Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy

---

Lokalizacja

Siedziba Filharmonii Pomorskiej jest usytuowana w wschodniej części Śródmieścia Bydgoszczy, które można określić jako centrum tzw. dzielnicy muzycznej. Obiekt otoczony jest parkiem im. Jana Kochanowskiego, który stanowi doskonałe miejsce na spacery przed lub po koncertach, a także szkołami muzycznymi oraz plenerową galerią rzeźb kompozytorów i wirtuozów muzyki poważnej, co podkreśla artystyczny charakter tej lokalizacji.

W dniu 30 czerwca 2021 roku Rada Miasta Bydgoszczy podjęła decyzję o nadaniu placowi przed Filharmonią imienia Krzysztofa Pendereckiego, co jest znakiem uznania dla jego wkładu w świat muzyki oraz kultury. W ramach porządkowania przestrzeni wokół budynku, w lipcu 2021 roku, zburzono modernistyczny budynek kwiaciarni z lat 60., który znajdował się przy ul. Słowackiego, co ma na celu dalsze upiększenie okolicy i podkreślenie roli Filharmonii Pomorskiej jako ważnego centrum artystycznego w Bydgoszczy.

Charakterystyka

Filharmonia Pomorska to niezwykle istotna instytucja w obszarze kultury, której główne organy zarządzające to Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego. Ta prestiżowa placówka artystyczna oferuje bogaty program, w tym koncerty symfoniczne, kameralne oraz recitale wybitnych artystów i wirtuozów z różnych zakątków świata. Na scenie filharmonii regularnie odbywają się występy solistów oraz znanych zespołów filharmoników z Polski i zagranicy, a także różnorodne koncerty o charakterze jubileuszowym i okolicznościowym. Dodatkowo, organizowane są sympozja oraz kongresy, współpracujące z uniwersytetami, firmami i bankami.

Repertuar, który można usłyszeć na tym wyjątkowym miejscu, obejmuje utwory muzyczne z różnych epok – od dawnych kompozycji po prawykonania dzieł współczesnych. Jednym z atutów Filharmonii Pomorskiej jest jej słynna, doskonała akustyka, która sprzyja zarówno występom na żywo, jak i nagraniom muzyki poważnej oraz współczesnej, które są później wydawane na płytach kompaktowych.

Dyrektorzy

Filharmonia Pomorska w swojej historii miała kilku znaczących dyrektorów, którzy przyczynili się do jej rozwoju:

• 1953-1991 – Andrzej Szwalbe,
• 1991–2015 – Eleonora Harendarska,
• od 2015 – Maciej Puto.

Jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii tej instytucji był Andrzej Szwalbe, wieloletni dyrektor, który miał kluczowy wkład w powstanie oraz uznanie Filharmonii Pomorskiej jako znanej sceny w Europie.

Statystyki

Pod względem działalności, w 2010 roku Filharmonia Pomorska zrealizowała we własnej sali aż 360 koncertów, które przyciągnęły 79,2 tys. widzów. To świadczy o dużym zainteresowaniu i znaczeniu tej instytucji w życiu kulturalnym regionu.

Historia

Miejska Orkiestra Symfoniczna

Historia Filharmonii Pomorskiej sięga roku 1921, kiedy to w Toruniu zainaugurowano działalność Pomorskiego Towarzystwa Muzycznego oraz Konserwatorium Muzycznego, które uzyskało status szkoły wyższej. Dyrekcja Piotra Perkowskiego, jednego z najwybitniejszych kompozytorów okresu międzywojennego, oraz nadzór Alojzego Hermana doprowadziły do powstania Orkiestry Symfonicznej w dniu 22 kwietnia 1936 roku. Już rok później wystąpiono z projektem budowy nowego gmachu dla zespołu, wyznaczając na patrona Karola Szymanowskiego, który miał znaczący wpływ na lokalne życie muzyczne, odwiedzając Pomorskie Towarzystwo Muzyczne.

