Budynek Prewencji Policji w Bydgoszczy

---

Położenie

Budynek Prewencji Policji w Bydgoszczy usytuowany jest w południowej części ulicy Karola Chodkiewicza pod numerem 32. Znajduje się on na odcinku między ulicami Ogińskiego a Poniatowskiego, co umiejscawia go na osiedlu Bielawy. Cały ten teren lokuje się na wschodnim obrzeżu Śródmieścia Bydgoszczy.

Historia

Okres pruski

Budynek, który obecnie znamy, został zbudowany w 1914 roku jako dom dla sierot i był to drugi taki obiekt w Bydgoszczy, ustępujący jedynie domowi sierot Heinricha Dietza, który powstał w 1907 roku. Obiekt był szóstym tego typu na terenie byłych Niemiec. Teren, na którym postawiono budynek, został w 1910 roku nieodpłatnie przekazany przez władze pruskie. Usytuowany był pozaówczesnymi granicami Bydgoszczy, na obszarze gminy Bielawy (niem. Bleichfelde).

W latach 30. XX wieku, gdy w okolicy powstały Publiczna Szkoła Powszechna im. Ewarysta Estkowskiego (1933, ul. J. Poniatowskiego 8) i niemieckie Gimnazjum Koedukacyjne im. Albrechta Dürera (1935–1938, UKW, ul. Chodkiewicza 30), brakowało innych instytucji użyteczności publicznej w sąsiedztwie. Projekt budynku, wykonany w 1912 roku przez Alberta Schütze w Magdeburgu, planowano realizować równocześnie w Bydgoszczy i Poznaniu, a inicjatorem budowy był bydgoski Oddział Towarzystwa Dobroczynności dla Opieki nad Sierotami.

Przedsięwzięcie to wspierane było przez nadprezydenta Poznania, Wilhelma Hansa Augusta von Waldow Reitzensteina. Środki na budowę pochodziły z budżetu państwowego. W toku realizacji projektu wprowadzono jednak pewne zmiany, w tym rezygnację z niektórych ozdobnych elementów.

Uroczystość otwarcia Domu dla Sierot (niem. Sechstes Reichs-Waisenhaus) miała miejsce 14 czerwca 1914 roku. W placówce przewidziano miejsce dla 17 dziewcząt oraz 33 chłopców, a także mieszkanie dla opiekunów. Do obiektu przylegała duża sala gimnastyczna, a także ogród warzywny i sad, które miały na celu zapewnienie dzieciom odpowiedniego wyżywienia. Dzieci mogły także uczęszczać do lokalnych szkół i kształcić się w warsztatach rzemieślniczych.

Niestety, Niemiecki dom sierot działał zaledwie przez sześć lat, aż do 1920 roku. Rudolf Seehafer był jego pierwszym dyrektorem. W budynku znajdowały się liczne pomieszczenia użyteczności publicznej, w tym jadalnia, sale biurowe oraz pokoje dla przełożonych.

Okres międzywojenny

Po odzyskaniu przez Bydgoszcz niepodległości w styczniu 1920 roku, ulica, przy której zbudowano ten obiekt, otrzymała nazwę Senatorską, a później, w latach trzydziestych, przekształcono ją w ul. Bronisława Pierackiego. Budynek przeszedł na własność gminy Bydgoszcz i początkowo działał jako Państwowy Dom Sierot, a od 1923 roku stał się siedzibą Instytutu Kresowców Wschodnich. Instytut ten oferował opiekę nad chłopcami – sierotami, których rodzice ginęli z rąk bolszewików na Kresach.

W roku 1936, po przejęciu przez Zarząd Miejski, budynek został przystosowany do celów edukacyjnych, a w 1937 roku organizowano w nim wystawy Muzeum Miejskiego. Dodatkowo, dawną salę gimnastyczną w latach dwudziestych zamieniono na kaplicę publiczną. Kiedy 1 maja 1924 roku erygowano parafię św. Wincentego a Paulo, życie parafialne koncentrowało się w tejże kaplicy, aż do momentu budowy bazyliki.

Okres okupacji hitlerowskiej

W trakcie II wojny światowej budynek wykorzystywano początkowo jako miejsce przetrzymywania polskich więźniów, a później przekształcony został w niemiecki szpital wojskowy. Ulice Chodkiewicza i Bronisława Pierackiego stały się częścią Albrecht Dürer Strasse.

