Eltra

---

Historia

Okres międzywojenny 1923-1939

Przedsiębiorstwo Eltra, które powstało 1 marca 1923 roku, zostało założone przez inż. Stefana Ciszewskiego, przybyłego z Warszawy. Siedziba zakładu mieściła się w Bydgoszczy przy ulicy Świętej Trójcy 3. O początkach działalności firmy świadczy fakt, że zajmowała ona jedynie 25 metrów kwadratowych, gdzie znajdowały się niezbędne maszyny: tokarka, tłoczarnia, bęben do czyszczenia, ręczne prasy, wiertarki i imadła. Na początku działalności w zakładzie pracowały 4 osoby, liczba ta wzrosła później do 13. W skład zarządu wchodzili inż. Ciszewski oraz jego teść, a także Władysław Gwiazdowski.

Pierwsze wyroby produkowane przez zakład miały charakter podstawowy, w skład nich wchodziły między innymi: paseczki topikowe do bezpieczników, elementy izolacyjne, wieszaki do lamp oraz porcelanowe wtyczki i gniazdka. Już w 1925 roku firma wytwarzała 25 różnych produktów, a całe to tempo wzrostu powiązane było z procesem elektryfikacji kraju.

W tym samym roku przedsiębiorstwo znacząco zwiększyło kapitał zakładowy, dzięki dołączeniu do spółki przemysłowca Mieczysława Kutnickiego, który był związany z firmą do 1933 roku. W pobliżu ulicy Sobieskiego 1 zbudowano nową fabrykę, a w 1933 roku zakład rozpoczął produkcję mas termoutwardzalnych. Również w tym czasie powstał klub sportowy Spartan – Ciszewski Bydgoszcz, który dzięki swoim osiągnięciom, takim jak mistrzostwo Pomorza w koszykówce oraz wicemistrzostwo w piłce nożnej, stał się wizytówką fabryki.

W 1937 roku firma przekształciła się w spółkę akcyjną, pozostającą w rękach rodziny założyciela. W przeciągu lat 1928-1939 zatrudnienie wzrosło z 139 do 526 pracowników. Produkcja opierała się na innowacyjności, a pomysły nowych produktów m.in. autorstwa Stefana Ciszewskiego zyskały wiele patentów. W ofercie znajdowało się 1220 różnych urządzeń elektrotechnicznych, a działalność zakładu obejmowała pracę w systemie trzyzmianowym oraz posiadanie przedstawicielstw w 7 miastach Polski. Początek 1939 roku przyniósł także rozpoczęcie budowy filii w Zamościu.

Przez cały okres międzywojenny przedsiębiorstwo notowało zyski, nawet pomimo wyzwań związanych z wielkim kryzysem. Duża część zysków była inwestowana w rozwój fabryki oraz unowocześnianie parku maszynowego. Ponadto zakład dbał o swoje pracowników, zapewniając odpowiednie warunki sanitarno-socjalne. Po śmierci inż. Ciszewskiego 15 listopada 1938 roku, do kierowania firmą wyznaczono Władysława Gwiazdowskiego, a następnie inż. Janusza Zambrzuskiego.

Fabryka prezentowała swoje osiągnięcia zarówno na Międzynarodowych Targach Poznańskich, jak i na Targach Lipskich. Produkty, takie jak innowacyjne urządzenia elektrotechniczne, zdobyły liczne nagrody, w tym trzy złote medale podczas wystaw w Lwowie, Wilnie i Warszawie oraz dwa w Paryżu. Oferowane wyroby cechowała znakomita jakość, co znalazło odzwierciedlenie w 80% pokryciu krajowego zapotrzebowania na sprzęt instalacyjny. Klientami zakładu były renomowane koncerny, takie jak Siemens, AEG czy Brown Boveri. Tak więc, fabryka zaliczana była do czołowych graczy w polskim przemyśle elektrotechnicznym.

Okres okupacji niemieckiej

Jesienią 1939 roku przedsiębiorstwo zostało przejęte przez Niemców. W tragicznym wydarzeniu, córka i zięć inż. Stefana Ciszewskiego zostali rozstrzelani w masowej egzekucji w Tryszczynie. Wiosną 1940 roku, Erhardt Schmidt, przemysłowiec z Gdańska, został powiernikiem przedsiębiorstwa, a w roku 1941 kupił fabrykę.