W 1922 roku w Bydgoszczy założono Towarzystwo Muzyczne, a jedną z głównych sekcji była sekcja orkiestralna pod przewodnictwem Zygmunta Urbanyi. Pomimo wysiłków, nie zdołano w latach 20. uruchomić zespołu symfonicznego. Dwa lata później powstało Pomorskie Towarzystwo Filharmoniczne, które zrzeszało przedstawicieli środowiska muzycznego z Bydgoszczy, Grudziądza oraz Torunia. Plany utworzenia Orkiestry Pomorskiego Towarzystwa Filharmonicznego o symfonicznym i operowym charakterze w 1925 roku nigdy się nie zrealizowały, co spowodowane było odmową przydzielenia subwencji ze strony państwa.

W obliczu tych trudności, bydgoscy melomani mogli liczyć na bogaty program koncertowy organizowany przez Towarzystwo Muzyczne, które do 1930 roku zapraszało zarówno krajowych, jak i zagranicznych artystów, organizując m.in. występy lokalnych orkiestr wojskowych oraz koncerty w Bydgoskim Konserwatorium Muzycznym pod kierownictwem Wilhelma von Winterfelda, a także orkiestry Teatru Wielkiego w Poznaniu.

Społeczna inicjatywa muzyków doprowadziła w styczniu 1936 roku do powołania bydgoskiej orkiestry symfonicznej opierającej się na zasadach dobrowolności. Przywództwo artystyczne nadzór objął kapelmistrz Teatru Miejskiego Karol Kulecki, który po kilku tygodniach ustąpił miejsca Wilhelmowi von Winterfeldowi. Inauguracyjny koncert odbył się 8 maja 1936 roku w sali „Strzelnicy” przy ul. Toruńskiej, a rok później dyrygentem orkiestry został profesor Miejskiego Konserwatorium Muzycznego – Alfons Rezler. To on zapewnił jej organizację oraz odpowiedni skład, włączając nauczycieli konserwatorium i utalentowanych uczniów.

W miarę upływu czasu, orkiestra zyskała na znaczeniu, a w 1938 roku jej działalność została wsparta przez Bydgoskie Towarzystwo Muzyczne. Niestety, wybuch II wojny światowej i lata okupacji przyczyniły się do zniszczenia tego dorobku.

Pomorska Orkiestra Symfoniczna

Po zakończeniu II wojny światowej, nowym kierownikiem orkiestry został Arnold Rezler, który w lipcu 1945 roku zorganizował zespół stanowiący podwaliny Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Bydgoszczy. W przeważającej mierze zespół składał się z muzyków zlikwidowanej Orkiestry Symfonicznej, która jednak odrodziła się w Toruniu po wojennej przerwie. W 1946 roku, z okazji jubileuszu 600-lecia nadania praw miejskich Bydgoszczy, zainaugurowano ponownie Miejską Orkiestrę Symfoniczną, która wystąpiła po raz pierwszy 7 maja tego roku podczas otwarcia Pomorskiego Domu Sztuki. W niedługim czasie orkiestrze przyznano stałą subwencję, a Bydgoskie Towarzystwo Muzyczne objęło nad nią patronat.

Dyrekcja artystyczna pozostała przy Arnoldzie Rezlerze, a zespół działał pod nową nazwą Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej, rozszerzając swoją działalność na całe województwo bydgoskie, w tym takie miasta jak Toruń, Włocławek czy Grudziądz. W wyniku zmian kadrowych w 1949 roku po rezygnacji Rezlera, orkiestra osiągnęła skład 51 muzyków. Kierownictwo sprawowali kolejni dyrygenci, w tym Olgierd Straszyński, Edward Bury i Tadeusz Wilczak. W tym czasie dyrektorem był Mieczysław Tomaszewski.

Orkiestra opierała swoją działalność na rozbudowanych planach repertuarowych, co pozwoliło jej realizować ambitne przedsięwzięcia muzyczne. Koncerty miały miejsce aż do 1958 roku w Bydgoszczy, przemiennie w Pomorskim Domu Sztuki oraz Teatrze Ziemi Pomorskiej.

W 1949 roku orkiestra napotkała trudności finansowe z powodu nieregularnych dotacji ze strony Ministerstwa Kultury i Sztuki. W 1950 roku młody entuzjasta muzyki, asystent UMK, Andrzej Szwalbe, powołał społeczny Komitet Przyjaciół Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej, który szybko zrzeszył 2 tysiące uczestników, co pomogło w uzyskaniu środków finansowych na działalność orkiestry.

