Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Bydgoszczy

---

Położenie

Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy usytuowany jest przy ulicy Ugory 16, w malowniczej dzielnicy Szwederowo w Bydgoszczy.

Historia

Historia budowy kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy na Szwederowie sięga burzliwych czasów przełomu XIX i XX wieku. Władze pruskie były niechętne do wydzielania nowych parafii rzymskokatolickich, co wynikało z obaw o szybszą asymilację polskiego żywiołu. Mimo licznego skupiska Polaków katolickich na Szwederowie w latach 1870–1910, jedyną nową świątynią, która powstała, był kościół ewangelicko-unijny w 1906 roku.

W 1917 roku, po wizytacji parafii farnej w Bydgoszczy, arcybiskup gnieźnieński i poznański Edmund Dalbor dostrzegł potrzebę utworzenia nowej parafii na Szwederowie. W tym celu powierzył zadanie prowadzenia działań duszpasterskich oraz budowy kościoła ks. Janowi Konopczyńskiemu, wikariuszowi z parafii farnej. W tym czasie powstało także Katolickie Stowarzyszenie Budowy Kościołów w Bydgoszczy i Okolicy.

W sierpniu 1917 roku stowarzyszenie zakupiło działki przy ul. ks. Ignacego Skorupki 2-4 i 8-10 z myślą o przyszłej budowie kościoła, jednakże wojna uniemożliwiła realizację tych planów.

Dopiero po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1920 roku, powstały odpowiednie warunki do rozpoczęcia prac nad nową świątynią. Teren Szwederowa został włączony do Bydgoszczy, a istniejąca parafia farna podzieliła się na cztery okręgi duszpasterskie, w tym na Szwederowo, które liczyło 6,7 tys. mieszkańców.

Brak kościoła zmuszał do odprawiania mszy w plenerze w niedziele i święta, a w dni powszednie nabożeństwa odbywały się w kuchni dla ubogich przy ul. Orlej 66. Later, prowizoryczny kościół został urządzony w wynajętej sali tanecznej i restauracji Conitzera przy ul. Dąbrowskiego 2. Adaptacja sali na tymczasowy kościół miała miejsce dzięki pomocy Pawła Kuklińskiego oraz parafian, a wszystkie prace finansowane były z dobrowolnych darowizn.

Nie nadano formalnie tytułu sali, ale w ołtarzu głównym umieszczono obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, przekazany z parafii farnej. Dnia 10 kwietnia 1924 roku ks. kard. Edmund Dalbor erygował parafię pw. Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

Mimo wzrastającej liczby mieszkańców Szwederowa, tymczasowy obiekt okazał się niewystarczający. Budowa większej świątyni stała się pilnym zadaniem. Choć już w 1923 roku, Rada Miejska Bydgoszczy podjęła decyzję o przekazaniu gruntu pod budowę, proboszcz ks. Jan Konopczyński postanowił zakupić inną nieruchomość przy ul. Ugory 8-9.

Pierwotnie planowano budowę z pruskiego muru, lecz pod wpływem architekta Stefana Cybichowskiego z Poznania, projekt został zmodyfikowany na konstrukcję z żelazobetonu. Prace budowlane rozpoczęły się w październiku 1926 roku, a w procesie wznoszenia świątyni brało udział codziennie około 150 mieszkańców Szwederowa. Mury i dach zostały ukończone do 1927 roku, a zakończenie wyposażenia wnętrza trwało do 1937 roku.

Finansowanie budowy pochodziło z darowizn osób prywatnych, instytucji oraz stowarzyszeń. Oprócz tego, organizowano loterie fantowe i charytatywne zabawy. Również duża część prac była wykonywana bezpłatnie przez lokalnych mieszkańców. Budowę wizytował 7 marca 1927 roku prymas Polski ks. kard. August Hlond, który interesował się postępem robót.

W 1927 roku parafia odzyskała XIV-wieczny dzwon „św. Jan Apostoł” o wadze około 300 kg oraz odlany przez sygnaturki dzwon „Matka Boska Nieustającej Pomocy” o wadze przezroczyste 500 kg. Nowa plebania powstała również według projektu architekta Stefana Cybichowskiego. Kościół został poświęcony 28 października 1928 roku, a uroczysta introdukcja proboszcza miała miejsce 23 lutego 1930 roku.

W 1933 roku zaprojektowano barokowe wnętrze przez architekta Mariana Andrzejewskiego, a budowa ołtarzy zakończono w 1937 roku. W okresie międzywojennym, kościół zyskał znaczące uznanie, a w parafii powstało 19 bractw i stowarzyszeń katolickich.

