Cmentarz katolicki św. Mikołaja w Bydgoszczy

---

Lokalizacja

Cmentarz katolicki św. Mikołaja położony jest na osiedlu Kasztelanka w bydgoskiej dzielnicy Fordon. Teren, na którym się znajduje, graniczy od południowego zachodu z ulicą Kasztelańską, a od południowego wschodu z ulicą Piastową.

Historia

„Cmentarz katolicki św. Mikołaja w Bydgoszczy został założony w 1929 roku jako trzeci cmentarz, który był częścią parafii św. Mikołaja w Fordonie. Pierwszy cmentarz, który był zlokalizowany przy kościele, sięgał I połowy XVI wieku i funkcjonował do końca XVIII stulecia. Z kolei drugi cmentarz, wybudowany w latach 80. XVIII wieku przy ulicy Cechowej, w 1990 roku przeszedł pod zarząd nowo utworzonej parafii św. Jana Ewangelisty w Fordonie, której siedzibą stał się dawny kościół ewangelicki.

Cmentarz wyszogrodzki

Najstarszym cmentarzem, który związany był z poprzedniczką parafii fordońskiej, był cmentarz św. Marii Magdaleny w Wyszogrodzie. Jego powstanie datuje się na prawdopodobnie XII wiek, jednak pierwsze wzmianki w dokumentach pojawiają się dopiero w końcu XVI wieku. W roku 1584 cmentarz ten przeszedł renowację i wzbogacono go o kostnicę, gdzie do lat 60. XVIII wieku oraz prawdopodobnie jeszcze w kolejnym stuleciu dokonywano pochówków.

Dawny cmentarz przykościelny

Najstarsza znana wzmianka dotycząca cmentarza fordońskiego pochodzi z 1555 roku. Na początku XVII wieku cmentarz był wyposażony w kostnicę oraz ogrodzenie. W XVIII wieku poszerzono to miejsce o dużą bramę oraz trzy furtki, przez co cmentarz wypełniał cały teren wokół kościoła, obejmując także obszar obecnego rynku w Starym Fordonie. W 1745 roku na jego terenie ustawiono kolumnę przedstawiającą św. Jana Nepomucena. Cmentarz ten istniejący do początków XIX wieku, został zamknięty dla nowych pochówków w wyniku zarządzenia pruskich władz, które wymusiły przenoszenie cmentarzy poza miasto.

Nagrobki wewnątrz kościoła parafialnego

W latach od połowy XVI wieku do końca XVIII wieku, zgodnie z panującą praktyką, w obrębie świątyni parafialnej chowano zasłużonych obywateli. W 1646 roku w pobliżu ołtarza Zwiastowania Maryi Panny znalazł miejsce spoczynku fordoński mieszczanin Tomasz Tarkowski, a w XVIII wieku w kościele złożono przynajmniej kilka osób, w tym Reginę Kotyńską. Zachował się jedynie nagrobek Łukasza Wybranowskiego herbu Poraj (zm. 1639), który brał udział w wojnach ze Szwecją oraz Rosją. Jego brat Wawrzyniec był rotmistrzem u króla Stefana Batorego.

Dawny cmentarz parafialny

Nowy cmentarz, który powstawał przy ulicy Cechowej po roku 1780, był bezpośrednio związany z przywiezionym z zachodniej Europy zwyczajem tworzenia cmentarzy poza miastem. Było to spowodowane względami zdrowotnymi oraz ograniczonymi miejscami na cmentarzach przykościelnych. Do końca lat 20. XX wieku, był to główny katolicki cmentarz dla mieszkańców Fordonu i okolic. W 1990 roku został on przekazany w użytkowanie nowo utworzonej parafii katolickiej św. Jana, która znajduje się w Starym Fordonie.

Obecny cmentarz parafialny

Współczesny cmentarz parafialny św. Mikołaja jest usytuowany na północny zachód od Fordonu. Jego powstanie było odpowiedzią na zapełnienie cmentarza przy ul. Cechowej. Pierwsze pochówki na tej nowej nekropolii miały miejsce w 1929 roku. W 1935 roku, wzniesiono piękną kaplicę cmentarną, powstałą z inicjatywy Anny Szrejmowskiej oraz Jadwigi Proch. Przy ogrodzeniu po wschodniej stronie znajduje się zabytkowy krzyż z postumentem, który zawiera inskrypcję „Pamiątka od Walentego Rogalskiego i jego żony Katarzyny Klofeińskiej w roku 1867”. Cmentarz został także ozdobiony trzema kamiennymi płaskorzeźbami oraz grotą z figurą Matki Boskiej. Najstarsze groby można znaleźć przy alei, która prowadzi od głównej bramy do kaplicy. W 1993 roku, zarówno cmentarz, jak i kaplica, zostały wpisane do rejestru zabytków.

Charakterystyka

Cmentarz katolicki św. Mikołaja w Bydgoszczy cechuje się wymiarami 140 na 140 metrów oraz całkowitą powierzchnią wynoszącą 1,9 hektara. Z danych z 1996 roku wynika, że na jego terenie znajdowało się 3,6 tysiąca osób pochowanych.

Zasłużeni

Na cmentarzu katolickim św. Mikołaja w Bydgoszczy spoczywa wiele zasłużonych osób, których wkład w życie społeczne oraz kulturalne regionu jest nieoceniony. Oto niektóre z nich:

• rodzina Walczaków – znana z imponującego grobowca rodzinnego,
• Anna Szrejbrowska (1866–1948) – fundatorka kostnicy oraz naczelniczka Zakładu Karnego dla kobiet w Fordonie,
• Jadwiga Proch (1879–1978) – współfundatorka kostnicy i pracownik Zakładu Karnego dla kobiet w Fordonie,
• ks. Franciszek Aszyk (1903–1977) – proboszcz i dziekan fordoński,
• ks. Leon Gawin-Gostomski (1881–1937) – proboszcz i dziekan fordoński, budowniczy kościoła oraz założyciel cmentarza,
• Edmund Jarząbkowski (1920–1938) – młody uczeń Gimnazjum Klasycznego w Bydgoszczy, którego nagrobek zdobi płaskorzeźba św. Stanisława Kostki,
• Leokadia Czapińska (1870–1936) – żona aptekarza Eugeniusza Czapińskiego, której nagrobek uwiecznia rzeźbę płaczącej kobiety autorstwa Bronisława Kłobuckiego,
• Kazimierz Wlekliński (1893–1977) – powstaniec wielkopolski oraz aktywny członek T.G. „Sokół”,
• Józefa Żydowicz (1900–1978) – uczestniczka Powstania Wielkopolskiego i działaczka zaangażowana w plebiscyt na Warmii, jej przodkowie brali udział w powstaniach narodowych XIX wieku,
• Konstanty Kryger (1870–1937) – kupiec i restaurator; 20 stycznia 1920 roku w Fordonie witał Wojsko Polskie, a także jako komisaryczny burmistrz (1920–1921) przejął władzę z rąk burmistrza pruskiego oraz był patronem lokalnej ulicy.

Każda z wymienionych postaci miała znaczący wpływ na historię Bydgoszczy oraz jej mieszkańców, a ich pamięć wciąż jest pielęgnowana na tym wyjątkowym miejscu.

---

Oceń: Cmentarz katolicki św. Mikołaja w Bydgoszczy

---