Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy

---

Historia

Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy to miejsce, które posiada bogatą historię. Został on wybudowany w miejscu dawnego ewangelickiego cmentarza z okolic Bocianowa. Już w trakcie planowania nowej, rozległej dzielnicy kolejowej, która miała powstać w 1853 roku, postanowiono wyznaczyć teren pod świątynię. Zbudowana społeczność, składająca się głównie z niemieckiej ludności ewangelickiej, stwarzała zapotrzebowanie na nowy kościół.

Architekt Heinrich Seeling z Berlina, znany z projektu bydgoskiego Teatru Miejskiego (który niestety nie zachował się) i neogotyckiego kościoła farnego, obecnie kościoła jezuitów, był autorem projektu tejże świątyni. Dokumentacją architektoniczną zajmował się od daty 21 marca 1894 roku, z planowanymi kosztami budowy wynoszącymi 120 000 marek niemieckich. Jednakże, w trakcie realizacji projektu, nastąpiły pewne modyfikacje, które spowodowały przekroczenie budżetu o dodatkowe 20 tysięcy marek.

Uroczystość poświęcenia kamienia węgielnego pod ewangelicko-unijny kościół Chrystusa (Christuskirche) miała miejsce 28 marca 1896 roku, z kolei konsekracja świątyni odbyła się 27 października 1897 roku. W 1901 roku wokół kościoła zorganizowano przestrzeń skwerową, co dodatkowo podniosło walory estetyczne otoczenia.

Do lat trzydziestych XX wieku świątynia pełniła funkcje kościelne dla niemieckiej gminy ewangelicko-unijnej, a później, z czasem, dla polskiej parafii ewangelicko-augsburskiej. W wyniku walki o miasto w 1945 roku, niestety zniszczony został hełm wieży, co odbiło się na całej bryle kościoła. Po wojnie budynek zaadaptowali katolicy, jednak szybko wrócił do wspólnoty ewangelickiej i ponownie poświęcony 9 grudnia 1945 roku jako kościół Zbawiciela.

Wiek XX przyniósł zmiany architektoniczne. Wieżę odbudowano na podstawie projektu architekta Jana Kossowskiego, który dodał niski dwuspadowy dach oraz dekoracyjną neobarokową sygnaturkę. Prace wykończeniowe wewnętrzne miały miejsce w latach 1946–1947, gdyż kościół wymagał gruntownych remontów.

W 1947 roku przed świątynią stanęła figura Chrystusa – pierwotnie ustawiona z boku, od 1959 roku była widoczna od frontu. Jest to replika dzieła Thorvaldsena z Kopenhagi, która pochodzi z grobowca rodziny Blumwe, usytuowanego na likwidowanym cmentarzu przy ulicy Jagiellońskiej. Wówczas plac otrzymał nazwę pl. Zbawiciela. Dzieła remontowe kościoła odbyły się w 1983 roku, a w kolejnych latach, w latach 90., zniknęła sygnaturka z wieży. W planach na 2017 rok przewidziano starania mające na celu przygotowanie dokumentacji projektowej oraz kosztorysu na rekonstrukcję wieży.

Architektura

Styl architektoniczny

Fasada kościoła jest doskonałym przykładem historie architektonicznej, łączącym różnorodne style, z wyraźnym akcentem na neogotyk. Budowla powstała w drugiej połowie XIX wieku jako typowe dla tego okresu ceglane kościoły jednowieżowe, znane z niemieckiego wzornictwa, które starało się harmonijnie łączyć prostotę z monumentalnym wyglądem.

Kościół posiada jednonawową konstrukcję, zaprojektowaną na planie krzyża. Charakteryzuje się szeroką nawą, minimalnie wysuniętym transeptem oraz krótkim, płaskim prezbiterium. Cała budowla pokryta jest wysokim, dwuspadowym dachem, co dodaje jej majestatyczności. Nad głównym wejściem dominującą rolę odgrywa wysoką wieża, której ozdobne trójkątne szczyty niegdyś zwieńczone były smukłym hełmem namiotowym.

Elewacje budynku zdobią jasno tynkowane blendy, które wprowadzają nieco lekkości do całości. Ponadto, średniowieczny charakter kościoła podkreślają uskokowe szkarpy, szczyty oraz potężne, pięciodzielne okna, efektownie zdobione maswerkami, typowymi dla angielskiego odłamu gotyku.

Wnętrze kościoła zachwyca przestronnością nawy, której boki są wypełnione emporami. Przykryte jest drewnianym sklepieniem beczkowym, wspieranym na solidnych betonowych łukach. Kościół pomieścił ponad 700 osób, co świadczy o jego funkcji jako ważnej świątyni dla lokalnej społeczności.

Współczesne drewniane elementy, w tym sklepienia oraz empory z balustradami, ozdobiono polichromią o roślinnych i geometrycznych motywach, co dodaje wyjątkowego wystroju i uroku. W prezbiterium znalazł się ceglany ołtarz, który wyróżniał się ażurowym prześwitem stworzonym przez Seelinga.

Na zewnątrz, nad wejściem, uwagę przyciąga kolorowa mozaika przedstawiająca Dobrego Pasterza, która dopełnia wizualny aspekt budynku.

Wyposażenie wnętrza

Wnętrze kościoła zachwyca swoimi fragmentami malarskiego wystroju, które mimo przemalowań i częściowego zatynkowania, wciąż przyciągają uwagę. Wyposażenie to charakteryzuje się prostotą: ołtarz w formie ceglanej arkady, a nad nim niezwykły witraż z wizerunkiem Chrystusa oraz czterech ewangelistów. Dodatkowym elementem skupiającym wzrok jest monumentalny żyrandol, który wisi w centralnym punkcie świątyni.

Organy

Organy w tym wyjątkowym miejscu zostały zbudowane przez renomowaną firmę Wilhelma Sauera z Frankfurtu nad Odrą w 1897 roku. Ten pneumatyczny instrument, wyposażony w 25 rejestrów, przeszedł w 1941 roku pewne zmiany, które zostały wprowadzone przez firmę Josef Goebel z Gdańska. Choć dyspozycja instrumentu ulegała nieznacznym modyfikacjom, to w 2014 roku zakończono remont generalny, przywracając organom ich dawny blask.

Tablice pamiątkowe

W 1947 roku we wnętrzu kościoła zamontowano tablicę upamiętniającą 24 polskich duchownych Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, którzy zginęli w czasie II wojny światowej. Późniejsze tablice pamiątkowe honorują wieloletniego proboszcza, ks. Waldemara Preissa, a także bydgoskie ofiary Katynia, utrwalając w pamięci ich poświęcenie oraz tragedię.

---

Oceń: Kościół Zbawiciela w Bydgoszczy

---