Zygmunt Moczyński

Kultura i sztuka

Zygmunt Moczyński to postać, która zapisała się w historii jako wybitny pedagog muzyczny oraz kompozytor. Urodził się 23 lutego 1871 roku w Bydgoszczy, gdzie spędził swoje dzieciństwo i wczesne lata życia.

W ciągu swojego życia, Moczyński zyskał reputację profesjonalnego dyrygenta, a jego talent muzyczny wpłynął na wiele osób w jego otoczeniu. Jednak jego osiągnięcia nie ograniczały się tylko do muzyki. W czasie II wojny światowej, w latach 1939–1940, odegrał kluczową rolę jako przywódca pomorskiej organizacji konspiracyjnej znanej jako Batalion Śmierci za Wolność, walcząc o wolność w trudnych czasach okupacji.

Jego życie zakończyło się tragicznie 17 września 1940 roku w Palmirach, gdzie zginął, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii muzycznej oraz działalności konspiracyjnej w Polsce.

Życiorys

W zaborze pruskim

Zygmunt Moczyński przyszedł na świat 23 lutego 1871 roku w Bydgoszczy jako najmłodszy z synów Marcina oraz Eleonory z Holsteinów. Już w dzieciństwie przejawiał dokonania muzyczne, grając na organach oraz śpiewając w chórze. Uczył się w Instytucie Muzycznym w Bydgoszczy, jednak z powodu niekorzystnej sytuacji finansowej, nie zdołał ukończyć nauki. Już w czasach młodzieńczych zaczął pisać swoje pierwsze kompozycje. Kontynuuje edukację w Rogoźnie, gdzie 23 lutego 1893 roku uzyskał maturę, a następnie w Seminarium Nauczycielskim w Paradyżu (obecnie Gościkowo), przymierzając się do zawodu nauczyciela. Jako student skomponował m.in. balladę „Król ślepiec”. Po zdaniu egzaminu rozpoczął pracę nauczyciela w Koźminie Wielkopolskim, gdzie aktywnie uczestniczył w polskim ruchu muzycznym, stanowiącym target pruskich władz. Był zwolennikiem Narodowej Demokracji oraz uzyskał skierowanie do Instytutu Nauki Kościelnej w Berlinie, gdzie zdobył dyplom dyrygenta, organisty oraz nauczyciela muzyki i śpiewu.

Po ukończeniu studiów w Berlinie Moczyński otrzymał skierowanie do Seminarium Nauczycielskiego w Grudziądzu, jednak jego regencja w Kwidzynie zablokowała to, wskazując na powstańcze korzenie ojca oraz dziadka Moczyńskiego, a także na słabe umiejętności językowe jego żony Marii Goebel. Ostatecznie jako miejsce pracy w jego życiorysie zostało Szczecin.

W II Rzeczypospolitej

Po zakończeniu I wojny światowej związał się z Polską, przybywając na teren kraju. W latach 1919–1922 pracował w Państwowym Seminarium Nauczycielskim w Rogoźnie, gdzie m.in. stworzył „Pieśń żołnierską” oraz „Koncert Jankiela”. W 1922 roku przeniósł się do Torunia, gdzie objął stanowisko wicedyrektora Konserwatorium Muzycznego. W okresie 1928-1939 roku pełnił funkcję dyrektora chóru „Dzwon”. Angażował się również w pracę w Polskim Radiu Pomorza i Kujaw, pełniąc rolę dyrygenta w chórze „Cecylia” oraz organisty w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. Dodatkowo był aktywnym współpracownikiem Konfraternii Artystów w Toruniu.