Poza produkcją artykułów elektrotechnicznych, zakład wytwarzał również sprzęt wojskowy dla Wehrmachtu, w tym zapalniki do szrapneli, produkowane w miejscowej fabryce Löhnerta. Intensywna produkcja wojskowa wiązała się z rozwojem parku maszynowego, co skutkowało wzrostem zatrudnienia z 200 osób w 1939 roku do 767 w 1944 roku. W końcowym etapie wojny zakład, wraz z dwoma filiami – w Koronowie i Sztumie, zatrudniał około 1200 pracowników, z których większość stanowili Polacy, jeńcy wojenni oraz więźniowie. Kierownicze stanowiska obsadzili Niemcy, a Polakom potrącano 30% pensji.

20 stycznia 1945 roku, jeden z pracowników zakładu, Edmund Biechowski, zniszczył materiały wybuchowe przygotowane do samoczynnego zniszczenia fabryki.

Okres PRL

W kwietniu 1945 roku, radzieckie władze wojskowe rozpoczęły demontaż oraz wywóz urządzeń do ZSRR. 6 kwietnia zakład został obstawiony przez oddział Armii Czerwonej, a 180 maszyn trafiło do zakładów elektrycznych w Leningradzie. W 1946 roku, jako rekompensatę, zakład otrzymał maszyny od przedsiębiorstwa Schortmann w Lipsku.

Po upaństwowieniu, zakład stał się częścią Centralnego Zarządu Przemysłu Maszyn i Aparatów Elektrycznych, a od 1952 roku przeszedł pod zarząd Centralnego Zarządu Wyrobów Precyzyjnych. Do 1948 roku powstały zakłady filialne w Nakle, Toruniu i Poniatowej. W Nakle pracowało około 300 osób, a sam zakład usamodzielnił się w 1956 roku, przyjmując nazwę: Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego w Nakle.

W tym okresie przy fabryce zostało utworzone Centralne Biuro Studiów i Konstrukcji Sprzętu Instalacyjnego, które zajmowało się standaryzacją wyrobów, a w 1949 roku wyodrębniono Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego w Bydgoszczy, dając początek Zakładom Wytwórczym Sprzętu Instalacyjnego A-4. Zakład zaczął dynamicznie się rozwijać, w 1952 roku rozpoczęto rozbudowę, a w czasie Planu Sześcioletniego (1950-1956) liczba pracowników wzrosła z 776 do 1240.

W 1956 roku, decyzją Rady Ministrów, zakład przeszedł do branży elektronicznej, a także zmienił nazwę na „Eltra”. Przełomem w historii przedsiębiorstwa było opracowanie pierwszego polskiego miniaturowego odbiornika tranzystorowego Eltra MOT-59 w 1959 roku, który zaprojektował zespół inżynierów pod przewodnictwem Romana Paluchowskiego. Pomimo braku kooperacji z Zachodem, kierunek rozwoju okazał się dużym sukcesem. Odbiorniki przenośne zaczęły dominować w ofercie Eltry, chociaż produkcja podzespołów elektronicznych nadal stanowiła ważny element działalności.

Produkcja różnorodnych modeli radioodbiorników tranzystorowych, takich jak Koliber czy Laura, zaczęła wypełniać rynek. W latach 70. uruchomiono masową produkcję, co pozwoliło na wyprodukowanie ok. 400 tys. sztuk rocznie, co stanowiło 60% całkowitej produkcji. Odbiorniki były regularnie rozwijane, a ich liczba internautów rosła, bazując na komponentach głównie dostarczonych z importu. Równolegle z rozwojem produkcji, zakład zainwestował w rozwój infrastruktury budowlanej, a w 1964 roku otwarto nowoczesny biurowiec przy ul. Dworcowej.

Technologia produkcji wzbogaciła się o obwody drukowane, a w latach 1958-1970 Eltra wprowadziła do seryjnej produkcji 13 nowych typów odbiorników radiowych. W 1968 roku fabryka zrealizowała milionowy odbiornik radiowy, a licencję na segmentowe przełączniki klawiszowe zakupiono również we francuskiej firmie Isostat, co pozwoliło na rozwój eksportu.