Filharmonia Pomorska

Nowa era w życiu muzycznym Bydgoszczy rozpoczęła się we wrześniu 1951 roku, gdy Andrzej Szwalbe objął stanowisko dyrektora Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej i podjął starania o jej upaństwowienie, co udało się w grudniu 1952 roku. 1 stycznia 1953 roku orkiestra została przekształcona w Państwową Filharmonię Pomorską w Bydgoszczy.

Wkrótce potem, z inicjatywy społecznego komitetu, rozpoczęto starania o budowę nowej siedziby filharmonii. Lokalizacja przy ul. Słowackiego została wybrana m.in. ze względu na bliskość do bazyliki św. Wincentego a’Paulo. Uroczyste wmurowanie kamienia węgielnego odbyło się 26 czerwca 1954 roku. Budowa zakończona w 1958 roku, dostarczyła obiektu o doskonałych warunkach akustycznych.

Formalne otwarcie nowego gmachu miało miejsce 16 listopada 1958 roku podczas uroczystego koncertu pod batutą Zbigniewa Chwedczuka, transmitowanego przez Polskie Radio. Po nim zorganizowano pierwszą edycję Festiwalu Muzycznego, odbywającego się w Bydgoszczy oraz okolicznych miastach, Toruniu i Włocławku. Tego samego roku filharmonia otrzymała imię Ignacego Jana Paderewskiego, ponieważ jego brat przyrodni, Józef Paderewski, przez wiele lat mieszkał i pracował w Bydgoszczy.

Następujące lata były okresem wzmożonej pracy nad podnoszeniem poziomu artystycznego. W realizacji dzieł wokalno-instrumentalnych brał udział chór „Arion”, a dzięki liderowi Szwalbe, filharmonia cieszyła się dobrą organizacją. W 1961 roku odbył się pierwszy krajowy I Ogólnopolski Konkurs Pianistyczny im. I.J. Paderewskiego, a także wprowadzono coroczne organizowanie Festiwalu Muzyki Polskiej. Filharmonia zyskała międzynarodową renomę, przyciągając artystów z całego globu, w tym m.in. Witolda Małcużyńskiego (1959), Artura Rubinsteina (1960) oraz Dawida i Igora Ojstrachów (1961).

W latach 60. w Bydgoszczy gościły także pochodzące z różnych stron świata orkiestry, a w 1962 roku przy filharmonii powstał zespół muzyki dawnej, Capella Bydgosiensis Pro Musica Antiqua, który zyskał uznanie w kraju i za granicą. W 1966 roku organizowano festiwal muzyki dawnej „Musica Antiqua Europae Orientalis”, który z każdą edycją zyskiwał na znaczeniu. W jego trakcie przybywały do Bydgoszczy zespoły oraz muzykologowie z całego świata i stał się on ważnym wydarzeniem w międzynarodowym życiu muzycznym.

Filharmonia z każdym rokiem stawała się coraz ważniejszym punktem na muzycznej mapie Polski. Andrzej Szwalbe miał duży wpływ na rozwój filharmonii, a za jego kadencji powstała dzielnica muzyczna, nowoczesna Akademia Muzyczna im. Feliksa Nowowiejskiego oraz galeria posągów kompozytorów i wirtuozów.

W latach 70. i 80. XX wieku, filharmonia miała zaszczyt gościć znanych artystów, a od 1983 roku przyciągała rosnącą liczbę muzyków z Europy Zachodniej oraz Stanów Zjednoczonych. Mimo trudności finansowych po 1990 roku, udało się utrzymać kontakty z artystami zarówno z Wschodu, jak i Zachodu.

Świętując 60-lecie siedziby filharmonii w 2018 roku, odbył się uroczysty koncert z programu historycznego, a na rynku ukazała się monografia pt. „NARÓD SOBIE. 60 lat gmachu Filharmonii Pomorskiej w Bydgoszczy”. Rok ten przyniósł również modernizację budynku, a nowym projektem był Zakup sprzętu i wyposażenia dla Filharmonii Pomorskiej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy, współfinansowany przez Unię Europejską.

W listopadzie 2019 roku ogłoszono konkurs na koncepcję architektoniczno-urbanistyczną remontu i rozbudowy budynku filharmonii, która ma być zakończona do 2025 roku. Nowe rozwiązania przyniosą poprawę funkcjonalności budynku oraz komfort melomanów poprzez rozbudowę sali koncertowej, a także zaplecza gastronomicznego oraz parkingu podziemnego, co na pewno przyczyni się do wzrostu atrakcyjności filharmonii.

