Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Bydgoszczy

---

Położenie

Świątynia usytuowana jest przy ulicy generała W. Sikorskiego w Starym Fordonie, który stanowi wschodni fragment Bydgoszczy.

Historia

Historia budowy świątyni w Bydgoszczy jest ściśle związana z rozwojem ewangelickiej architektury sakralnej w tym regionie w XIX wieku. Po 1772 roku do Fordonu przybyli ewangelicy, wśród których dominowali niemieccy osadnicy, zachęceni przez pruskich monarchów do osiedlania się. Początkowo przynależeli do gminy w Bydgoszczy, która powstała w 1773 roku. Z inicjatywą utworzenia osobnej gminy w Fordonie wystąpił sam król Fryderyk Wilhelm III, jednak trudne okoliczności z 1806 roku wstrzymały te plany.

Realizację stworzenia gminy ewangelicko-unijnej w Fordonie udało się zrealizować dopiero w 1822 roku. Do nowej gminy należało blisko 2000 ewangelików z 36 okolicznych miejscowości.

W miejscowym kościele, który pełnił funkcję unijną, nadzór sprawował Generalny Superintendent z Poznania. W 1824 roku powstała pastorówka, w której urządzono także szkołę ewangelicką; w tym budynku mieściła się sala modlitwy aż do czasu wzniesienia kościoła. Po nałożonych na gminę zobowiązaniach dotyczących spłaty kredytu na budowę obiektu, wspólnota ewangelicka w 1886 roku podjęła decyzję o zrzeczeniu się prawa do budynków szkolnych znajdujących się obecnie przy ulicy Wyzwolenia 4. W 1888 roku z kolei otwarto cmentarz ewangelicki przy ul. Cechowej, który sąsiadował z cmentarzem katolickim.

Budowę nowego kościoła rozpoczęto 16 października 1878 roku, co jest datą bardziej wiarygodną niż ta podawana w przewodnikach turystycznych, która wskazuje na rok 1877. Ostateczne zakończenie budowy miało miejsce w listopadzie 1879 roku, kiedy to 27 listopada świątynia została uroczyście poświęcona przez Konsystorialnego Superintendenta Taube z Bromberga. Prace wykończeniowe i wyposażeniowe trwały jeszcze do 1892 roku, a architektura kościoła została utrzymana w stylu neogotyckim, wykorzystując do budowy czerwoną cegłę klinkierową. Wieża oraz zakrystia zostały prawdopodobnie dobudowane w pierwszej dekadzie XX wieku, a kościół otrzymał wezwanie św. Jana Apostoła.

Kościół został wzbogacony o dwa brązowe dzwony oraz organy Wilhelma Sauera z Frankfurtu, pozyskane za kwotę 4000 marek. Gmina fordońska zaciągnęła pożyczkę w wysokości 21000 marek na budowę, którą następnie częściowo pokryto z funduszy państwowych. W latach 1850–1914 nastąpił rozkwit parafii ewangelickiej w Fordonie; w tym czasie niemieccy ewangelicy stanowili większość mieszkańców regionu. Po I wojnie światowej liczba wiernych zmalała do około 900, a przed II wojną światową do zaledwie 300 osób.

W okresie międzywojennym parafia ewangelicka obejmowała także okoliczne miejscowości jak: Strzelce Dolne, Strzelce Górne, Jarużyn, Miedzyń, Mariampol, Zofin, Łoskoń, Pałcz, Czarnówko, Siernieczek i Brdyujście. W 1929 roku, z okazji pięćdziesięciolecia kościoła, przeprowadzono jego remont przy wsparciu Gustav Adolf Verein z Wrocławia, co zaowocowało m.in. dużym dywanem ołtarzowym z czystej wełny i malowaniem prezbiterium na niebiesko. Sprowadzono również dwa dzwony stalowe z giserni Schellinga w Apolda w Niemczech.