W latach 1970-1975 zakłady Eltra włączyły w swoje struktury zakłady Porad oraz Białogard, a także Bydgoski Zakład Instrumentów Muzycznych. Po tym, jak w 1978 roku zjednoczenie Unitra uległo podziałowi, Eltra dołączyła do zjednoczenia Unitra-Dom. Powstały filie, takie jak Rzeszów, które zajmowały się produkcją popularnych radioodbiorników przenośnych. Rozwój oferty obejmował również produkcję kalkulatorów oraz przełączników segmentowych.

Eltra, w swoim okresie dominacji, pozwoliła na zatrudnienie 5 tysięcy pracowników, z czego około 1500 osoby pracowały w Bydgoszczy. Zakład wzbogacił się również o przychodnię, przedszkole i ośrodki wczasowe. Po podziale zjednoczenia Unitra, Eltra skupiła się na przemyśle komputerowym oraz produkcji złączeń, co w 1980 roku doprowadziło do premierowego wytworzenia stereofonicznego radiomagnetofonu kasetowego.

Okres po 1989

W 1991 roku Eltra przekształciła się w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Wiązało się to z potrzebą dostosowania się do konkurencji z importem. W 1995 roku przedsiębiorstwo skupiło się głównie na produkcji sprzętu elektrycznego oraz telekomunikacyjnego, co spowodowało, że jego udział w produkcji przekroczył 50% w 1998 roku. Produkcja złącz oraz narzędzi została przekazana do spółek zależnych, które w 1997 roku znalazły się pod kontrolą AMP Incorporated, a później włączyły się w strukturę Tyco International. Część hal produkcyjnych na Glinkach przejęły Bydgoskie Fabryki Mebli.

W 1997 roku Eltra uzyskała certyfikat ISO 9001, a w 2000 roku certyfikat ISO 14001 dotyczący zarządzania środowiskowego. Kolejna zmiana miała miejsce w 1998 roku, kiedy zakład został nabyty przez skandynawską grupę Lexel A/S, będącą częścią Schneider Electric. W 2003 roku zespół z Eltry połączył siły z zakładami Elda w Szczecinku, rozwijając współpracę w sektorze elektrycznym.

Nazwy

• 1923–1925 – Fabryka Aparatów Elektrycznych inż. Stefan Ciszewski,
• 1925–1939 – Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych inż. S. Ciszewski i S-ka, Sp. z.o.o.,
• 1939–1941 – Fabrik für Elektrotechnische Erzeugnisse Erhard Schmidt, dawn. Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych inż. Stefana Ciszewskiego,
• 1941–1945 – Erhard Schmidt Fabrik für Elektrotechnische Erzeugnisse,
• 1945 – Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych S. Ciszewski Sp. Akc. pod zarządem państwowym,
• 1945–1948 – Bydgoska Fabryka Artykułów Elektrotechnicznych,
• 1948–1957 – Zakłady Wytwórcze Sprzętu Instalacyjnego przedsiębiorstwo państwowe wyodrębnione (zakład A-4 w Bydgoszczy),
• 1957–1966 – Zakłady Wyrobów Elektrotechnicznych Eltra w Bydgoszczy,
• 1966–1971 – Zakłady Radiowe Eltra w Bydgoszczy,
• 1971–1982 – Zakłady Radiowe Unitra-Eltra w Bydgoszczy,
• 1982–1991 – Zakłady Radiowe Eltra w Bydgoszczy,
• 1991–2003 – Eltra S.A., od 1997 część przedsiębiorstwa przy ul. Unii Lubelskiej wyodrębniona jako zakład AMP, potem Tyco Electronics Polska,
• od 2003 – Elda-Eltra Elektrotechnika S.A. (w składzie koncernu Schneider Electric).

Produkcja

Produkty historyczne

Eltra, od końca lat 50. XX wieku, zajmowała znaczącą pozycję na polskim rynku elementów stykowych, przeznaczonych dla branży elektronicznej. Wśród jej wyrobów znajdowały się przełączniki, złącza, łączówki oraz podstawki lampowe. W latach 60. kluczowym produktem stały się tranzystorowe odbiorniki radiowe, z których najszerzej znanym był Koliber. Wśród odbiorników objętych zakresem UKF wyróżniała się Izabella, która była pierwszym tranzystorowym odbiornikiem tego typu w Polsce, a jej następczynią była Laura.