Budynek filharmonii

Historia

Budynek, który dziś znamy jako Filharmonia Pomorska, zbudowany został w stylu narodowym, charakterystycznym dla lat 40. i 50. XX wieku. Styl ten jest fuzją architektonicznych kierunków takich jak funkcjonalizm, klasycyzm, renesans, barok oraz rokoko. W elewacji zewnętrznej szczególnie uwidacznia się klasycyzm, mający na celu ukazanie wagi i znaczenia społecznego, jakie miała mieć ta instytucja. Z inicjatywą budowy wystąpił Andrzej Szwalbe, dyrektor filharmonii. W dniu 24 marca 1953 roku, Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej, po konsultacjach z Centralnym Zarządem Oper, Filharmonii i Instytucji Muzycznych w Warszawie, podjęło decyzję o budowie nowego gmachu. Wstępne projekty urbanistyczne zostały opracowane przez zespół pod kierownictwem inż. arch. Jana Kossowskiego. Wśród rozważanych lokalizacji znalazły się: park Ludowy, park Jana Kochanowskiego, plac Kopernika oraz skwer Leszka Białego. Ostatecznie, wybrano teren dawnych kortów tenisowych przy ulicy Słowackiego.

Projekt architektoniczny, który zdobył pierwsze miejsce w konkursie, został stworzony przez Miastoprojekt Bydgoszcz, a przewodniczył mu prof. Piotr Biegański, współtwórca odbudowy Starego i Nowego Miasta w Warszawie. Zrealizowany projekt swoją formą przypomina odbudowywaną wówczas Filharmonię Narodową. Zespół architektów prowadził Stefan Klajbor, a w rolach kluczowych na budowie pracowali: inż. arch. Bogdan Piestrzyński jako konstruktor oraz Witold Straszewicz jako akustyk wnętrza, reprezentujący Politechnikę Warszawską.

Budowę rozpoczęto w lutym 1954 roku pod nadzorem inż. Zbigniewa Arciszewskiego, absolwenta Politechniki Gdańskiej. Wśród robotników byli także wolontariusze z grona kolejarzy oraz harcerzy. Wszystko to było wspierane finansowo przez Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy, na który rzesze bydgoszczan przekazywały datki. Do ogólnego projektu przyczyniła się też delegacja radzieckich budowniczych Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, która wizytowała plac budowy w 1954 oraz 1955 roku. Nowy gmach został całkowicie wzniesiony i wykończony z rodzimego materiału budowlanego, wykorzystując polską myśl techniczną oraz siłę roboczą. Zespół plastyków z Torunia, w tym Józef Kotlarczyk i Zdzisław Kulikowski, odpowiadał za wystrój wnętrza, a boazerie dostarczone zostały przez Bydgoskie Fabryki Mebli. Balustrady wyprodukowano w Kuźni Artystycznej w Gdańsku, a żyrandole w hucie szkła w Szklarskiej Porębie. W fazie realizacji zrezygnowano z dekoracyjnych fryzów i rzeźb.

Wyjątkową uwagą otoczono prace związane z akustyką głównej sali koncertowej. Otrzymała ona amfiteatralne nachylenie, a nad sceną umiejscowiono reflektory akustyczne i pryzmy na tylnej ścianie. Całe wnętrze pokryto boazerią, co miało zapewnić wyrównany czas pogłosu na wszystkich częstotliwościach. Efekty akustyczne okazały się na tyle imponujące, że nie umknęły uwadze specjalistów w branży. W liście, który przekazał ówczesnemu Ministrowi Spraw Zagranicznych, Adamowi Rapackiemu, Szwalbe napisał: „Akustykę zdołaliśmy osiągnąć naprawdę doskonalą. Nie powstydzimy się jej przed Wschodem ani Zachodem […]”. Ostatecznie gmach oddano do użytkowania w stanie surowym w 1955 roku, a prace finalizacyjne zakończono jesienią 1958 roku. Pierwszy koncert inauguracyjny odbył się 15 listopada tego samego roku, z udziałem Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej.

