Lech Jęczmyk, urodzony 10 stycznia 1936 roku w Bydgoszczy, był znaczącą postacią na polskiej scenie literackiej jako tłumacz, eseista, publicysta oraz redaktor. Zmarł 17 lipca 2023 roku, pozostawiając po sobie bogaty dorobek intelektualny. Jego doświadczenie w dziedzinie literatury science fiction czyni go jednym z najwybitniejszych znawców tego gatunku w Polsce.
Jęczmyk aktywnie publikował artykuły i eseje w renomowanych czasopismach, takich jak Fantastyka oraz Fronda, gdzie dzielił się swoimi spostrzeżeniami na temat rzeczywistości literackiej. Jego działalność translatorska obejmowała wiele znaczących dzieł, w tym książki uznawanych autorów, takich jak:
- Thomas Berger,
- Philip K. Dick,
- Joseph Heller,
- Kurt Vonnegut,
- JG Ballard.
Dzięki jego pracy, polski czytelnik mógł zapoznać się z dziełami, które wywarły ogromny wpływ na literaturę światową i kształtowały wyobraźnię wielu pokoleń. Jęczmyk był nie tylko tłumaczem, ale także osobą, która znacząco przyczyniła się do rozwoju i promocji fantastyki w Polsce.
Życiorys
Lech Jęczmyk to wybitny absolwent rusycystyki, którego edukacja odbyła się na Uniwersytecie Warszawskim w 1959 roku. Po zakończeniu studiów, w latach 1959–1963, pracował jako pracownik biblioteki w Polskim Instytucie Spraw Międzynarodowych. Jego kariera zawodowa szybko przyspieszyła, gdy w latach 1963–1978 objął stanowisko kierownika redakcji w Wydawnictwie „Iskry”, gdzie miał okazję przygotować sześć tomów antologii „Kroki w nieznane”. Następnie, w latach 1978–1984, zajmował stanowisko kierownika działu literatury anglojęzycznej w Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik”, gdzie prowadził serię literatury science fiction pod nazwą „Z kosmonautą”. Pomiędzy 1990 a 1992 rokiem Jęczmyk pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopisma „Fantastyka”, a w roku 1992 objął kierownictwo działu publicystyki w TVP1. W okresie 1992–1993 był zastępcą redaktora naczelnego tygodnika „Spotkania”. Po zakończeniu kariery w mediach, w latach 2000–2003 uczył w Zespole Szkół Ogólnokształcących im. gen. S. Maczka w Warszawie. Z chwilą przejścia na emeryturę w 2003 roku, skoncentrował się na swoich pasjach literackich i społecznych.
Działalność społeczna i polityczna
W latach 1950–1955 był przewodniczącym szkolnego koła Związku Młodzieży Polskiej. Jęczmyk był również członkiem Związku Literatów Polskich do roku 1983. W okresie 1981–1984 aktywnie uczestniczył w ruchu „Solidarność” Międzywydawniczej. W latach 1982–1984 pełnił funkcję autora, redaktora i kolportera podziemnych czasopism, takich jak „BMW”, „Wyzwolenie”, „Vacat” i „Sprawa”. Ponadto w latach 1981–1989 był zaangażowany w Duszpasterstwo Środowisk Twórczych, a także w Ruch Polityczny Wyzwolenie w latach 1982–1984, a w latach 1985–1992 był członkiem zarządu Polskiej Partii Niepodległościowej.
W 1991 roku podjął bezskuteczną próbę zdobycia mandatu poselskiego z ramienia Polskiej Partii Niepodległościowej. Dwa lata później wystartował z pierwszego miejsca kaliskiej listy Koalicji dla Rzeczypospolitej, będąc związanym z Ruchem dla Rzeczypospolitej. W kolejnych wyborach w 2001 roku znów próbował swoich sił, kandydując z listy Alternatywy Ruchu Społecznego. Rok 2002 przyniósł mu także kandydaturę na prezydenta Warszawy, gdzie ostatecznie zajął 14. miejsce. W 2016 roku zasiadł w radzie krajowej partii Jedność Narodu, która została wyrejestrowana w 2017.
Był również współpracownikiem Radia Wnet. W 2013 roku opublikował swoje wspomnienia pod tytułem „Światło i dźwięk. Moje życie na różnych planetach”. Pasjonował się judo, zdobywając 1 dan i będąc członkiem reprezentacji Polski do 1969 roku. Sportowe sukcesy odniósł trenując w klubie AZS Warszawa, a w 1967 roku zdobył brązowy medal mistrzostw Polski seniorów w kategorii open. Interesującym aspektem jego życia jest fakt, że przez pewien czas w latach 80. XX wieku był ochroniarzem księdza Jerzego Popiełuszki.
Jęczmyk był także inspiracją dla postaci Paula Barleya w komiksie Funky Koval, który powstał dzięki współpracy Macieja Parowskiego, Jacka Rodka (scenariusz) oraz Bogusława Polcha (rysunki).
