Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Bydgoszczy

---

Położenie

Świątynia usytuowana jest pod adresem ul. Kapliczna 1, w malowniczym osiedlu Siernieczek w Bydgoszczy. Jej lokalizacja sprawia, że jest to miejsce łatwo dostępne dla mieszkańców oraz turystów odwiedzających to urokliwe miasto.

Historia

Plany związane z budową kościoła na Siernieczku pojawiły się jako odpowiedź na dynamiczny wzrost liczby mieszkańców wschodnich części Bydgoszczy. W latach 1890–1914 oraz w okresie międzywojennym, w tej okolicy zrealizowano rozwój dzielnicy składowo-przemysłowej, zamieszkiwanej przez około 5 tysięcy robotników z pobliskich fabryk. W przeważającej mierze byli to Polacy, wyznania katolickiego.

Po roku 1920 tereny te zostały włączone do Bydgoszczy, jednak najbliżej położone kościoły, takie jak bydgoska fara oraz kościół św. Mikołaja w Fordonie, znajdowały się w odległości około 6 km. Dodatkowo, dzielnica podzielona była pomiędzy dwie parafie, które należały do różnych diecezji: gnieźnieńskiej oraz chełmińskiej.

8 kwietnia 1923 roku powstało „Stowarzyszenie Budowy Kościoła dla Siernieczka i okolic”, z inicjatywy Stanisława Cichosławskiego, urzędnika państwowego. Patronat nad przedsięwzięciem objął ks. prałat Tadeusz Skarbek-Malczewski, proboszcz z fary. W skład stowarzyszenia weszło 68 członków, zaś w zarządzie zasiadali wyżsi urzędnicy, przemysłowcy czy radni miejscy zamieszkujący ten teren.

Projekt wykonany przez bydgoskiego architekta, Bogdana Raczkowskiego, stał się podstawą do działań budowlanych. Rada Miejska podarowała stowarzyszeniu teren, na którym znajdował się dawny domek posterunku policji. Budowę rozpoczęto w czerwcu 1923 roku, a w prace zaangażowali się nie tylko mężczyźni, ale również kobiety i dzieci. Już wkrótce po rozbiórce posterunku, wymurowano korpus świątyni, podstawę wieży oraz zakrystię. Do końca 1923 roku budynek wzniesiono w stanie surowym i pokryto dachem.

Zarówno 8 kwietnia 1923 roku, jak i później, budowę wizytował pierwszy biskup na Siernieczku, ks. Stanisław Kostka Łukomski, ówczesny biskup pomocniczy poznański. 18 maja 1924 roku ukończono wybudowanie wieży, co uczczono uroczystością poświęcenia krzyża na kościele. Fundusze na realizację tego ambitnego projektu pochodziły od mieszkańców całej Bydgoszczy, dzięki zorganizowanej akcji prowadzonej przez lokalną prasę oraz różne stowarzyszenia. Często organizowano zabawy, z których dochody przeznaczano na budowę świątyni.

Wykończenie kościoła nastąpiło do października 1925 roku, kiedy to wnętrze wzbogacono o ołtarz, witraże w prezbiterium, ambonę, tabernakulum oraz sprzęty i szaty kościelne. Całkowity koszt budowy wyniósł około 110 tysięcy złotych, z czego jedynie 10 tysięcy zostało wydane w gotówce, a reszta to ofiary w materiałach, prace wolontariuszy oraz darmowe zarządzanie całą budową.

Uroczyste poświęcenie kościoła miało miejsce 21 maja 1925 roku i odbyło się w obecności duchowieństwa, władz miejskich, stowarzyszeń z całej Bydgoszczy, licznych pocztów sztandarowych, wojska oraz wielu wiernych. Całe wydarzenie uświetniły dwa wojskowe aeroplany, a inspirujący główny celebrans, ks. Tadeusz Skarbek-Malczewski, z fary. Kościół otrzymał wezwanie Świętej Rodziny i było to pierwsze poświęcenie nowego kościoła katolickiego w Bydgoszczy po odzyskaniu niepodległości.

W 1926 roku od nazwy kościoła wzięła nazwę sąsiednia ulica, łącząca ul. Fordońską z ul. Witebską, którą nazwano ul. Kapliczną. W latach międzywojennych w kościele wzbogacono wystrój, m.in. ufundowano stacje drogi krzyżowej oraz chorągwie lokalnych stowarzyszeń kościelnych. 6 marca 1927 roku kościół wizytował prymas Polski, arcybiskup August Hlond, a w sierpniu tego samego roku, biskup chełmiński Stanisław Wojciech Okoniewski. Na życzenie mieszkańców teren Siernieczka, Fordonka oraz Brdyujścia włączono do diecezji gnieźnieńskiej, przydzielając je do parafii farnej, a prymas zmienił wezwanie świątyni z Św. Rodziny na św. Stanisława Biskupa.