Architektura

Filharmonia ma wymiary 35 × 45 m oraz wysokość 18 m. Elewacja frontowa została podzielona na pięć osi i znajduje się na cokole. W centralnej części budynku manifestuje się zdwojona kolumnada, która przez dwie kondygnacje łączy się w dolnej części z balustradą tralkową. Na wysokości elewacji umiejscowione są gzymsy, nad którymi wznosi się ażurowa attyka. Przy wszystkich elewacjach zaaranżowano tarasy ze schodami. Filharmonia dysponuje dwiema salami koncertowymi: główną, imienia Artura Rubinsteina, która pomieści 924 osoby (obecnie 880) oraz kameralną, imienia Mikołaja Zieleńskiego, pomieszczającą 195 miejsc (teraz 150). Sala główna pozwala na przekazywanie nagrań zarówno kameralnych, jak i wielkich koncertów z orkiestrą oraz chórem, liczącym do 300 członków. Przy elewacjach umieszczono rzeźby takich postaci jak: Fryderyk Chopin, Ignacy Jan Paderewski, Henryk Wieniawski, a także Karol Szymanowski.

Akustyka

Akustyka głównej sali koncertowej Filharmonii Pomorskiej znajduje się w czołówce europejskich standardów, co potwierdzają uwagi wybitnych artystów oraz znawców muzyki. W tej przestrzeni można znaleźć 47-rejestrowe organy mechaniczne produkcji Riger-Kloss z Krnova (Czechy). Sala kameralna natomiast wyposażona jest w 12-głosowe organy barokowe, wykonane przez zakład Stefana Truszczyńskiego z Włocławka. Filharmonia Pomorska szczyci się również bogatą kolekcją instrumentów klawiszowych, w tym fortepianów i klawesynów.

Dzięki doskonałej akustyce, instytucja ta jest popularnym miejscem dla wielu znanych artystów. Filharmonia Pomorska była niejednokrotnie miejscem ważnych nagrań muzycznych, które zdobyły prestiżowe nagrody. To tutaj zrealizowano pierwszą w Polsce płytę audiofilską pokrytą 24-karatowym złotem.

Wnętrza

W budynku filharmonii znajduje się znaczna liczba dzieł sztuki, które są eksponowane na korytarzach oraz w foyer. Wśród wystawionych dzieł wyróżniają się trzy zasadnicze grupy: rzeźba, malarstwo oraz grafika, jak również tkanina artystyczna.

W Galerii Portretu Kompozytorskiego można podziwiać współczesne osiągnięcia rzeźbiarskie. W jej zbiorach znajdują się dzieła artystów takich jak Adam Myjak, Jan Kucz, Kazimierz Gustaw Zemła, Barbara Zbrożyna, Marian Konieczny, Alfons Karny oraz Michał Kubiak. Wśród sportretowanych artystów znajdują się takie postacie jak Fryderyk Chopin, Ignacy Jan Paderewski, Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Ludomir Różycki, Józef Koffler, Artur Malawski, Bolesław Szabelski, Witold Małcużyński, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Artur Rubinstein, Tadeusz Baird, Stefan Kisielewski, Krzysztof Penderecki, a także Witold Lutosławski.

W bocznych foyer na pierwszym piętrze znajdują się prace współczesnych polskich artystów, takich jak Jerzy Nowosielski, Zdzisław Beksiński, Jan Tarasin oraz Władysław Hasior.

Kolekcje

Filharmonia Pomorska dysponuje imponującą kolekcją 54 fortepianów, w tym wiele zabytkowych, przede wszystkim z XIX wieku. Instrumenty pochodzą z różnych zakątków Europy, takich jak Paryż, Berlin, Lipsk, Petersburg, Londyn, Wiedeń, Kolonia, Ryga, Stuttgart, a także z polskich miast: Warszawy, Krakowa, Gdańska, Wrocławia, Kalisza i Bydgoszczy. Zakupy instrumentów rozpoczęto w 1970 roku dzięki dyrektorowi Andrzejowi Szwalbe. Pierwszym nabytym fortepianem był instrument wyprodukowany około 1875 roku w firmie Gebauhr w Królewcu. W 1978 roku zakupiono dziesięć fortepianów, a kolejne 20 między 1980 a 1983 rokiem. Najstarszym eksponatem jest stołowy fortepian dziecięcy, z lat około 1800, wyprodukowany w zakładzie w Nurnbergu. W kolekcji znajduje się również fortepian z 1890 roku, który ówczesne społeczeństwo podarowało kompozytorowi Zygmuntowi Noskowskiemu.

