicami jak Zimne Wody oraz Kapuściska, nabyła także folwark Siernieczek wraz z młynem i cegielnią w Czersku Polskim. Zgodnie z umowami Państwo Pruskie zobowiązane było do poprawy stanu wodnych dróg komunikacyjnych, co również miało korzystny wpływ na działalność spółki. W zamian, przedsiębiorstwo miało utworzyć port na lewym brzegu Brdy i wyposażyć go w odpowiednie urządzenia.

W 1891 roku uruchomiono w Zimnych Wodach fabrykę maszyn i stocznię. Produkcja obejmowała maszyny, takie jak kotły parowe czy konstrukcje stalowe, a także żurawie. Do 1918 roku sprzedano przeszło tysiąc urządzeń do gorzelni zarówno w Niemczech, jak i za granicą. W stoczni wytwarzano różnorakie jednostki pływające: parowce, berlinki oraz statki różnych konstrukcji. W 1892 roku ogłoszono budowę parowej cegielni i tartaku, który na początku XX wieku przerabiał 30 tys. m³ drewna. Drugi tartak, o wyższej wydajności, powstał w Siernieczku. Oba zakłady dysponowały bocznicami kolejowymi. Posiadano również gospodarstwa rolne w Siernieczku i Zimnych Wodach oraz centralne w Ściersku.

Rząd pruski w 1897 roku zatwierdził projekt budowy portu rzecznego, a Urząd Budownictwa Wodnego wykonał przekopy, które zmieniały bieg Brdy. Z końcem XIX wieku rozpoczęto budowę przeprawy przez nową wyspę, co umożliwiło połączenie ul. Fordońskiej z Toruńską przez nowe, stalowe mosty. Operacje budowlane trwały do 1904 roku, a port zyskał zdolność przeładunkową wynoszącą 2 tys. wagonów rocznie.

W pierwszej dekadzie XX wieku zbudowano osiedle dla pracowników oraz restaurację w Zimnych Wodach. Obok działalności transportowej, firma zajmowała się także organizacją Kasy Chorych, co przynosiło korzyści socjalne pracownikom. W latach 1905-1920 przedsiębiorstwo zwiększyło również działalność spedycyjną angażując się w przewozy towarowe między Gdańskiem a Bydgoszczą oraz innymi miejscowościami nad Wisłą, aż dostarczając do Torunia. Do roku 1919 powstały dodatkowe biura w Gdańsku oraz przedstawicielstwa towarowe.

Wpływ Bydgoskiego Towarzystwa Żeglugi Holowniczej był decydujący dla ożywienia przemysłu i handlu w regionie, wspierając rozwój miejscowości pozytywnie wpływając na dzielnice przemysłowe, takie jak Bydgoszcz Wschód, Zimne Wody czy Brdyujście.

Okres międzywojenny 1920-1939

Historia przedsiębiorstwa przeszła znaczącą zmianę po przejęciu Bydgoszczy przez Polskę 19 stycznia 1920 roku. Restructuryzacja spółki odbywała się przez polonizację jej zarządzania, a także zmianę nazwy na „Lloyd Bydgoski, Bromberger Schleppschiffahrt, Towarzystwo Akcyjne”. Po okresie trudności w latach 1920-1925, spowodowanych zmianami politycznymi, firma otrzymała wsparcie lokalnych władz oraz nowego prezesa Rady Nadzorczej, Bernarda Śliwińskiego.

W tym czasie powstała nowa nazwa firmy: „Lloyd Bydgoski Towarzystwo Akcyjne” w 1931 roku, gdy Bydgoszcz stała się głównym udziałowcem. W 1933 roku na czele Rady Nadzorczej stanął Leon Barciszewski, prezydent Bydgoszczy. Rozkwit zakładu przyszedł po 1926 roku, kiedy to stali się głównymi przewoźnikami holowniczymi towarów kolonialnych oraz importowali zboża. W porcie dostarczono dużą ilość węgla, co stanowczo wpłynęło na powiększenie obciążenia transportowego.

W 1928 roku doszło do sprzedaży przez Lloyd dwóch mostów oraz terenów irygacyjnych, możliwe dzięki poprawie sytuacji finansowej. Jednak mniejsze zamówienia dotyczyły atomności portu, a zmiany w gospodarce były wyraźne w latach kryzysu 1931-1933, kiedy spółka musiała zredukować projekt i produkcję różnych zakładów.

Firma była wciąż zróżnicowana, posiadając flotę składającą się z 19 statków oraz 17 barki w 1934 roku. Przetrwał ruch towarowy świadczący o ich osiągnięciach. Dodatkowo Lloyd podjął kroki w celu rozwoju transportu pasażerskiego.

W okresie międzywojennym firma była jednym z czołowych przewoźników w Polsce, z ciągłymi trudnościami finansowymi, tym samym umacniając swoją pozycję.