Do 1946 roku kościół pełnił funkcję filialną fary, gdzie regularnie odbywały się nabożeństwa w niedziele oraz święta, z udziałem księży z fary bydgoskiej lub misjonarzy z kościoła na Bielawkach. Od roku 1932 prowadzono księgę chrztów oraz przyjęto pierwsze dzieci do I komunii św. Pierwszym i ostatnim substytutem był ks. Antoni Świadek, który w latach 1937–1939 zbudował plebanię przy kościele.

W związku z udzielaniem sakramentów w języku polskim, w 1942 roku ks. Świadek został aresztowany i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie poniósł śmierć. W 1999 roku ks. A. Świadek został beatyfikowany przez papieża Jana Pawła II. W 1948 roku Rada Parafialna starała się o przemianowanie nazwy ulicy Kaplicznej na ul. ks. Antoniego Świadka, jednak prośba nie została pozytywnie zaopiniowana przez władze.

Parafia przy kościele pw. św. Stanisława Biskupa i Męczennika została ustanowiona 1 października 1946 roku na mocy dekretu ks. kard. Augusta Hlonda. Na proboszcza został przydzielony ks. dr Jan Więckiewicz, a po nim w kościele i parafii działali jego następcy:

• 1948–1957: ks. Józef Batkowski – odpowiedzialny za budowę salki katechetycznej przy plebanii, dzwonnicy oraz instalację dzwonów, którym nadano imiona: św. Stanisław i św. Józef, a także ogrodzenie cmentarza parafialnego oraz odnowienie wnętrza świątyni;
• 1957–1971: ks. Tadeusz Pomin – który odnowił wtedy wnętrze kościoła oraz organy, ustawiając w 1966 roku krzyż misyjny, mimo nieskutecznych starań o uzyskanie zgody na rozbudowę obiektu;
• 1971–1974: ks. Józef Kozłowski – zainstalował nowe ogrzewanie w kościele i na plebanii oraz aparaturę nagłaśniającą, a także dokonał renowacji wnętrza;
• 1974–1993: ks. Konrad Hildebrand – przeprowadził kapitalny remont wieży oraz dachów, wybetonował obejścia wokół kościoła, założył nową instalację elektryczną i głośnikową oraz zrealizował prace nad posadzką w kościele;
• 1993–2008: ks. Narcyz Wojnowski – który przeprowadził tymczasowy remont plebanii i kościoła, zainstalował nowy ołtarz, witraże oraz tabernakulum;
• od 2008: ks. Janusz Tusk.

Architektura

Świątynia w Bydgoszczy, zbudowana w stylu ceglanym, nawiązuje swoją formą do tradycyjnych wiejskich kościołów drewnianych. Kościół jest otynkowany, a jego charakterystycznym elementem jest wieża, która w górnej części jest drewniana i zakończona efektownym baniastym hełmem.

Prostokątna nawa tego obiektu jest poprzedzona od strony południowej masywną wieżą oraz malowniczą kruchtą. Z kolei od północnej strony przylega węższe prezbiterium, które zamknięte jest pięcioboczną absydą. Dodatkowo, od zachodu do świątyni dostawiona jest prostokątna zakrystia. Wnętrze prezbiterium ozdobione jest pozornym sklepieniem, podczas gdy w nawie oraz absydzie znajdują się drewniane stropy.

Korpus świątyni przykryty jest dachem czterospadowym, a narożniki kościoła wzmocnione są przez pochyłe przypory, co nadaje mu stabilności i charakterystycznego wyglądu. Wnętrze kryje empory usytuowane nad wejściem, które dodają przestrzeni wyjątkowego klimatu.

W prezbiterium zainstalowane są trzy piękne witraże z 1924 roku, które zostały ufundowane przez prezydenta miasta, Bernarda Śliwińskiego, oraz radcę Artura Franke. Witraże przedstawiają postacie: św. Rodziny, św. Stanisława biskupa oraz św. Bernarda.

W kruchcie umieszczona jest tablica pamiątkowa, która została ufundowana w 1948 roku ku czci męczennika bł. ks. Antoniego Świadka, co stanowi ważny element lokalnej historii i kultury.

---

Oceń: Kościół św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Bydgoszczy

---