W skład kolekcji wchodzą także rzadkie instrumenty typu harmonikord, pianola oraz klawikord, a także fortepiany stołowe. Do 1985 roku część eksponatów była prezentowana na terenie Filharmonii Pomorskiej, a następnie przeniesiono je do sali balowej w pałacu w Ostromecku. Z uwagi na remont, fortepiany trafiły do magazynów. W 1999 roku opracowano koncepcję ekspozycji zbiorów w muzeum instrumentów muzycznych w Bydgoszczy.

W 1976 roku powstała również kolekcja klawesynów, zainicjowana przez dyrektora Szwalbe, zainspirowana działalnością zespołu Capella Bydgostiensis, który grał na instrumentach muzyki dawnej. Na początku sprowadzono cztery klawesyny z USA, będące replika klasycznych francuskich i flamandzkich instrumentów z XVI–XVIII wieku. To były pierwsze i zarazem największe takie zbiory w Polsce w latach 70. W latach 80. klawesyniści z całej Polski wykonywali na nich swoje utwory, które dokumentowali m.in. w Polskim Radiu. Kolekcja bydgoska zapoczątkowała nową erę w praktyce wykonawczej klawesynowej w Polsce.

Zespoły

Filharmonia Pomorska w Bydgoszczy dysponuje dwoma etatowymi zespołami artystycznymi: Orkiestrą Symfoniczną oraz kapelą kameralną o nazwie Capella Bydgostiensis. W minionych latach w jej strukturach funkcjonował również Zespół Madrygalistów, będący integralną częścią Capelli, a także chór „Arion”, który odgrywał istotną rolę w wykonaniach dzieł oratoryjnych oraz kantatowych. Zespoły filharmonii nie ograniczały się tylko do występów w swojej siedzibie, ale regularnie koncertowały również w zabytkowych wnętrzach sakralnych oraz pałacowych na terenie Kujaw i Pomorza.

Od roku 1963 organizowane były koncerty w rotundzie pałacu w Lubostroniu, a w latach 70. w kościele pocysterskim w Koronowie. Dodatkowo, artyści występowali także w Chełmży, Toruniu, Grudziądzu oraz w wielu innych miejscowościach w regionie.

Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej

Osobny artykuł: Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej. Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Pomorskiej powstała w 1946 roku i ma swoje korzenie w Miejskiej Orkiestrze Symfonicznej, która została założona w 1936 roku. Orkiestra obecnie liczy blisko 100 wielkich muzyków. Na czoło zespołu wysuwa się Tadeusz Wojciechowski, pełniący rolę szefa i głównego dyrygenta, któremu towarzyszy drugi dyrygent – Eugene Tzigane.

Orkiestra Kameralna Capella Bydgostiensis

Osobny artykuł: Capella Bydgostiensis. Zespół Capella Bydgostiensis powstał w 1962 roku i jest jednym z najstarszych zespołów, które grają muzykę dawną, na oryginalnych instrumentach z epoki lub ich wiernych kopiach. Repertuar Capelli jest niezwykle różnorodny – obejmuje utwory od muzyki średniowiecznej po współczesną awangardę.

Obie orkiestry Filharmonii Pomorskiej wykazały się znacznym dorobkiem artystycznym, który obejmuje wiele nagrań oraz zagranicznych tournée. Niejednokrotnie zawodnicy brały udział w światowych prapremierach dzieł renomowanych kompozytorów, takich jak Henryk Mikołaj Górecki, Wojciech Kilar, Bogusław Schaeffer, Romuald Twardowski czy Zbigniew Penherski.