Odznaczenia
Lech Jęczmyk, znany działacz w sferze kultury, zdobył wiele prestiżowych odznaczeń za swoją działalność. W 1999 roku otrzymał Odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”, co stanowiło znaczące wyróżnienie w jego karierze.
Jednakże to nie wszystko, ponieważ w dniu 30 października 2007 roku, z okazji 25-lecia wpływowego pisma Fantastyka, Lech Jęczmyk został uhonorowany srebrnym medalem „Gloria Artis”. Medal ten przyznał Kazimierz Michał Ujazdowski, ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego, co potwierdza jego ogromny wkład w rozwój kultury literackiej w Polsce.
Publikacje
Zbiór esejów
W swej twórczości Lech Jęczmyk zaprezentował szereg przemyśleń i analiz, które ukazały się w różnych publikacjach. W 2006 roku wydał Trzy końce historii czyli Nowe Średniowiecze, a pięć lat później w 2011 roku zaprezentował Dlaczego toniemy, czyli jeszcze nowsze Średniowiecze, która była dostępna dzięki wydawnictwu Zysk i S-ka.
Rok 2013 okazał się dla Jęczmyka wyjątkowy, ponieważ w tym czasie opublikował dwa znaczące tytuły: Nowe Średniowiecze. Felietony zebrane, który nosi numer ISBN 978-83-7785-067-1 oraz Światło i dźwięk. Moje życie na różnych planetach, którego ISBN to 978-83-7785-171-5.
Antologie
W dorobku autora znajdują się także liczne antologie. W latach 1970-1976 Jęczmyk brał udział w tworzeniu serii Kroki w nieznane, złożonej z sześciu tomów. Oprócz tego w 2005 roku zaprezentował Kroki w nieznane. Almanach fantastyki.
W późniejszych latach zainicjował projekt dotyczący klasycznej literatury science fiction, co zaowocowało cyklem Rakietowe szlaki, który ukazał się w siedmiu tomach, publikowanych od 2011 do 2012 roku.
Tłumaczenia
Lech Jęczmyk wykazał się również jako tłumacz, przekładając prace wielu znakomitych autorów. W 1985 roku przedstawił Kto zastąpi człowieka autorstwa Briana W. Aldissa, a dwa lata później w 1990 roku zrealizował przekład Imperium słońca J.G. Ballarda.
W ciągu lat współpracował z różnymi autorami, w tym m.in.: Ursulą K. Le Guin, której prace Świat Rocannona oraz Lewa ręka ciemności również przetłumaczył, oraz Kazuo Ishiguro, którego Nokturny ukazały się w 2010 roku. W 1972 roku przetłumaczył utwór Kowboje oceanu autorstwa Arthura C. Clarke’a.
Wśród istotnych tytułów znajdują się także Człowiek z Wysokiego Zamku i Valis Philipa K. Dicka, a także Podziemny krąg Chucka Palahniuka oraz wiele innych znaczących pozycji literackich.
Współpraca z Kazimierzem Dziewanowskim przy pracy nad Ginącym plemieniem w serii Naokoło świata z 1972 roku jest również godna uwagi.
Przypisy
- a b Michał R.M.R. Wiśniewski Michał R.M.R., Zmarł Lech Jęczmyk. Tłumacz, redaktor, polski głos Vonneguta i Dicka [online], polityka.pl, 2023 [dostęp 18.07.2023 r.]
- Nie żyje Lech Jęczmyk. Legenda polskiej fantastyki [online], tysol.pl, 17.07.2023 r. [dostęp 17.07.2023 r.]
- Lech Jęczmyk – Encyklopedia Solidarności [online], encysol.pl [dostęp 24.11.2017 r.]
- AKADEMIA WNET – WNET.fm [online], wnet.fm [dostęp 14.08.2020 r.]
- Dominik Jabs: Lech Jęczmyk: Byłem Jego ochroniarzem. opowiedzmioksjerzym.pl. [dostęp 01.07.2018 r.]
- Rejestr stopni: 1 DAN. Polski Związek Judo. [dostęp 01.07.2018 r.]
- Adam Wojno, Wiesław Błach: Leksykon polskiego judo, wyd. Klub Seniora Judo, Wrocław 2005.
- Medale „Gloria Artis” i odznaczenia „Zasłużony dla kultury polskiej” dla twórców związanych z pismem „Fantastyka”. 30.10.2007 r.
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Eleonora Harendarska | Łukasz Porębski | Łukasz Żyta | Piotr Iwicki | Zbigniew Gostomski | Aleksander Kuźba | Jerzy Riegel | Michał Zieliński (muzyk) | Dariusz Tomasz Lebioda | Grzegorz Kardaś | Stefan Czyżewski | Jacek Szymczak | Jacek Michalski | Jerzy Ridan | Andrzej Chłopecki | Wojciech Gryniewicz | Zdzisław Giżejewski | Jan Tomaszewski (muzyk) | Danuta Michałowska (plastyk) | Jerzy Sulima-Kamiński (pisarz)Oceń: Lech Jęczmyk