Okres okupacji niemieckiej 1939–1945

Po wybuchu II wojny światowej, Bydgoszcz zajęta przez Wehrmacht stała się miejscem, w którym majątek przedsiębiorstwa został skonfiskowany przez niemieckie władze. Wprowadzono nowy zarząd, a niemiecki właściciel ponownie wprowadził oryginalną nazwę z czasów pruskich „Bromberger Schleppschiffahrt Aktiengesellschaft”. Trwająca wojna oraz rekwizycje miały znaczący wpływ na działalność transportową firmy. Działalność skoncentrowana była na wsparciu niemieckiej armii, co utrudniło możliwość przewozu towarów po wojnie.

Okres powojenny 1945–1990

Po wojnie Bydgoszcz przeszła w polskie ręce, na mocy przymusowego zarządu państwowego. Zniszczenia dotknęły również tabor, z 8 holowników o znacznej mocy. Działalność przerwano, lecz mimo zniszczeń, Lloyd stał się drugim co do wielkości przedsiębiorstwem żeglugi.

W 1947 roku gospodarstwo przejęło miasto Bydgoszcz, co podniosło potencjał. W latach 50-tych XX wieku firma zyskała miano Ekspozytury Żeglugi na Wiśle w Warszawie i posiadała własne bazy. Utworzono „Żeglugę Śródlądową”, później relegując do „Żeglugi Bydgoskiej”. Flota zaczęła przechodzić proces modernizacji, z wykorzystaniem nowych jednostek, co przyniosło zmiany w działalności. W latach 60. przedsiębiorstwo wzniosło się na wyżyny rozwoju, kładąc nacisk na szkolenie dla kapitanów, to także modernizacja taborowa spowodowała potężne efekty o do 200 tys. ton przewożonych towarów.

Przewozy w Bydgoszczy były różnorodne, co przyniosło znaczny wzrost działalności w regionie, co przyczyniło się do rozwoju portów i linii, posiadających teraz szerszy zasięg.

Historia najnowsza 1990-2010

W 1995 roku Żegluga Bydgoska zmieniła status na spółkę akcyjną, w składzie którą weszły Narodowe Fundusze Inwestycyjne oraz Skarb Państwa. W latach 2000-2003 firma urosła w siłę jako armator w Polsce, jednocześnie wzmacniając ofertę transportową. Po fuzji ze spółką Izo-Erg z Gliwic i przejęciu firmy Odratrans zmieniła struktury.

Całkowita likwidacja Żeglugi Bydgoskiej miała miejsce w 2009 roku, skutkując wyprzedażą majątku, a region Bydgoszczy stracił prominentnego przewoźnika, przyczyniając się do rozwoju różnorodnych form transportowych realizowanych przez Odratrans S.A. Obecnie nawias przejęć pokazuje znaczący procent floty na rynku europejskim w Unii Europejskiej.

Przewozy Lloyda Bydgoskiego w latach 1934–1938:

Rok	Tonaż towarów [tys. ton]	Zboże [tys. ton]	Cukier [tys. ton]
1934	235	134	64
1935	257	155	70
1936	243	154	60
1937	172	—	—
1938	222	—	—

Przewozy Żeglugi Bydgoskiej w latach 1955–1981:

Rok	Tonaż towarów [tys. ton]
1955	214
1960	298
1965	443
1970	998
1972	1176
1973	1116
1975	1720
1979	3372
1981	1506

Współczesność

W 2010 roku w Bydgoszczy funkcjonuje spółka Żegluga Bydgoska o ograniczonej odpowiedzialności, będąca kontynuatorem działalności Żeglugi Bydgoskiej – Odratrans S.A., która całkowicie została przejęta przez OT Logistics 12 sierpnia 2009 roku. Od 2012 roku działalność Odratrans S.A. przeniosła się pod nową nazwę, OT Logistics.

Żegluga Bydgoska Sp. z o.o. działa w obszarze rzeka Wisła oraz w portach Trójmiasta, zgodnie z podziałem funkcjonującym w Grupie Kapitałowej. Flota spółki składa się z ponad 40 jednostek, w skład których wchodzą pontony, barki oraz pchacze. Głównym źródłem przychodów firmy jest sprzedaż kruszyw, pozyskiwanych z Wisły i sprzedawanych na lokalnych rynkach, w tym w Bydgoszczy, Chełmnie, Kwidzynie oraz Malborku, z osiągniętymi wynikami sięgającymi 500 tys. ton w 2008 roku.

Oprócz działalności dotyczącej handlu, Żegluga Bydgoska oferuje usługi transportowe dla ładunków ponadgabarytowych na Wiśle oraz realizuje usługi hydrotechniczne. Dodatkowo spółka współpracuje z miastem Bydgoszcz, obsługując tramwaj wodny, który kursuje po rzece Brdzie, wzbogacając w ten sposób ofertę komunikacyjną regionu.

---

Oceń: Żegluga Bydgoska

---