Hermann Franke

---

Życiorys

Hermann Franke przyszedł na świat 18 czerwca 1829 roku w Bydgoszczy, jako potomek Carla Augusta oraz Caroline Keymer. Jego rodzina osiedliła się w tym mieście w 1827 roku, pochodząc z Leszna. W Bydgoszczy jego ojciec założył znaną z późniejszych lat destylarnię spirytusu, której nazwa brzmiała C.A. Franke. Po śmierci ojca, przedsiębiorstwo przeszło w ręce Hermana, co zapoczątkowało dynamiczny rozwój jego działalności. Już w 1857 roku uruchomił pierwszą w mieście maszynę parową, która miała moc 3 KM. W 1872 roku zrealizował budowę nowej fabryki przy ul. Podwale 11, specjalizującej się w produkcji wysokiej jakości spirytusu rektyfikowanego, używanego następnie do wytwarzania likierów. Wysoka moc produkcyjna (wynosząca 3,5 tys. litrów dziennie) uczyniła go monopolistą na rynku spirytusowym w Bydgoszczy oraz w okolicznych miejscowościach.

W 1887 roku dokonał zakupu działki przy ul. ks. A. Czartoryskiego, gdzie w miejscu tartaku i warsztatu ciesielskiego, który należał do zmarłego rok wcześniej Heinricha Mautza, wybudował magazyny. Następnie w 1893 roku otworzył nowoczesną rafinerię spirytusu. Obie jego fabryki – stara przy ul. Podwale oraz nowo otwarta rafineria – osiągnęły zdolność produkcyjną wynoszącą około 10 tys. litrów dziennie. Przy zakładach tych funkcjonowały również kąpieliska, które zaspokajały potrzeby mieszkańców przy braku dostatecznego systemu wodociągowego oraz łazienek w domach mieszkalnych.

W 1901 roku zainicjował założenie tartaku parowego przy ul. Czartoryskiego, współpracując z synem Konradem. Drewno oferowane przez firmę zyskiwało popularność nie tylko wśród lokalnych odbiorców, ale także w Berlinie, Oldenburgu i Saksonii. W skład przedsiębiorstwa C.A. Franke wchodziły również destylarnia i sklep firmowy przy ul. Mostowej 10 oraz probiernia przy ul. Gdańskiej 19.

Solidna sytuacja finansowa umożliwiła Hermannowi Franke aktywność zarówno w sferze publicznej, jak i społecznej. W latach 1858–1875 pełnił rolę członka rady miejskiej, a w latach 1875–1905 był nieodpłatnym radcą miejskim. Jego działalność w magistracie obejmowała organizację pomocy dla osób potrzebujących, a także bezrobotnych. Udzielał wsparcia charytatywnego, w tym przekazując 30 tys. marek na budowę domu starców oraz przytułka dla osób nieuleczalnie chorych. Przekazał również środki na budowę kościoła ewangelickiego w Bydgoszczy oraz wspierał fundusze stypendialne dla uczniów szkół średnich.

W 1896 roku Hermann Franke otrzymał tytuł radcy komercjalnego, a w 1903 roku został tajnym radcą komercjalnym. Od 1876 do 1906 roku pełnił funkcję prezesa Izby Handlowej w Bydgoszczy, ciesząc się zaufaniem lokalnych przedsiębiorców oraz kupców niemieckich. Jego zaangażowanie obejmowało również aktywny udział w życiu kulturowym i społecznym Bydgoszczy. Był między innymi:

• członkiem rady kościelnej ewangelickiej gminy wyznaniowej w Bydgoszczy oraz rady prowincjalnej w Poznaniu,
• członkiem założycielem powstałego w 1880 roku Towarzystwa Historycznego Obwodu Nadnoteckiego, pełniąc funkcję skarbnika przez blisko 30 lat,
• członkiem założycielem (w 1878 roku) i członkiem zarządu Niemieckiego Towarzystwa Sztuki i Wiedzy, gdzie brał udział w działaniach wydziałów: sztuki, przyrodniczego, historycznego, śpiewaczego oraz muzycznego,
• członkiem rady starszych Związku Strzeleckiego od 1877 roku,
• pasjonatem lokalnej historii, którego zbiory eksponatów archeologicznych i historycznych przyczyniły się do powstania Muzeum Miejskiego w Bydgoszczy.

W 12 grudnia 1900 roku rada miejska Bydgoszczy uhonorowała go tytułem Honorowego Obywatela, podkreślając jego długoletnią zaangażowaną pracę na rzecz rozwoju miasta w sferze gospodarczej, kulturalnej oraz społecznej. W 1905 roku, z powodu problemów zdrowotnych, zdecydował się na wycofanie z aktywności publicznej. Zmarł 29 lipca 1913 roku, a jego ostatnia posługa miała miejsce na cmentarzu ewangelickim przy ul. Jagiellońskiej (w dzisiejszym Parku Ludowym im. Wincentego Witosa).

Na koniec swojego życia postanowił podwyższyć wcześniej ustanowioną fundację na budowę domu starców o dodatkowe 30 tys. marek oraz przekazał 13 tys. marek na ozdobną fontannę, która miała stanąć na placu przed Teatrem Miejskim. Jego wkład w działalność gospodarczą oraz społeczną został uhonorowany nadaniem Orderu z Koroną III klasy.

Rodzina

Hermann Franke był mężem Minny, z domu Elsner, z którą stworzył rodzinę. Wspólnie wychowali dwóch synów:

• Georga Hermanna Karla, który urodził się w 1858 roku i został profesorem Akademii Górniczej w Berlinie,
• Konrada Moritza Ernsta, urodzonego w 1865 roku, który pełnił funkcję radnego oraz radcy magistratu w Bydgoszczy.

Rodzina zamieszkiwała w Bydgoszczy, przy ulicy Mostowej 10.

Upamiętnienie

Po odejściu Hermann Franke, jego pamięć została uhonorowana poprzez nadanie imienia jednego z ulic, która obecnie toczy się jako Stary Port. Ulica ta zachowała swoją nazwę aż do roku 1945. W 2012 roku w związku z organizowanym konkursem, zdecydowano również, aby jedna z ulic w obrębie Bydgoskiego Parku Przemysłowo-Technologicznego nosiła jego imię.

---

Oceń: Hermann Franke

---