Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy

---

Historia

„Historia muzeum zaczyna się od ważnej decyzji, która dotyczyła przekazania wybranych zbiorów archiwalnych z zakresu dyplomacji do Polski. Był to gest wdowy po Karolu Poznańskim, Wandzie Poznańskiej, która mieszkała w Kanadzie. Karol Poznański był konsulem generalnym II RP w Paryżu (1927–1934) oraz Londynie (1934–1945). Właśnie dzięki jej determinacji i historii rodziny zaczęły się kształtować zbiory, które miały trafić do muzeum.

Współpraca z Wandą Poznańską odbyła się za pośrednictwem prof. dr hab. Adama Sudoła z Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, który zainicjował współpracę i przekazanie tych cennych zbiorów. W październiku 1997 roku odbyła się oficjalna delegacja do Montrealu, której celem było wręczenie Wandzie Poznańskiej medalu „Za Zasługi dla Miasta Bydgoszczy”. Równocześnie wiele polskich emigrantów przekazało swoje cenne archiwalia, takie jak książki, pamiątki, a także mundury wojskowe i dyplomatyczne.

Rok 1998 był przełomowy, gdyż Rada Miasta Bydgoszczy postanowiła przekazać willę przy ul. Berwińskiego 4 na potrzeby muzeum. 23 czerwca tego samego roku zainaugurowano działalność placówki, a pierwszym dyrektorem został prof. dr hab. Adam Sudoł. Uznanie dla muzeum wyraził minister spraw zagranicznych RP, który objął placówkę honorowym patronatem i powiadomił wszystkie polskie ambasady oraz placówki konsularne, co zaowocowało napływem kolejnych darów od Polaków zamieszkałych w różnych krajach.

W dniu 2 czerwca 1999 roku, po zakończeniu niezbędnych prac remontowych, miało miejsce uroczyste otwarcie stałej siedziby Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego. Obecnie muzeum funkcjonuje jako niezależna placówka badawcza przy Wydziale Historycznym Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, oferując swoje zasoby mieszkańcom Bydgoszczy, regionu oraz Polonii na całym świecie.

Sylwetka Karola i Wandy Poznańskich

Karol Poznański rozpoczął swoją karierę w służbie dyplomatycznej i konsularnej w 1920 roku. Jego zaangażowanie w rokowania, które doprowadziły do podpisania traktatu ryskiego, miało miejsce 18 marca 1921 roku. W okresie od 1927 do 1934 roku pełnił funkcję konsula generalnego II Rzeczypospolitej w Paryżu, a następnie, od 1934 roku, w Londynie. Jego misja dyplomatyczna zakończyła się 5 lipca 1945 roku, kiedy to Wielka Brytania oraz inni alianci uznali Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej w Polsce, co wiązało się z cofnięciem uznania dla rządu emigracyjnego z siedzibą w Londynie. W tym czasie większość polskich dyplomatów zdecydowała się na życie wśród emigrantów politycznych.

Wanda z Dmowskich Poznańska, urodzona 23 lipca 1898 roku, była osobą o starannym wykształceniu oraz leczącą kilka języków obcych. Z biegiem czasu nauczyła się także klasycznej stenografii niemieckiej. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, wzięła udział w pracy w polskim parlamencie. Osobiście znała wielu kluczowych polityków ówczesnych czasów, w tym Józefa Piłsudskiego. Jako stenografistka, a później radca, brała aktywny udział w istotnych wydarzeniach dyplomatycznych.

Wanda była świadkiem m.in. rokowań, które zakończyły się podpisaniem traktatu ryskiego. Jako członkini polskiej delegacji wzięła udział w konferencji ekonomicznej w Genui w 1922 roku, pełniąc odpowiedzialność osobistej sekretarki ministra Gabriela Narutowicza oraz stenografistki delegacji. Po zamach na prezydenta Gabriela Narutowicza, Wanda miała za zadanie sporządzenie stenogramu z przebiegu rozprawy przeciwko zabójcy pierwszego prezydenta II RP.

W 1940 roku Wanda przybyła do Kanady na pokładzie okrętu wojennego, a cztery lata później, w 1944 roku, powróciła do Wielkiej Brytanii razem z matką i córką, aby dołączyć do męża, który kontynuował pracę jako konsul generalny II RP. Po 1945 roku Wanda i Karol Poznańscy zdecydowali się na emigrację do Montrealu w Kanadzie, gdzie spędzili resztę życia.

Wanda Poznańska zmarła 4 czerwca 2003 roku w Montrealu. zgodnie z jej ostatnią wolą, została pochowana w Bydgoszczy, miejscowości, w której nigdy nie mieszkała, lecz pragnęła spocząć wśród ludzi, którzy otaczali ją życzliwością w późniejszych latach życia.

Ekspozycja

Czołowym atutem Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy jest „Archiwum Rodziny Poznańskich”. W jego skład wchodzą oryginalne dokumenty, fotografie, a także korespondencja zarówno służbowa, jak i prywatna. Dodatkowo, zgromadzono rękopisy oraz testamenty wybitnych Polaków. Warto wspomnieć o kolekcji sztychów Stefana Mrożewskiego (1894–1975) oraz zbiorze polskich banknotów z okresu międzywojennego.