W swoim toruńskim okresie zrealizował wiele kompozycji, w tym: „Hymn Pomorza”, „Straż nad Wisłą”, „Bolesława Chrobrego”, „Pochód śpiewaków”, „Szarżę”, „Z twoich kości hetmanie” (zadedykowaną Tadeuszowi Kościuszce), „Redutę Ordona”, „Kołowrotek”, „Krótkie kwartety smyczkowe”, „Trio kameralne”, „Poemat symfoniczny”, „Marsz żałobny”, „W dalekim porcie”, „Dzwon okrętowy”, jak i opracowania ludowe pieśni kujawskich oraz kaszubskich. W 1928 roku został nagrodzony Złotym Krzyżem „Pro Ecclesia et Pontifice”, a w 1934 roku objął stanowisko wicedyrektora oraz profesora Konserwatorium Muzycznego w Toruniu. W 1938 roku uhonorowano go Złotym Krzyżem Zasługi, a 12 grudnia tegoż roku w Dworze Artusa świętował swoje 50-lecie pracy kompozytorskiej.

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej w wrześniu 1939 roku dołączył do Komendy Obrońców Polski oraz stał na czele młodzieżowej organizacji Batalion Śmierci za Wolność. Z pomocą Komendy udało mu się utrzymać kontakt z warszawskim ruchem oporu. Jako przywódca tej organizacji zachęcał swoich członków do ostrożności i unikania niepotrzebnych wyzwań bojowych.

Po rozbiciu Batalionu przez gestapo, Moczyński został aresztowany 6 marca 1940 roku i umieszczony w Forcie VIII. Gestapo poszukiwało go ze względu na jego działalność w Gdańsku oraz wielokrotnie pełnione mandaty poselskie. Więziony w celi numer 17, najprawdopodobniej dzielił ją z Józefem Falkowskim, jego współpracownikiem z Batalionu. Przesłuchiwany w siedzibie gestapo przy ul. Bydgoskiej, był pytany o swoje powiązania z warszawskim podziemiem, a według dostępnych informacji, podczas brutalnych przesłuchań nie uległ złamaniu. Okoliczności jego śmierci nie są do końca znane. Możliwe, że po dalszym dochodzeniu w Bydgoszczy, został przewieziony do Warszawy, gdzie spędził ostatnie tygodnie swojego życia na Pawiaku. Został rozstrzelany 17 września 1940 roku w Palmirach, wraz z wieloma członkami Batalionu. Istnieją nieporozumienia co do daty jego śmierci – niektórzy błędnie wskazują, iż zmarł 17 kwietnia 1940 roku w wyniku tortur. Prawdopodobnie jego ciało zostało pochowane w Palmirach, jednak podczas ekshumacji przeprowadzonej przez Polski Czerwony Krzyż i Komisję Badań Zbrodni Niemieckich w Polsce, jego szczątki nie zostały zidentyfikowane.

Zygmunt Moczyński miał dwie żony – pierwszą, Marię Goebel, z którą zawarł związek małżeński 11 lutego 1896 roku, mieli troje dzieci. Jego drugą żoną była Maria Moczyńska, z domu Ratajczak. Para mieszkała przy ul. Konopnickiej 15. Po II wojnie światowej, na cześć Moczyńskiego, nadano jego imię wielu ulicom w Toruniu (na Chełmińskim Przedmieściu), Bydgoszczy (w Śródmieściu) i Szczecinie. W 1946 roku chór „Dzwon” w Toruniu przyjął nazwę „Chór Rzemieślniczy Dzwon im. Zygmunta Moczyńskiego”, a 17 czerwca 1962 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą go w swoim domu przy ul. Konopnickiej 15, co było inicjatywą Polskiego Związku Chórów i Orkiestr.

Ordery i odznaczenia

W życiu Zygmunta Moczyńskiego kluczową rolę odegrały liczne odznaczenia, które zdobył za swoje osiągnięcia. Wśród nich wyróżniają się:

  • Złoty Krzyż Zasługi, przyznany 11 listopada 1936,
  • Krzyż „Pro Ecclesia et Pontifice”, otrzymany w 1928.

Oceń: Zygmunt Moczyński

★★★★★
Średnia ocena:4.75 Liczba ocen:9