W połowie lat 70. firma wprowadziła na rynek przenośny zestaw stereofoniczny, który składał się z monofonicznego odbiornika Wanda oraz dodatkowego wzmacniacza z dekoderem stereo, umieszczonego w osobnej obudowie (model PS-742). W sumie na taśmach produkcyjnych Eltry zrealizowano wiele modeli odbiorników tranzystorowych, zaczynając od najprostszych i najtańszych, takich jak Sylwia czy Kama, przez modele popularne jak Mariola i Jowita, aż po luksusowe, takie jak Julia Stereo oraz tunele radiowe. W latach 80. w asortymencie firmy znalazły się radiomagnetofony, zarówno przenośne, jak i stacjonarne, do których zaliczano takie modele jak Edyta 2 RMS-823, Emilia RM 312, czy Hania RMS 401. W roku 1989 rozpoczęto produkcję wież audio CS 201 i CS 202, wyposażonych w system redukcji szumów CNRS 2, a w 1992 roku wytworzono radiomagnetofon Bogna RM 413. Dodatkowo w Bydgoszczy produkowano znany i ceniony radiomagnetofon Grundig MK 2500, który zdobył popularność już w latach 70.

Obok produktów cywilnych, Eltra oferowała również kalkulatory elektroniczne z linii „Brda” (1976-1985), a także sprzęt nagłośnieniowy i koncertowy, w tym estradowe kolumny głośnikowe oraz wzmacniacze dużej mocy pod markami Eltron, Contra oraz Gran. Współpraca z wojskiem owocowała produkcją specjalnych półzłączy teletechnicznych.

Stan obecny

Po fuzji z Elda Szczecinek Elektrotechnika S.A., zakład w Bydgoszczy skoncentrował się na produkcji sprzętu elektroinstalacyjnego oraz akcesoriów dla budownictwa, a także systemów sterowania i komunikacji. Z kolei zakład Tyco Electronics Poland zintensyfikował produkcję różnorodnych złączy dla sektora elektronicznego i systemów okablowania, dostosowanych do potrzeb wielu branż, w szczególności telekomunikacyjnej.

Lista nazw produktów

Z uwagi na dużą skalę eksportu, w nazwach produktów nie stosowano liter sz, ż ani ś. Poniżej przedstawiona jest lista żeńskich nazw produktów opracowanych przez bydgoską Eltrę:

• ada,
• alicja,
• ania,
• asia,
• bogna,
• dana,
• dominika,
• donata,
• dorota,
• edyta,
• ela,
• emilia,
• halina,
• hania,
• irena,
• iwona,
• iza,
• izabella,
• jola,
• jowita,
• julia,
• kama,
• Klaudia,
• laura,
• lena,
• lidia,
• liza,
• lucyna,
• luiza,
• magda,
• maja,
• manuela,
• maria,
• mariola,
• marta,
• monika,
• nina,
• paulina,
• sylwia,
• tola,
• wanda,
• zosia.

Pozostałe nazwy produktów to:

• donald,
• jacek,
• koliber,
• royal,
• major,
• minor,
• tramp.

Tyco Electronics w Bydgoszczy

Zakład Eltra w Bydgoszczy, z siedzibą przy ulicy Unii Lubelskiej 4, został oddzielony od głównych operacji i od 1999 roku jest częścią globalnego koncernu Tyco International. Od 2007 roku funkcjonuje jako niezależna jednostka pod nazwą Tyco Electronics Polska. W ramach grupy TE Connectivity, ta placówka zajmuje się wytwarzaniem rozmaitych produktów elektrotechnicznych, w tym złącz, rezystorów oraz przekaźników.

Eltra Bydgoszcz współpracuje z wieloma znanymi firmami, takimi jak Siemens, Grundfos oraz Ericsson, co świadczy o jej silnej pozycji na rynku. W zakładzie pracuje około 1300 pracowników, co czyni go znaczącym pracodawcą w regionie. W uznaniu za swoje osiągnięcia, w 2008 roku fabryka została nagrodzona tytułem Fabryki Roku, przyznawanym przez prestiżowe czasopismo branżowe Inżynieria i Utrzymanie Ruchu Zakładów Przemysłowych.

---

Oceń: Eltra

---