Tournee zespołów Filharmonii Pomorskiej

Zespoły Filharmonii Pomorskiej zaczęły odbywać gościnne występy zarówno w kraju, jak i za granicą już od wczesnych lat 60. Te występy miały ogromne znaczenie dla rozwoju ich poziomu artystycznego oraz zwiększenia prestiżu. Pierwszym gościnnym występem orkiestry FP pod batutą Zbigniewa Chwedczuka był koncert, który miał miejsce w Filharmonii Narodowej w Warszawie 13 stycznia 1961 roku. Na przestrzeni owych lat, bydgoskie zespoły, tj. Orkiestra Symfoniczna i Capella Bydgostiensis, regularnie pojawiały się na scenie Filharmonii Narodowej oraz często odbywały tournée po Europie, głównie w krajach byłego bloku socjalistycznego w latach 1961, 1967, 1971, 1972, 1973 oraz 1977.

Muzycy z Bydgoszczy zagrali również w Berlinie Zachodnim w latach 1976 oraz 1979, a także w takich krajach jak Włochy (1968, 1969), Hiszpania (1978), Dania (1981), Francja (1981, 1984, 1985), Belgia i Holandia (1984, 1985) oraz wielu innych. W latach 90. miały również miejsce tournée w Niemczech, Francji, a także w Stanach Zjednoczonych. Przez długi czas, reprezentacyjnym zespołem zagranicznym Filharmonii Pomorskiej była Capella Bydgostiensis, która wraz z Zespołem Madrygalistów koncertowała na różnych festiwalach w Europie, organizując liczne tournée pod auspicjami Polskiej Agencji Artystycznej PAGART.

Działalność artystyczna

Działalność artystyczna Filharmonii Pomorskiej, która od lat cieszy się uznaniem w polskim świecie kultury, umiejscawia tę instytucję pośród czołowych filharmonii w kraju. W jej programie nie ograniczono się jedynie do wydarzeń muzycznych, ale wzbogacono je o różnorodne przedsięwzięcia pozamuzyczne, które obejmują takie dziedziny jak plastyka, nauka, twórczość oraz programowanie kultury. Mozaicę artystyczną wypełniają koncerty symfoniczne i kameralne, recitale, audycje muzyczne adresowane do szkół, a także festiwale oraz kongresy naukowe. Dopełnieniem tych aktywności są nagrania płytowe, filmy muzyczne oraz inspiracje dla współczesnych kompozytorów.

Prawykonania

W zakresie osiągnięć artystycznych Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Pomorskiej, chóru „Arion” oraz zespołów kameralnych Capelli Bydgostiensis, znajduje się około 100 prawykonań, w przeważającej części dotyczących muzyki polskiej, ale także zagranicznej. Wśród tych kompozycji wypada wymienić zarówno utwory symfoniczne, jak i kameralne, a także koncerty na instrumenty solowe oraz występy wokalne.

Filharmonia Pomorska brała aktywny udział w tworzeniu około 50 kompozycji na zamówienie, które były prezentowane w Bydgoszczy w ramach Festiwali Muzyki Polskiej oraz Musica Antiqua Europae Orientalis. Niektórzy kompozytorzy dedykują swoje utwory muzykom z okazji jubileuszy instytucji. Na scenach filharmonii wykonywano także dzieła twórców z bydgoskiego środowiska kompozytorskiego, w tym Floriana Dąbrowskiego („Mała uwertura krakowska” – 1948, „Odejście Fryderyka” – 1949, „Suita symfoniczna” – 1951), a także Konrada Pałubickiego („Witraże”, „Koncert fletowy”, „Muzyka na głos i orkiestrę”, „Concertina na fortepian”, „Koncert skrzypcowy”) oraz Jana Wieczorka („Kapriola” – 1969). Ważnym momentem było prawykonanie „Koncertu fortepianowego” Kazimierza Serockiego, które miało miejsce na koncercie Pomorskiej Orkiestry Symfonicznej, zorganizowanym w Pomorskim Domu Sztuki pod dyrekcją Arnolda Rezlera 13 marca 1947 roku.

Filharmonia Pomorska jest także odpowiedzialna za prawykonania utworów autorów takich jak Witold Rudziński, Tadeusz Machl (koncert klawesynowy – 1964, „Uwertura uroczysta” – 1971), Romuald Twardowski („Mała liturgia prawosławna”, „Oda do młodości” – 1969, „Trzy sonety pożegnalne” – 1971), Tadeusza Paciorkiewicza, Joanny Bruzdowicz, Kazimierza Wiłkomirskiego, Zbigniewa Bargielskiego („W kręgu” – 1970), Romana Palestra („Wisła” – 1956), Wojciecha Kilara („Siwa mgła” – 1979), Marka Stachowskiego, Bogusława Schaeffera oraz Henryka Mikołaja Góreckiego („Miserere” – 1987) i wielu innych.

