Franz Lüdtke

---

Życiorys

Franz Lüdtke przyszedł na świat 5 sierpnia 1882 roku w Bydgoszczy. Był synem Franza, który pełnił rolę sekretarza kolejowego, oraz Therese z domu Hienrich. Wczesne lata swojego życia spędził właśnie w Bydgoszczy, zanim jego rodzina na krótko osiedliła się w Grudziądzu, by następnie powrócić do Bydgoszczy. W okresie młodzieńczym uczęszczał do Królewskiego Gimnazjum Fryderyka Wilhelma, znajdującego się na placu Wolności, gdzie w 1900 roku uzyskał maturę.

Następnie podjął studia w dziedzinie filologii germańskiej, które odbywał kolejno na uniwersytecie w Berlinie, a później w Gryfii. Po zakończeniu nauki wrócił do Bydgoszczy, gdzie objął stanowisko nauczyciela w Królewskim Gimnazjum Realnym, usytuowanym przy ulicy Grodzkiej. Uczył tam języka niemieckiego oraz historii.

W trakcie swojej pracy pedagogicznej Lüdtke rozwinął pasję pisarską, szczególnie w obszarze historii. Fascynowała go historia tzw. niemieckiego Wschodu, a szczególne uczucia żywił dla Bydgoszczy i okolic, które traktował jako swoją Heimat. W swoich pracach historycznych często poruszał wątki patriotyczne. Fragmenty jego twórczości ukazywały się w drukowanych sprawozdaniach rocznych z działalności szkoły, w której uczył. Tematy ojczyźniane również były obecne w jego wierszach, które charakteryzowały się głębokim liryzmem.

Franz Lüdtke nauczał w bydgoskim gimnazjum realnym aż do 1919 roku. W międzyczasie zaangażował się w życie polityczne, wchodząc w skład bydgoskiej Deutscher Volksrat, organizacji skupiającej działaczy prawicowych. Był zwolennikiem pozostania Bydgoszczy oraz całej Prowincji Westpreussen w granicach Rzeszy Niemieckiej. Z wykładami na temat niemieckiego dziedzictwa tych terenów podróżował po wielu miastach Pomorza. Jednak 28 czerwca 1919 roku, po podpisaniu traktatu pokojowego w Wersalu, postanowił opuścić Bydgoszcz. Pozostał w mieście jeszcze przez krótki czas, aby wspierać uciekinierów, którzy emigrowali z różnych powodów.

W wyniku jego działań udało się wywieźć pomnik Fryderyka II, znajdujący się na Starym Rynku do Piły. Ponadto, pomnik Wilhelma I, który był usytuowany na placu Wolności, został przeniesiony do Międzyrzecza.

Franz Lüdtke był inicjatorem założenia Allgemeiner Deutscher Schulausschuß, organizacji, która miała na celu wsparcie niemieckich nauczycieli, którzy zdecydowali się zostać w Polsce, a później przekształciła się w Deutscher Schulverein. Po opuszczeniu Bydgoszczy planował osiedlić się w Berlinie, ale ostatecznie zamieszkał we własnym domu w Oranienburgu. Nie wrócił już do zawodu nauczyciela, a całą swoją uwagę poświęcił pisarstwu.

Najbardziej twórcze był dla niego lata 20. oraz początek lat 30. XX wieku. Po roku 1933 zmagał się z problemami zdrowotnymi związanymi z sercem. Doczekał się szturmu Berlina przez Armię Czerwoną, a walki przeniosły się również do Oranienburga. W wyniku bombardowań jego dom został podpalony, a znaczna część cennej biblioteki przepadła w ogniu. W obliczu tego tragicznego wydarzenia Lüdtke starał się ratować to, co jeszcze pozostało, pełniąc nocną straż przy pożarze. Niestety, ten wysiłek okazał się ponad jego siły. Zmarł na skutek wyczerpania 30 kwietnia 1945 roku w Oranienburgu.

Narodowy socjalizm

Działalność nazistowska wzbudzała uznanie wśród niektórych twórców, w tym pisarza, który w swoim czasie stwierdził: „Wschód nowego tysiąclecia stoi pod znakiem hakenkreuza”. Lüdtke odgrywał istotną rolę jako pierwszy reichsleiter antypolskiej organizacji Bund Deutscher Osten. Jego kadencja zakończyła się, gdy Rudolf Heß mianował Theodora Oberländera na to stanowisko.

Podczas konferencji kierownictwa, która miała miejsce w dniach 9–11 września 1933 roku, Lüdtke przedstawił kluczowe tezy programowe swojej organizacji. Wówczas stwierdził: „Bund Deutscher Osten powstał właśnie po to, aby przygotować i wypełnić posłannictwo narodu niemieckiego na wschodzie. Musimy, jak to powiedział Führer, skierować oblicze narodu na wschód. Praca dla wschodu jest pracą narodowosocjalistyczną”.

Honorowy Obywatel Bydgoszczy

W okresie II wojny światowej niemieckie władze okupacyjne zdecydowały się na gest symbolicznego uznania, zapraszając Lüdtkego do Bydgoszczy w celu przyznania mu tytułu Honorowego Obywatela miasta. Uroczystość miała miejsce 5 sierpnia 1942 roku w sali posiedzeń bydgoskiego ratusza.

W trakcie ceremonii, młody poeta Herybert Menzel wygłosił specjalną mowę, podkreślając znaczenie tego wyróżnienia. Odbywające się wydarzenie zbiegło się z 60. rocznicą urodzin Lüdtkego, co dodatkowo nadawało mu wyjątkowy charakter.

W ramach uświetnienia tej chwili, zdecydowano także o nadaniu jednej z bydgoskich ulic nazwy Dr. Franz Lüdtke Strasse, która dziś znana jest jako ul. Reymonta. To wyróżnienie miało nie tylko na celu uczczenie autora, ale stanowiło także wyraz uznania dla jego wkładu w literaturę, w której Bydgoszcz zajmowała istotną pozycję.

Twórczość literacka

Franz Lüdtke był wszechstronnym twórcą, zarówno w dziedzinie poezji, jak i prozy. Jego utwory poetyckie charakteryzowały się intensywnym klimatem liryczności oraz niewymuszoną nostalgią, która wynikała z potrzeby opuszczenia rodzinnych stron.

Wiersze Lüdtke publikowane były w literackich czasopismach berlińskich oraz w prasie niemieckiej wydawanej w Polsce. Oprócz poezji, autor ten zajmował się także prozą, tworząc powieści, nowele oraz opowiadania, w których często podejmował tematykę historyczną.

Wśród jego najważniejszych dzieł znajdują się: Der Heilandsweg des Benedikt Freudlos, Das Jahr der Heimat, Die Nacht der Erlösung oraz Die grauen Blätter Valentin Brunns, des Goldmachers. Również w obszarze literatury pedagogicznej znalazł swoje miejsce, autorując książkę pod tytułem Menschen um achtzehn, w której opisał problemy adaptacyjne młodej generacji, wychowanej według zasad kaiserowskich, w obliczu zmieniającej się rzeczywistości po upadku monarchii.

Lüdtke nie poprzestał tylko na tworzeniu literatury pięknej; napisał także podręcznik o tematyce historycznej dla Wehrmachtu, zatytułowany „1000-letnia wojna między Niemcami i Polską”. Warto zauważyć, że część swoich prac publikował pod pseudonimem Frank Hinrich Brastatt.

---

Oceń: Franz Lüdtke

---