Okres powojenny

Po zakończeniu II wojny światowej połączone ulice zyskały nową nazwę – Karola Chodkiewicza. W 1945 roku kilka miesięcy dany obiekt był zajęty przez wojska radzieckie i służył jako oboz przejściowy dla niemieckich jeńców. W 1946 przeprowadzono gruntowny remont, w efekcie którego wpłynęło na układ pomieszczeń. Sala gimnastyczna została podzielona na trzy mniejsze przestrzenie.

Wkrótce po remoncie budynek przeszedł pod zarząd Służby Bezpieczeństwa, aż do 1956 roku, kiedy stał się siedzibą Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej. Od roku 1980 znajdowały się tam formacje ZOMO, a budynek przeszedł kolejny remont, który jednak nie wpłynął na jego podstawową konstrukcję.

Kaplica w dawnej sali gimnastycznej była czynna do 1945 roku, a następnie urządzono w niej ogólnodostępne kino „Gwardia”, które działało do lat 60. XX wieku. W latach 1960–1970 do dawnego obiektu wzniesiono kilka nowych budynków, co znacznie zmieniło jego pierwotny wygląd.

W późniejszych latach kompleks stał się siedzibą bydgoskiego Oddziału Prewencji Komendy Wojewódzkiej Policji. Po zbudowaniu nowej jednostki z odpowiednimi zapleczem do szkoleń, budynek stracił swoje przeznaczenie. W latach powojennych, teren ogrodu został przekształcony w obiekty policyjne. W sierpniu 2018 roku podjęto decyzję o kompleksowym remoncie, której koszt był szacowany na 21 milionów złotych. Remont objął m.in. termomodernizację oraz modernizację wnętrza zgodnie z potrzebami policji. Całość prac miała zakończyć się do grudnia 2020 roku.

Architektura

Wygląd zewnętrzny

Budynek nawiązuje do klasycznych form architektonicznych, posiadając prostokątny plan z bocznymi ryzalitami, które są umieszczone w sposób symetryczny zarówno od strony północnej, jak i południowej. Fasadę zdobi centralny ryzalit, zamknięty elegancką ścianą, której kształt przypomina łuk odcinkowy. Do ryzalitu, usytuowanego od południowego zachodu, przylega dodatkowe skrzydło, które łączy się z wyodrębnioną strukturą byłej sali gimnastycznej.

Obiekt składa się z dwóch kondygnacji oraz użytkowego poddasza, jest również w pełni podpiwniczony. Zwarte formy budynku kontrastują z różnorodnymi wysokościami dachu. W częściach poddasza dodane zostały lukarny oraz okna w typie „powieki”. Skrzydło od strony południowej jest niższe od głównej bryły, a jego dach, pierwotnie ozdobiony tarasem, jest płaski.

Była sala gimnastyczna, obecnie otoczona jest trzema późniejszymi przybudówkami, które niestety całkowicie zasłoniły jej oryginalne elewacje. Frontowa część budynku liczy dziewięć osi i prezentuje się w sposób symetryczny, z wyraźną przewagą wertykalnych linii wyznaczonych przez okna oraz dekoracyjne lizeny i płyciny nadokienne. Centralny portal, zamknięty łukiem koszowym, podkreślony jest obramieniem stworzonym z piaskowca. Oryginalne drzwi główne zachowały się i są umiejscowione pod nadświetlem, które podzielone jest na cztery wertykalne pola wypełnione witrażami.

Bezpośrednio nad portalem znajdują się płyciny z półplastycznymi popiersiami dzieci: dziewczynki po lewej oraz chłopca po prawej stronie. Te detale przypominają o pierwotnej funkcji budynku, który w przeszłości służył dzieciom. Elewacje bocznych ryzalitów mają trzy osie, z oknami i lizenami, a w płycinach nadokiennych umieszczono dekoracyjne medaliony.

Wnętrza

Wewnątrz budynku dominuje układ dwutraktowy, i kluczowy długi korytarz dzieli go na dwie części, umożliwiając łatwy dostęp do wszystkich pomieszczeń. Przestronne sale usytuowane w częściach wschodniej i zachodniej odpowiadają ryzalitom występującym na zewnątrz. W centralnej części znajduje się otwarta klatka schodowa, która cieszy się naturalnym oświetleniem dzięki podłużnym oknom w ryzalicie środkowym.

---

Oceń: Budynek Prewencji Policji w Bydgoszczy

---