Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku

---

Dolina Śmierci

Pomysł utworzenia świątyni, jak również jej strategiczne usytuowanie, ma na celu upamiętnienie tragicznych ofiar, które zginęły w okrutnym mordzie dokonanym przez hitlerowców w Dolinie Śmierci. w jesieni 1939 roku stracono tam około 1200 osób, w tym zarówno Polaków, jak i Żydów, a wśród nich znajdowały się niezwykle uzdolnione jednostki bydgoskiej inteligencji. W dniu 31 sierpnia 1975 roku na wzgórzu nieopodal miejsca, gdzie miały miejsce te przerażające wydarzenia, odsłonięto wysoki pomnik, który jest widoczny z daleka.

Pomnik ten, stylizowany w formie złamanych kłosów zboża umieszczonych na wysokich kolumnach, symbolizuje wyciągnięte ku niebu ręce męczenników. Jego forma ma na celu przypomnienie o wszystkich tych, którzy stracili życie w tym tragicznym miejscu. Więcej informacji na ten temat można znaleźć w artykule zatytułowanym Dolina Śmierci (Bydgoszcz).

Kalwaria Bydgoska

Inicjatywa stworzenia Drogi Krzyżowej w Dolinie Śmierci zrodziła się z pragnienia upamiętnienia szczególnego miejsca, które symbolizuje kaźń oraz martyrologię Polaków. Od 1945 roku w tym miejscu trwa tradycja odprawiania nabożeństwa Drogi Krzyżowej w miesiącu listopadzie, ku czci wszystkich zamordowanych. W drugiej połowie lat 90. XX wieku, chętni do działania z parafii Matki Bożej Królowej Męczenników postanowili zbudować stacje Drogi Krzyżowej, które miały stanowić symbol „Drogi na Golgotę XX wieku” mieszkańców Bydgoszczy. Na intensyfikację działań wpłynęły słowa Jana Pawła II, które wygłosił podczas mszy w Bydgoszczy 7 czerwca 1999 roku. Papież zaapelował o dbałość o miejsca pamięci, ich ubogacanie i przekazywanie pamięci o nich kolejnym pokoleniom. Ten apel stał się iskrą do podjęcia realizacji tego przedsięwzięcia.

Po ogólnopolskim konkursie, projekt Kalwarii Bydgoskiej został stworzony przez rzeźbiarza Jacka Kucabę z Tarnowa. Jego dzieło przybrało formę wielosegmentowego pomnika rzeźbiarsko-przestrzennego. Obejmuje 13 stacji Golgoty, które zostały zaprojektowane jako około 2-metrowe krzyże wykonane ze stali nierdzewnej. Główny monument, stacja XII (śmierć na Krzyżu), charakteryzuje się wysoką ścianą o wymiarach 12 m wysokości i 24 m długości, zbudowaną z 716 modułów greckich krzyży oraz zwieńczoną wizerunkami polskich orłów. Kształt ściany nawiązuje do Ściany Płaczu znajdującej się w Jerozolimie. W najważniejszym miejscu znajduje się wizerunek Chrystusa Zwycięskiego, umieszczony w ażurowym krzyżu, którego okalają mniejsze krzyże symbolizujące męczenników z Doliny Śmierci. Cała kompozycja pełni rolę „bramy do nieba”, będąc jednocześnie połączeniem symboli cierpienia i zbawienia (czyni krzyż i mur jedno). Płaszczyzna muru została zaprojektowana tak, aby nowe krzyże mogły być dodawane, budując mur w nieskończoność. Możliwość przejścia przez mur i podziwianie panoramy Fordonu stanowi symbol przekroczenia przeszłości, która zbudowała fundament teraźniejszości.

