Na terenie Bydgoszczy znajdują się dwie malownicze wyspy rzeczne, znane jako Wyspy w Brdyujściu. Tworzą one unikalny krajobraz z wyjątkowym ekosystemem, który przyciąga mieszkańców oraz turystów.
Pierwsza z wysp obejmuje powierzchnię wynoszącą około 40 hektarów, przy wymiarach zbliżonych do 2650 metrów długości i 150 metrów szerokości. Druga wyspa ma nieco mniejszy rozmiar, osiągając 7,5 hektara, z wymiarami 920 metrów długości na 80 metrów szerokości.
Obie wyspy są oddzielone przypadłym kanałem, który prowadzi do śluzy Czersko Polskie, co sprawia, że stanowią one interesujący element lokalnego systemu wodnego.
Położenie
Wyspy znajdują się w malowniczej okolicy między rzekami Brda a Wisła. Ta lokalizacja charakteryzuje się pięknem przyrody i jest usytuowana w wschodniej części Bydgoszczy, w obrębie osiedla Brdyujście.
Historia
W piśmiennictwie z okresu XV-XVII wieku można znaleźć informacje na temat wyspy Stara Dbrzyca, wzmiankowanej po raz pierwszy w 1431 roku. Ta historyczna wyspa funkcjonowała na bagnistych terenach wokół ujścia rzeki Brdy do Wisły.
W 1656 roku Stara Dbrzyca została ufortyfikowana przez szwedzkich rajtarów, co miało na celu kontrolę nawodnych szlaków handlowych na Wiśle. W maju tegoż roku miała miejsce potyczka z wojskami Stefana Czarnieckiego, która doprowadziła do odwrotu żołnierzy szwedzkich.
W XVIII wieku wyspa zaczęła przekształcać się w półwysep, a ostatecznie zniknęła z map. Dzisiaj wyspy w Brdyujściu mają swoje korzenie w kanale Brdy oraz budowie Portu Drzewnego, który powstał blisko ujścia rzeki do Wisły.
Dzięki działalności Bydgoskiego Towarzystwa Akcyjnego Portu, założonego w 1875 roku, w którym uczestniczyli kupcy drzewni, właściciele tartaków oraz tratew, rozpoczęto budowę infrastruktury związanej z handlem drzewem.
W latach 1877–1879 w okolicy ujścia Brdy do Wisły powstały dwie śluzy i dwa jazy, a także stworzono akwen o powierzchni około 50 ha, którego poziom wody został podniesiony o 2,5 m.
Aby oddzielić Port Drzewny od Wisły, powstał pas lądu o długości 3 km i szerokości 150 m, przerywany kanałami prowadzącymi od śluzy oraz jazu. Port Drzewny graniczył z wyspą od zachodu, gdzie mieścił się wewnętrzny port (później przekształcony w tor regatowy) oraz zewnętrzny, a od wschodu dostęp miały kanał ujściowy Brdy i rzeka Wisła.
W celu ochrony przed powodziami usypano wał, na którym zbudowano drogę techniczną, a na południowym końcu wyspy znajdował się jaz iglicowy, zamieniony w 1906 roku na jaz walcowy, który był połączony z niewielką elektrownią wodną. Przez most na śluzie Brdyujście można było dotrzeć na wyspę.
Po 1920 roku wewnętrzny Port Drzewny przestał być wykorzystywany do przechowywania tratew, co skłoniło do przekształcenia go w tor do organizacji regat wioślarskich oraz kajakarskich. W czasach międzywojennych oraz po II wojnie światowej miały miejsce liczne edycje Wszechpolskich Regat Wioślarskich.
W 1924 roku na skarpie w południowej części wyspy zbudowano drewniane trybuny dla widzów. Podczas mistrzostw Polski w 1924 roku trybuny zostały wypełnione przez 5000 osób, a wśród zaproszonych gości był prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Stanisław Wojciechowski. Impreza przyciągnęła uwagę zarówno krajową, jak i zagraniczną, a prasa zaczęła określać Bydgoszcz mianem „polskiego Henley”.
W związku z przyznaniem Bydgoszczy organizacji Mistrzostw Europy w Wioślarstwie w 1928 r. trybuny zostały rozbudowane, a frekwencja na zawodach osiągnęła niespotykaną dotąd liczbę, z 30 tysiącami widzów w ciągu dwóch dni.
Dramatycznej zmiany doświadczyły trybuny w 1945 roku, kiedy to zostały spalone przez żołnierzy radzieckich. Podczas późniejszej przebudowy toru regatowego w latach 1956–1958 zmieniono oś toru, co skutkowało przeniesieniem trybun na przeciwny brzeg akwenu.
W latach 80. XX wieku w okolicy południowego krańca wyspy zbudowano niewielką elektrownię wodną „Mewat”, a w latach 90. XX wieku elektrownia zrealizowała projekt budowy własnego jazu, co przyczyniło się do odciążenia historycznego jazu walcowego.
W roku 1999, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku rozpoczął budowę nowej śluzy, mającej za zadanie zastąpić starą i mało funkcjonalną śluzę Brdyujście. W ramach tych prac dokonano przekopu wyspy, dzieląc ją na dwie części, a w centralnej części kanału powstała śluzę Czersko Polskie.
Współczesność
Obecnie dostęp do wysp można uzyskać po dokonaniu uzgodnień z właścicielem terenu, jakim jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gdańsku – Nadzór Wodny w Bydgoszczy. Ścieżka prowadzi przez mosty nad śluzami, w tym zabytkową „Brdyujście” oraz nowoczesną „Czersko Polskie”.
Według założeń Planu Rewitalizacji i Rozwoju Bydgoskiego Węzła Wodnego, planowane jest włączenie północnego fragmentu mniejszej wyspy w nową zabudowę, która przewiduje budowę największej w Bydgoszczy, dwupoziomowej mariny przeznaczonej dla jednostek wodnych, usytuowanej w sąsiedztwie nieczynnej śluzy Brdyujście.
Przypisy
- Wroński Stanisław, Pietrzak Ewa. Nasza nadrzeczna tożsamość [w:] Kalendarz Bydgoski 2010.
- Kocerka Henryk. Historia toru regatowego w Brdyujściu 1912-2004. [w:] Kronika Bydgoska XXVI (2004). Bydgoszcz 2005.
- Mrozik Konrad: Osiągnięcia bydgoskiego sportu w czasach II Rzeczypospolitej. [w:] Kronika Bydgoska XIV (1992). Bydgoszcz 1993.
- Mrozik Konrad: Bydgoskie wioślarstwo lat międzywojennych. [w:] Kalendarz Bydgoski 1987.
- Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie. [w:] Kalendarz Bydgoski 1968.
- Sławińska Krystyna: Przemysł drzewny w Bydgoszczy i w okolicy w latach 1871-1914: Prace Komisji Historii t.VI.: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Prace Wydziału Nauk Humanistycznych. Seria C: 1969.
- Biskup Marian red.: Historia Bydgoszczy. Tom I do roku 1920. Warszawa-Poznań: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1991, s. 234.
- Łbik Lech. Średniowieczne brody i przeprawy na dolnej Brdzie w okolicy Bydgoszczy. [w:] Kronika Bydgoska XIX. Bydgoszcz 1998.
Pozostałe obiekty w kategorii "Wyspy":
Wyspa Młyńska w Bydgoszczy | Wyspa na Zimnych Wodach | Wyspa św. Barbary w Bydgoszczy | Wyspa kanałowa w Bydgoszczy | Wyspa na KapuściskachOceń: Wyspy w Brdyujściu