Edward Szmańda

---

Życiorys

Edward Szmańda przyszedł na świat 9 sierpnia 1925 roku w Bydgoszczy. Był synem Romana, który pełnił rolę dysponenta, oraz Cecylii z Wiśniewskich. Po zakończeniu nauki w szkole powszechnej, rozpoczął edukację w Państwowym Liceum i Gimnazjum Męskiego im. Edwarda Rydza-Śmigłego w Bydgoszczy. Niestety, jego dalsza edukacja została przerwana z powodu inwazji Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku. W okresie okupacji niemieckiej przetrwał trudne czasy, pracując jako uczeń spedytorski w przedsiębiorstwie transportowym. Po śmierci swojego ojca, brał na siebie odpowiedzialność za utrzymanie matki i czwórki młodszych braci. W lutym 1945 roku podjął naukę w II klasie gimnazjum, jednak wkrótce potem, w kwietniu tego samego roku, został powołany do służby wojskowej. W wojsku uczęszczał na kursy wieczorowe, gdzie uzyskał tzw. małą maturę.

Po powrocie z wojska w 1947 roku, kontynuował edukację w I Liceum Ogólnokształcącym, gdzie zdał egzamin dojrzałości w 1948 roku. Od 1949 roku pracował w Pomorskiej Spółdzielni Pracy „Autotrans”. W latach 1948-1952 studiował filologię polską na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. W 1953 roku uczestniczył w pracach językowo-badawczych, które były prowadzone przez UMK na zlecenie Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Dwa lata później, w 1958 roku, rozpoczął pracę w Bydgoskim Towarzystwie Naukowym. W tym samym czasie, od 1960 do 1966 roku, pracował jako bibliotekarz oraz kierownik Oddziału Rękopisów w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Bydgoszczy. Następnie, objął stanowisko kierownika sekretariatu w Bydgoskim Towarzystwie Naukowym. Od 1972 roku przewodził Ośrodkowi Informacji w bydgoskiej fabryce „Telkom – Telfa”. Edward Szmańda zmarł 10 maja 1998 roku w Bydgoszczy.

Działalność społeczna i naukowa

Edward Szmańda był aktywnym uczestnikiem życia społecznego oraz kulturalno-naukowego w Bydgoszczy. Przez długi czas pełnił funkcję prezesa lokalnego Koła Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, a także był wielokrotnie wybierany do Zarządu Głównego oraz prezydium tego stowarzyszenia. Angażował się w organizację odczytów, konferencji i sesji naukowych dotyczących językoznawstwa. Od maja 1958 roku intensywnie pracował na rzecz utworzenia Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego, gdzie zasiadał w Zarządzie Tymczasowym w 1959 roku oraz w Komisji Statutowej. Należał do grona członków-założycieli BTN. W latach 1959-1962 zasiadał w zarządzie BTN jako skarbnik, a później był także członkiem zarządu w kolejnych kadencjach (1962-1965, 1965-1969). W ramach swoich obowiązków współpracował z Komisją Języka i Literatury, pełniąc funkcję wiceprzewodniczącego w latach 1965-1969.

W 1955 roku na stałe związał się z Towarzystwem Miłośników Miasta Bydgoszczy, w którego władzach kilkakrotnie zasiadał. Przez długie lata był jego sekretarzem, a w 1983 roku został ustanowiony członkiem honorowym. Edward Szmańda opublikował wiele prac oraz artykułów dotyczących historii Bydgoszczy oraz jej wybitnych mieszkańców. Materiały te ukazały się m.in. na łamach „Kalendarza Bydgoskiego”, „Kronik Bydgoskich”, w „Bydgostianach” oraz w prasie codziennej. Dodatkowo współpracował z redakcją Polskiego Słownika Biograficznego, publikując szereg biogramów zasłużonych bydgoszczan. Jest również autorem książki pt. „Język jako przejaw kultury społecznej”.

Rodzina

Od 1964 roku był w związku małżeńskim z Gabrielą Marią, z domu Kowalewską.

Odznaczenia i upamiętnienie

Edward Szmańda otrzymał wiele wyróżnień za swoje zasługi zarówno w dziedzinie społecznej, jak i naukowej. Wśród nich możemy wymienić:

• Medal Wolności, który przyznano mu w 1947 roku,
• Odznakę Grunwaldzką, również z 1947 roku,
• Odznakę honorową „Bydgoszcz Zasłużonemu Obywatelowi”, nadającą mu prestiż w 1964 roku.

W roku 2014, w celu upamiętnienia jego wkładu w życie społeczne i akademickie, pośmiertnie nadano jego imię i nazwisko jednej z ulic w Bydgoszczy.

---

Oceń: Edward Szmańda

---