Imprezy muzyczne

Jednym z głównych celów działania Filharmonii Pomorskiej jest umuzykalnianie dzieci oraz młodzieży. Co roku odbywa się około 1300 audycji i koncertów skierowanych do młodych słuchaczy. W programie znajdują się cykle koncertów takie jak:

• „Akademia WioliMisia” skierowana do dzieci od 3 do 6 roku życia,
• „Od brzuszka do uszka maluszka” (od 2008 r.) dedykowana kobietom w ciąży oraz niemowlętom i małym dzieciom do 1 roku życia,
• Poranki muzyczne dla seniorów.

Z okazji rocznic ważnych wydarzeń w historii muzyki, organizowane są liczne koncerty; w 1999 roku upamiętniono 150. rocznicę śmierci Fryderyka Chopina, a w roku 2001, ogłoszonym rokiem I.J. Paderewskiego, miała miejsce seria koncertów i imprez z udziałem najznakomitszych artystów z kraju i z zagranicy.

Festiwale i konkursy

Filharmonia Pomorska pełni rolę głównego organizatora Bydgoskich Festiwali Muzycznych, które mają miejsce od 1963 roku, oraz Międzynarodowych Festiwali Musica Antiqua Europae Orientalis, odbywających się od 1966 do 2014 roku co trzy lata. Oba festiwale są połączone z kongresami muzykologicznymi i slawistycznymi, a ich misją jest promowanie przedstawicieli kultury z różnych zakątków Europy. Festiwal Musica Antiqua Europae Orientalis stanowi jeden z większych i bardziej renomowanych wydarzeń tego typu na świecie.

Filharmonia angażuje się także w organizację Międzynarodowych Konkursów Pianistycznych im. Ignacego Jana Paderewskiego (pierwsza edycja odbyła się w 1961 roku w Filharmonii Pomorskiej, głównym organizatorem od 1994 roku jest Towarzystwo Muzyczne im. I.J. Paderewskiego w Bydgoszczy) oraz Międzynarodowych Konkursów Młodych Pianistów Arthur Rubinstein in memoriam (zał. w 1993 roku, głównym organizatorem jest Zespół Szkół Muzycznych w Bydgoszczy). Festiwal ten stanowi z kolei preludium przed odbywającymi się co pięć lat Konkursami Chopinowskimi w Warszawie.

Działalność naukowa

Filharmonia Pomorska wyróżnia się na tle innych instytucji muzycznych w Polsce, dzięki swojemu bogatemu dorobkowi naukowemu. Od 1966 roku, filharmonia organizuje kongresy muzykologów z całego świata, które odbywają się w ramach festiwalu Musica Antiqua Europae Orientalis. Te wydarzenia nie tylko przyciągają znakomitych badaczy, ale także prowadzą do wydania wielu wartościowych prac.

Wśród tego dorobku znajdują się liczne księgi Acta Scientifica oraz seria wydawnicza Monumenta MAEO, które cną dokumentują i popularyzują polską muzykę oraz kulturę na arenie międzynarodowej. Od lat 60. przy filharmonii działała także Stacja Naukowo-Badawcza Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, która znacząco przyczyniła się do rozwoju badań muzykologicznych w regionie.

Warto również zauważyć, że w latach 1981–1983, Filharmonia Pomorska zainicjowała cykl publikacji zatytułowany Z dziejów sztuki i muzyki polskiej na Pomorzu. W ramach tego projektu ukazały się istotne prace, takie jak O sztuce polskiej na Pomorzu i Kujawach autorstwa Józefa Poklewskiego i Michała Woźniaka, jak również badania dotyczące muzycznych tradycji tych terenów prowadzone przez Jadwigę Kotlarską. Znaczącym dziełem w tym cyklu była również publikacja Leonawita Witkowskiego, Kultura muzyczna Polski Północnej w czasie zaborów i w okresie międzywojennym, która wnosi wiele do zrozumienia lokalnych kontekstów muzycznych.

---

Oceń: Filharmonia Pomorska im. Ignacego Jana Paderewskiego w Bydgoszczy

---