Monument zawiera urny z prochami oraz ziemią z miejsc męczeństwa, związanych z historia XX wieku Polski i Europy, takimi jak obozy koncentracyjne. Jedna strona monumentu ilustruje sceny, prezentujące męczeństwo bydgoszczan, a strona przeciwna ukazuje cierpienia narodów świata w burzliwym XX wieku. Umieszczone na „bramie do nieba” krzyże greckie, odlane z brązu, przedstawiają różne wizerunki osób i miejsc martyrologii zarówno w Europie, jak i w Polsce, a także w Bydgoszczy:

• aresztowania Polaków na ul. Gdańskiej w Bydgoszczy, we wrześniu 1939 r.,
• aresztowania Polaków na ul. Parkowej w Bydgoszczy, 8 września 1939 r.,
• egzekucje na ul. Wały Jagiellońskie w Bydgoszczy przeprowadzone 5 września 1939 r.,
• zakładnicy na Starym Rynku w Bydgoszczy, 9 września 1939 r.,
• egzekucje na Starym Rynku w Bydgoszczy przeprowadzone w dniach 9–10 września 1939 r.,
• egzekucje w koszarach na ul. Gdańskiej w Bydgoszczy przeprowadzone w okresie 5 września – 11 listopada 1939 r.,
• egzekucje w Dolinie Śmierci przeprowadzone w okresie 10 października – 11 listopada 1939 r. (zginęło 1200 osób),
• nauczyciele bydgoscy prowadzeni na stracenie w Dolinie Śmierci 1 listopada 1939 r., m.in. Władysław Bieliński, Medart Męczykowski, Antoni Olejnik,
• prezydent Bydgoszczy Leon Barciszewski rozstrzelany przez hitlerowców 11 listopada 1939 r.,
• egzekucje w Tryszczynie przeprowadzone w latach 1939–1940,
• egzekucje w Barbarce k. Torunia przeprowadzone w okresie październik-grudzień 1939 r.,
• egzekucje w Palmirach w latach 1939–1943,
• błogosławiony alumn Bronisław Kostkowski, zamordowany 6 sierpnia 1942 r. w Dachau,
• błogosławiony biskup Michał Kozal, zamordowany 26 stycznia 1943 r. w Dachau,
• błogosławiony ks. Antoni Świadek, zamordowany 25 stycznia 1945 r. w Dachau,
• błogosławiony ks. Franciszek Dachtera, zamordowany 23 sierpnia 1943 r. w Dachau,
• pacyfikacje na Zamojszczyźnie w latach 1942–1943,
• ruiny walczącej i zdradzonej Warszawy – 1944 r.,
• obozy koncentracyjne – Stutthof (1939–1945), Auschwitz-Birkenau (1940–1945), Dachau (1937–1945) i inne,
• dzieci, którym odebrano radość życia i poczucie bezpieczeństwa w hitlerowskich obozach koncentracyjnych, m.in. w Auschwitz-Birkenau, Majdanku, Stutthofie, Treblince, Bełżcu, Pruszkowie, Gross-Rosen, Łodzi, Chełmnie nad Nerem, Sobiborze, Potulicach, Neuengammme, Ravensbrück,
• pogrom Żydów w Wilnie-Ponarach (1941–1944),
• zamordowani Żydzi w gettach w latach 1939–1944, m.in. w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Poznaniu, Piotrkowie, Kielcach, Radomiu, Częstochowie, Lublinie, Rzeszowie, Białymstoku,
• ludobójstwo na Kresach Wschodnich w latach 1939–1945,
• Golgota Wschodu – deportacje Polaków w latach 1939–1944 do obozów na terenie ZSRR,
• gułag – obozy pracy przymusowej w ZSRR w latach 1923–1987,
• ofiary stalinizmu i komunizmu – ponad 30 mln ludzi.

Poświęcenie pierwszej stacji Drogi Krzyżowej miało miejsce w wigilię IV Dnia Papieskiego w 2004 roku. Kolejne stacje oddawano do użytku w następnych latach, aż do 2007. Ustawione zostały wzdłuż drogi wiodącej Doliną Śmierci, kierując się ku pomnikowi, który został wystawiony w 1975 roku. Ostatni, XII przystanek Golgoty, znany również jako „Brama do nieba”, zbudowano w 2009 roku. Jego poświęcenie miało miejsce 14 września przez biskupa bydgoskiego Jana Tyrawę, w obecności Lecha Kaczyńskiego – prezydenta RP, parlamentarzystów oraz przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, w łączności z obchodami 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej.