Okres II wojny światowej przyniósł trudne chwile. Mimo zakazu używania języka polskiego w kościele, ks. Jan Konopczyński, wraz z innymi kapłanami, nieprzerwanie odprawiał msze po polsku. Plebania stała się również miejscem kontaktowym Armii Krajowej oraz „tajnym miniseminarium duchownym”. Niestety, podczas wojny infrastruktura kościoła doznała znacznych zniszczeń, które wymagały wielu prac remontowych po 1946 roku.

Dzięki ogólnomiejskim zbiórkom, przeprowadzono restaurację wnętrza przez Władysława Pacholskiego, a odnowioną świątynię 29 czerwca 1947 roku konsekrował ks. bp dr Lucjan Bernacki. W kolejnych latach kościół przeszedł szereg remontów oraz wzbogacił się o witraże i nowe elementy wyposażenia, w tym:

• 1947 – nowy dzwon „Święty Wojciech” o wadze 750 kg, zawisł w kościele, upamiętniając mieszkańców Szwederowa zamordowanych 10 września 1939 r.,
• 1948 – kościół wzbogacił się o organy z poewangelickiego kościoła w Mąkowarsku,
• 1949 – nowy krzyż misyjny w miejsce zniszczonego,
• 1952–1956 – budowano zakrystię i kotłownię mimo braku pozwoleń,
• 1957 – zamontowano półokrągłe okna witrażowe,
• 1958–1962 – generalny remont kościoła,
• 1965 – odsłonięcie pomnika dla zamordowanych parafian,
• 1969–1970 – przełożenie dachu świątyni,
• 1974 – odnowienie wnętrza oraz terenu przykościelnego,
• 1975 – budowa Domu Katechetycznego,
• 1976 – remont oraz konserwacja wieży,
• 1981–1982 – ułożenie marmurowej posadzki,
• 1989 – zrekonstruowany Krzyż Pamiątkowy z 1935 roku,
• 1990–2000 – kompleksowe prace malarskie i blacharskie.

Architektura

Architektura kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Bydgoszczy jest niezwykle interesującym przykładem poszukiwań w zakresie stylu narodowego, które zyskały na znaczeniu w latach 20. XX wieku. Forma tej świątyni łączy w sobie elementy historyzmu oraz cechy ludowe, co nadaje jej unikatowy charakter.

Odpowiednie połączenie tych stylistyk sprawia, że budowla nie tylko wyróżnia się w przestrzeni miejskiej, ale także stanowi ważny element kulturowy, odzwierciedlając ówczesne dążenia architektoniczne.

Wygląd zewnętrzny

Świątynia charakteryzuje się trójnawowym układem bazylikowym, składającym się z czterech przęseł oraz prezbiterium, które zamknięte jest pięciobocznie i skierowane w stronę południową. Od frontu dominuje masywna wieża, nadając budowli wyrazisty kształt.

Zgodnie z pierwotnymi projektami, kościół miał być krótszy o jedno przęsło, a jego konstrukcja miała być ryglowa, obłożona deskami. W praktyce jednak ze względu na przepisy przeciwpożarowe doszło do zmiany w planach. Korpus obiektu został otynkowany, a wieżę pokryto blachą miedzianą.

Zewnętrzny wygląd budowli przywodzi na myśl architekturę ludową zarówno przez kształt spłaszczonego hełmu wieży, jak i przez portyk kolumnowy przy głównym wejściu. Warto również zwrócić uwagę na pierwotne okna, które miały podział krzyżowy, jednak ich forma uległa zmianie po II wojnie światowej. Pojawił się także nowy portyk od strony zachodniej, który nawiązuje do pierwotnego stylu.

Wnętrze

Wnętrze kościoła prezentuje się w stylu neobarokowym. Na jego przestrzeni nawy oddzielone są spłaszczonymi arkadami, zdobionymi stiukowymi zwornikami w formie kartuszy, które przyciągają wzrok swoim ornamentem rocaillowym oraz kratką regencyjną. Nawy i prezbiterium, które mają trójboczną absydę, przykryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami.

Monumentalny charakter prezbiterium nadaje mu otoczenie sześcioma kolumnami, które posiadają jońskie kapitele. Na tych kolumnach wsparty jest owalny, murowany chór muzyczny, umiejscowiony nad głównym wejściem.

Warto wspomnieć o monumentalnych polichromiach, które wykonał poznanski artysta Leon Drapiewski. W ołtarzu głównym można zobaczyć obraz Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, stworzony w latach 30. XX wieku w Bawarii.

---

Oceń: Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy w Bydgoszczy

---