Pomnik Wolności w Bydgoszczy

---

Opis

Pomnik Wolności w Bydgoszczy ma formę kamiennego obelisku, który wyróżnia się swoją imponującą konstrukcją. U jego podstawy umieszczono tablicę zawierającą napis: Civitas Bydgostiensis Libera, co przekłada się na Miasto Bydgoszcz Wolne.

Na frontowej części obelisku znajdują się płaskorzeźby oraz tablice pamiątkowe, które nawiązują do istotnych wydarzeń historycznych związanych z miastem. W bezpośrednim sąsiedztwie pomnika można dostrzec również płytę nagrobną, która upamiętnia poległych jedenastu żołnierzy radzieckich, co stanowi ważny element kontekstu historycznego tego miejsca.

Historia

Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej

W styczniu 1945 roku, po odbiciu Bydgoszczy spod okupacji hitlerowskiej, na Placu Wolności, w rejonie, gdzie do 1919 roku istniał pomnik cesarza Wilhelma I, złożono prochy rosyjskiego pułkownika Grigorija Bolszanina, który zginął w trakcie działań wojennych o miasto.

Pochówek otoczył kamień nagrobny, a władze miasta postanowiły wskazać to miejsce jako symbol pamięci o czynach bohaterskich nie tylko żołnierzy Armii Czerwonej, ale również wojsk polskich, które walczyły o Bydgoszcz.

Na wiosnę 1945 roku powstał komitet budowy pomnika wdzięczności, a jego przewodniczącym został prezydent miasta Witold Szukszta. Już 14 kwietnia przedstawiono pierwsze koncepcje pomnika, które zlecono architektowi Janowi Kossowskiemu. Stworzył on projekt prostego obelisku, symbolizującego „triumf Słowiańszczyzny nad Niemcami”.

Monument, znany jako Pomnik Wdzięczności Żołnierzom Armii Czerwonej, został odsłonięty 7 listopada 1945 roku. Był to hołd dla żołnierzy, którzy w styczniu tego samego roku walczyli w czasie wyzwalania miasta i okolic. Na frontowej stronie cokołu umieszczono tablicę, która zawierała herb Bydgoszczy oraz napisy w polskim i rosyjskim informujące o wyzwoleniu. W bezpośrednim sąsiedztwie pomnika znajdowała się także płyta nagrobna z nazwiskami radzieckich oficerów, którzy zginęli w 1945 roku oraz zostali tam pochowani. Zamierzano, że obelisk będzie jedynie tymczasowy, do momentu powstania bardziej reprezentacyjnego pomnika.

W 1948 roku stworzono Obywatelski Komitet Budowy Pomnika Wdzięczności dla Armii Czerwonej, co zaowocowało ogólnopolskim konkursem na projekt nowego pomnika, z datą odsłonięcia ustaloną na 1 maja 1949 roku. Koszty miała pokryć społeczna zbiórka. Po rozważeniu czterech lokalizacji, wybrano Plac Wolności, jednak dalsze działania utknęły w martwym punkcie z powodu licznych trudności:

• niedostateczne środki z ogólnopolskich zbiórek oraz podatków.
• trudności z wyborem odpowiedniego projektu, ostatecznie wybrano pracę prof. Mariana Wnuka z ASP w Gdańsku.
• problemy z lokalizacją, w szczególności z sąsiadującymi świątyniami, które stwarzały niekorzystne tło zarówno dla lokalizacji na Placu Wolności, jak i Placu Teatralnym.

W styczniu 1955 roku podjęto kolejną próbę wybudowania Pomnika Czerwonoarmisty, wybierając lokalizację na Placu Teatralnym, gdzie przy pomocy wysokich drzew miała zostać zasłonięta sylwetka kościoła farnego. Koszty miały być pokryte z budżetu państwowego, a projekt pomnika znów powstał dzięki prof. Marianowi Wnukowi. Jego zarysował figurę żołnierza Armii Czerwonej w szynelu, z bronią w dłoni, na betonowym fundamencie ze stopniami.

Pomimo zapewnionego finansowania i wyznaczenia daty odsłonięcia na 22 lipca 1956 roku, projekt nie doszedł do skutku. Przeszkody stanowiły zmiany polityczne w 1956 roku, co spowodowało utratę zapału zarówno wśród mieszkańców, jak i władz. Prace rzeźbiarskie zostały wstrzymane i nigdy nie zostały wznowione.

Ostatecznie prosty obelisk z 1945 roku pozostał jedynym pomnikiem ku czci żołnierzy Armii Czerwonej.

Pomnik Wolności

Po 1989 roku zmiany polityczne wpłynęły na interpretację i wartość martyrologiczną pomnika. W 1990 roku, w wyniku prośby mieszkańców, Rada Miejska podjęła decyzję o przekształceniu pomnika Wdzięczności w pomnik Wolności. Zmiany planowano wprowadzać stopniowo poprzez dodawanie odpowiednich płaskorzeźb.

Uroczystość odsłonięcia nowego pomnika odbyła się 10 listopada 1991 roku. Na podstawie uchwały Rady Miejskiej, w 1994 roku na frontowej ścianie monumentu umieszczono płaskorzeźbę w brązie. Jej tematyką było powitanie powracających do Polski wojsk polskich 20 stycznia 1920 roku, które miało miejsce na Starym Rynku. Płaskorzeźbę stworzył rzeźbiarz Aleksander Dętkos, znany bydgoski artysta. W 1995 roku, na lewym boku pomnika, zainstalowano tabliczki z datami istotnych wydarzeń dla miasta, ponownie autorstwa Aleksandra Dętkościa. Natomiast płyta nagrobna upamiętniająca jedenastu radzieckich żołnierzy pozostała bez zmian.

---

Oceń: Pomnik Wolności w Bydgoszczy

---