Sanktuarium Kalwarii Bydgoskiej Golgoty XX wieku

W dniu 7 października 2008 roku, podczas obchodów 25-lecia powstania parafii, miało miejsce oficjalne powołanie Sanktuarium Królowej Męczenników Kalwaria Bydgoska-Golgota XX wieku. W uroczystości uczestniczyli zarówno prymas Józef Glemp, jak i biskup bydgoski Jan Tyrawa. To wyjątkowe miejsce obejmuje kościół parafialny pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Męczenników oraz Drogę Krzyżową w Dolinie Śmierci.

Przyznanie statusu sanktuarium było owocem kilkuletnich starań zarówno parafian, jak i proboszcza fordońskiej parafii. Należy podkreślić, że wyniesienie kościoła do godności Sanktuarium realizuje w pewnym sensie wolę papieża Jana Pawła II, która została wyrażona podczas mszy świętej na bydgoskim lotnisku w dniu 7 czerwca 1999 roku.

Sanktuarium „Kalwaria Bydgoska – Golgota XX wieku” ma na celu promowanie postaw patriotycznych, religijnych oraz duchowych, a także przekazywanie pamięci o męczennikach i bohaterach Bydgoszczy. Cele realizowane w tym miejscu są różnorodne i obejmują aspekty religijne, formacyjne, społeczne, poznawcze, edukacyjne oraz kulturalne.

Uroczystości

W sanktuarium mają miejsce regularne ceremonie, które ściśle łączą się z martyrologią oraz ważnymi świętami kościelnymi. Do najważniejszych z nich należy zaliczyć:

• apel poległych, który organizowany jest nieprzerwanie od 1945 roku,
• Droga Krzyżowa, odbywająca się w pierwszą niedzielę po Dniu Zadusznym, również od 1945 roku (w latach stalinowskich wydarzenie to miało charakter potajemny),
• Misterium Męki Pańskiej, celebrujące się w Bydgoszczy w Niedzielę Palmową.

Wśród wydarzeń o szczególnym znaczeniu warto odnotować konsekrację biskupią, która miała miejsce 30 kwietnia 2009 roku. To właśnie wtedy w sanktuarium kard. Tarcisio Bertone, pełniący funkcję sekretarza stanu Stolicy Apostolskiej, udzielił święceń biskupich ks. prał. Janowi Pawłowskiemu w obecności wielu biskupów z Polski, Litwy oraz Włoch. Nowo mianowany biskup został powołany na nuncjusza w Republice Konga (Brazzaville) oraz w Gabonie.

Misteria Męki Pańskiej

Misteria Męki Pańskiej są przedstawiane w Dolinie Śmierci od 2001 roku, z wyjątkiem jednego roku – 2013, kiedy to wydarzenie nie mogło się odbyć z powodu niesprzyjających warunków atmosferycznych. Bydgoszcz jest członkiem stowarzyszenia „Europassion”, które zrzesza wiele miast europejskich aktywnie zaangażowanych w realizację podobnych misteriów.

Do współorganizacji tego wyjątkowego przedsięwzięcia zaliczają się: Stowarzyszenie Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Pokolenie”, Diecezjalny Ośrodek Duszpasterstwa Akademickiego „Martyria”, Fundacja „Wiatrak”, a także wspólnoty z Sanktuarium Królowej Męczenników. Każdego roku powstaje nowy scenariusz oraz temat przewodni, który ma na celu skierowanie uwagi widzów na postać Chrystusa i zgłębianie określonych problemów przedstawionych w Ewangelii.

W 2009 roku to misterium przyciągnęło około 12 tysięcy widzów, a w jego przygotowania zaangażowało się aż 270 aktorów, co podkreśla ogromny wysiłek i zaangażowanie społeczności lokalnej w organizację tego wyjątkowego wydarzenia.

---

Oceń: Sanktuarium Królowej Męczenników, Kalwaria bydgoska – Golgota XX wieku

---