Rok 1933 przyniósł kościołowi ewangelickiemu w Fordonie przywileje równe tym, jakie mieli katolicy. Obiekt służył celom sakralnym do 1945 roku, kiedy to po wojnie członkowie niemieckiej parafii ewangelickiej opuścili Polskę. Świątynia została przekazana starostwu w Bydgoszczy i oddana w użytkowanie katolikom, podobnie jak inne kościoły ewangelickie w regionie. Niestety, opóźnienia w wykonaniu niezbędnych kroków prawnych przez duchowieństwo przyczyniły się do przeszło trzydziestoletnich trudności w przejęciu kościoła.

Władze po końcu lat 40-tych nie wykazywały chęci oddania obiektu, który został przekształcony w magazyn zboża, a później w latach 50-tych, w magazyn odzieży ochronnej. W latach 70. XX wieku zdewastowany budynek planowano zniszczyć, z powodu zniszczonego dachu, pęknięć w ścianach oraz braków w konstrukcji.

W tym czasie proboszcz parafii św. Mikołaja, ks. Stanisław Grunt, angażował się w starania o odzyskanie świątyni. Udało mu się to w 1983 roku, kiedy to kościół został w końcu przywrócony pod zarząd parafii św. Mikołaja. W latach 1983-1985 przeprowadzono kapitalny remont, a 1 listopada 1985 roku ks. bp Marian Przykucki dokonał ponownego poświęcenia kościoła, przeznaczając go dla ośrodka Duszpasterstwa Akademickiego “Emaus”. Pastorówka podczas tego okresu została przekształcona w żłobek.

W 1990 roku została ustanowiona parafia pod wezwaniem św. Jana Apostoła i Ewangelisty. Z tego powodu zdecydowano, aby nowo powstające świątynie w Fordonie przyjmowały wezwania innych ewangelistów, co również miało miejsce. W latach 90-tych XX wieku kościół wzbogacono w sprzęt liturgiczny, a w 2001 roku zyskał zewnętrzną iluminację. Planowany jest również remont wieży w 2017 roku.

Architektura

Świątynia została zaprojektowana w stylu neogotyckim, który cieszył się dużą popularnością w Bydgoszczy, szczególnie w architekturze sakralnej w drugiej połowie XIX wieku.

Jest to trójnawowy obiekt o charakterze bazylikowym, a prezbiterium zwrócone jest ku wschodowi. Zakończone jest trójboczną apsydą, a tuż obok znajduje się zakrystia.

W centralnym punkcie elewacji południowej wyróżnia się wysoka wieża z iglicą. Przyziemie tej wieży zdobi kruchta, która pierwotnie pełniła funkcję głównego wejścia do kościoła. Fasada zewnętrzna kościoła jest ozdobiona oskarpowaniem. Większość okien jest wykonana w formie rozet, podczas gdy inne zostały zamknięte łukiem ostrym.

Wnętrze

Wnętrze tego kościoła urzeka surowym stylem, który jest typowy dla architektury neogotyckiej. Cechą charakterystyczną tego miejsca są potężne emporami, które są często spotykane w budynkach ewangelickich.

Nawy boczne wykończono stropami płaskimi, natomiast nawa główna zachwyca stropem załamanym, co nadaje całości niezwykły charakter.

W latach 90. XX wieku, współczesne umeblowanie oraz wystrój wnętrza zostały zaprojektowane przez utalentowanych artystów plastycznych, Halinę i Włodzimierza Krzemkowskich, którzy pochodzą z Bydgoszczy.

Wewnątrz kościoła znajdują się dwa obrazy: Matki Bożej Nieustającej Pomocy oraz św. Jana, który jest patronem tej świątyni. Ikona przedstawia Jana spoczywającego na piersiach Pana Jezusa podczas Ostatniej Wieczerzy. Obydwa dzieła, tak jak i obrazy stacji Drogi Krzyżowej, są autorstwa artysty Władysława Burchardta.

Od roku 1995, na wieży kościoła, zawieszone są trzy dzwony o wadze odpowiednio 450, 250 oraz 170 kg, które noszą imiona: Maryja, Jan Apostoł oraz Tomasz Apostoł.

---

Oceń: Kościół św. Jana Apostoła i Ewangelisty w Bydgoszczy

---