Wśród bogatych zbiorów archiwalnych znalazły się również unikatowe dokumenty, które niegdyś należały do Józefa Becka, ostatniego ministra spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej. Ich przekazanie miało miejsce dzięki synowi dyplomaty, Andrzejowi Beckowi, który dostarczył te cenne materiały z USA. Muzeum przechowuje również archiwalia związane z historią polskiego ruchu ludowego w Stanach Zjednoczonych i Belgii.

Dodatkowymi skarbami są historyczne mundury, odznaczenia wojskowe oraz medale, a także niezwykła kolekcja sztandarów i chorągwi. W 2003 roku, po śmierci Wandy Poznańskiej do muzeum trafiła spuścizna mebli i dzieł sztuki, w tym prace takich artystów jak Rembrandt, Wyspiański, Fałat, Boznańska, Gerson, Gottlieb oraz Wyczółkowski.

Warto również odnotować, że w 2008 roku, podczas wystawy AutografExpo(w innych językach) z okazji dziesiątej rocznicy powstania Województwa Kujawsko-Pomorskiego, w muzeum został podpisany symboliczny dokument nazwany „Aktem Jedności”. Pośród sygnatariuszy tego dokumentu byli: marszałek województwa kujawsko-pomorskiego – Piotr Całbecki, wojewoda kujawsko-pomorski – Rafał Bruski, prezydent Bydgoszczy – Konstanty Dombrowicz, oraz ambasador Ukrainy w Polsce – Ołeksandr Mocyk. Wśród gości honorowych znalazł się Jerzy Kulej, a także rektorzy bydgoskich uczelni oraz dyrektor muzeum, prof. Adam Sudoł, a także biegły sądowy i twórca dokumentu Jarosław Pijarowski.

Wystawy

Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy organizuje różnorodne wystawy, które odzwierciedlają bogatą historię Polski oraz losy Polaków w kontekście dyplomacji i uchodźstwa.

Wśród wystaw stałych oraz czasowych znajdują się między innymi:

• „Dzieje dyplomacji polskiej po 1918 r.”,
• „Dzieje uchodźstwa polskiego po 1918 r.”,
• wystawa portretów wybitnych Polaków mieszkających w Anglii,
• „Polacy w historii świata”,
• „55 lat działalności Związku Harcerstwa Polskiego poza granicami kraju”,
• „Żołnierze wyklęci” – dokumentująca losy podziemia antykomunistycznego w Polsce po 1944 r.,
• „Sowietyzacja i depolonizacja Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej” – prezentująca reprodukcje unikatowych fotografii z Archiwum Dokumentacji Filmowej i Fotograficznej w Krasnogorsku pod Moskwą,
• „Walka, pojednanie, przyjaźń. Gnyś i Neubert – piloci września 1939” oraz inne.

Działalność

W Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy odbywają się różnorodne wydarzenia, takie jak naukowe konferencje, wykłady, spotkania Polonii z młodzieżą oraz olimpiady historyczne. Uczestnicy tych inicjatyw, w tym pracownicy naukowi, doktoranci, studenci oraz dziennikarze, korzystają z cennych archiwaliów, które są gromadzone w tym miejscu.

Muzeum ściśle współpracuje z Stowarzyszeniem „Wspólnota Polska”, które udziela wsparcia Polakom zamieszkałym w byłych republikach ZSRR. Ta współpraca przynosi korzyści również w ramach współpracy z Towarzystwem Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, gdzie efektem wspólnych działań jest utworzenie Centrum Badań Regionalnych – Działu Kresów Północno-Wschodnich.

W marcu 2002 roku w murach muzeum odbyły się obrady Światowej Rady Badań nad Polonią, które były wsparte przez profesora dr. Edwarda Szczepanika, ostatniego premiera rządu II RP na Uchodźstwie.

Honorowi kustosze Muzeum

W Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy istnieje zaszczytna lista honorowych kustoszy, osób, które wspierają instytucję i jej działalność. Oto oni:

• Henri Musielak – Francja,
• Dorota Guczalska – USA,
• Ryszard Ciskowski – USA,
• Feliks Rembiałkowski – USA,
• Zuzanna Pankanin – Francja,
• Marian Dąbrowski – Wielka Brytania,
• Roman Lewicki – Wielka Brytania,
• Światowy Związek Bydgoszczan,
• Dorota Kempka – Polska,
• Lech Różycki – Polska,
• Arkadiusz Jawień – Polska,
• Margaret Anne Adamson – Australia,
• Mariusz Kałdowski – Wielka Brytania,
• Waldemar Serocki – Polska,
• Jarosław Pijarowski – Polska,
• Radosław Sikorski – Polska (ofiarodawca tzw. kabiny ciszy).

---

Oceń: Muzeum Dyplomacji i Uchodźstwa Polskiego w Bydgoszczy

---