Muzeum Oświaty w Bydgoszczy

---

Historia

Początek muzeum datuje się na 30 kwietnia 1979 roku, kiedy to powstała pierwsza w Polsce instytucja poświęcona pamiątkom nauczycielskim, którą prowadziła społecznie grupa emerytowanych pedagogów. Kluczową postacią, która przyczyniła się do założenia muzeum, był Stanisław Lisewski.

Dzięki jego staraniom została powołana Rada Założycielska, w skład której weszli: Bronisław Pozorski oraz Franciszek Grott. Organizacja działalności muzealnej odbywała się z oparciem o Radę Zakładową Związku Nauczycielstwa Polskiego. Już w kwietniu 1979 roku muzeum uzyskało pomieszczenia przy ul. Kołłątaja 9, w ówczesnej siedzibie Wydziału Oświaty i Wychowania Urzędu Miejskiego.

W 1980 roku powstała stała ekspozycja, która była podzielona na cztery główne grupy tematyczne, skoncentrowane na historycznych okresach: zaboru pruskiego, II Rzeczypospolitej, okupacji hitlerowskiej i czasów Polski Ludowej. W roku 1981 muzeum przeniosło się do Domu Nauczyciela, mieszczącego się przy ul. Czartoryskiego 19.

14 października 1985 roku muzeum zyskało nowe siedziby w nowo wybudowanej szkole podstawowej nr 32, przy ulicy Bałtyckiej 59, a wówczas zmieniło swoją nazwę na Muzeum Oświaty. W pierwszych latach działalności instytucja zgromadziła około 1000 jednostek inwentarzowych, które były prezentowane w czterech salach wystawowych znajdujących się w piwnicy budynku.

Muzeum zorganizowało cztery stałe wystawy: „martyrologia nauczycielstwa bydgoskiego”, „szkoła sprzed lat”, „historia oświaty w Polsce” oraz „szkoła polska na obczyźnie”. Na przestrzeni lat, początkowo pełniąc funkcję placówki wychowania pozaszkolnego, od 1992 roku muzeum stało się częścią Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej im. Mariana Rejewskiego w Bydgoszczy.

W lutym 2004 roku muzeum zostało przeniesione do nowych pomieszczeń na II piętrze budynku przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie 4, gdzie kontynuuje swoją misję zachowania i promowania wiedzy o historii oświaty.

Działy

W strukturze wewnętrznej muzeum funkcjonują następujące sekcje, każda z nich pełni znaczącą rolę w dokumentowaniu i promowaniu historii edukacji:

• Dział Muzealiów – ten segment koncentruje się na zbieraniu oraz przechowywaniu różnorodnych eksponatów związanych z edukacją, takich jak:
• sprzęt szkolny,
• portrety historycznych postaci,
• godła,
• przybory wykorzystywane przez uczniów i nauczycieli,
• stroje szkolne,
• efekty działalności twórczej nauczycieli oraz uczniów.
• Dział Dokumentów Życia Społecznego – odpowiedzialny za gromadzenie różnych form dokumentacji dotyczącej wydarzeń społecznych i edukacyjnych. Zawiera między innymi:
• informatory,
• afisze,
• plakaty,
• kalendarze,
• programy imprez i uroczystości,
• regulamin szkolny,
• kodeksy ucznia,
• dyplomy,
• zaproszenia,
• podziękowania,
• proporczyki,
• plakietki,
• nagrania oraz filmy oświatowe.
• Dział Archiwaliów – w skład tej sekcji wchodzą bezcenne zbiory dokumentów archiwalnych, które obejmują:
• zespoły i szczątki akt,
• spuścizny osobiste,
• biografie,
• kroniki historyczne.
• Księgozbiór – kompendium literatury edukacyjnej, w którym znajdują się:
• podręczniki,
• programy nauczania,
• wycinki prasowe,
• czasopisma, które miały znaczenie w rozwoju polskiej oświaty.

Ekspozycja

Muzeum Oświaty w Bydgoszczy posiada bogatą kolekcję, którą tworzy ponad 21 tysięcy zinwentaryzowanych jednostek. Większość zbiorów pochodzi z darowizn, zaś zbiory biblioteczne obejmują ponad 4000 książek oraz 700 tytułów czasopism.

Wśród eksponatów można znaleźć różnorodne sprzęty szkolne oraz materiały edukacyjne, takie jak wyposażenie uczniów i nauczycieli, fotografie, nagrania, świadectwa szkolne, tarcze szkolne, proporczyki, emblematy, plakietki, znaczki i nalepki. Muzeum gromadzi także filmy, nagrania dźwiękowe, podręczniki oraz lektury, jak również spuścizny wybitnych nauczycieli bydgoskich oraz dokumenty dotyczące szkół i organizacji uczniowskich z Bydgoszczy i regionu, sięgając nawet czasów zaboru pruskiego, aż do współczesności.

Ekspozycje są prezentowane w trzech salach wystawowych, a ich najstarsze elementy to m.in. elementarze z alfabetem gotyckim i łacińskim z lat 1880 oraz 1910, kieszonkowy śpiewnik polski, jak również dwa unikalne egzemplarze „Pana Tadeusza” Adama Mickiewicza z XIX wieku, jeden wydany w Lipsku, a drugi we Lwowie.

Wystawy stałe

W 2020 roku, główna ekspozycja obejmowała tematy takie jak:

• Szkoła sprzed lat – ukazująca szkołę z okresu zaboru pruskiego i dwudziestolecia międzywojennego,
• Losy nauczycieli bydgoskich w latach 1939-1945 – poświęcona nauczycielom (około 130), którzy stracili życie w wyniku masowych egzekucji oraz w obozach zagłady, a także tym, którzy prowadzili tajne nauczanie,
• Szkice z dziejów oświaty – prezentująca kluczowe wydarzenia w bydgoskiej oświacie w XX wieku,
• Wpływ polityki na oświatę w PRL – przedstawiająca dzieje polskiej oświaty w latach 1945–1989 oraz zmiany w programach nauczania, strojach i podręcznikach,
• Drogi zdobycia zawodu nauczyciela – ukazująca historie oraz ewolucję w kształceniu kadr nauczycielskich przez trzy wieki,
• Tradycje związkowe pracowników oświaty – prezentująca dokumenty i publikacje związane z działalnością związkową,
• Marian Rejewski bydgoszczanin, matematyk, kryptolog – wystawa będąca częścią projektu edukacyjnego, skierowanego do uczniów szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych, z towarzyszącymi zajęciami edukacyjnymi wykorzystującymi multimedia.

Wystawy czasowe

Tematyka wystaw czasowych odzwierciedla zarówno historię, jak i współczesność oświaty w Bydgoszczy, a także nawiązuje do rocznic i jubileuszy. Muzeum angażuje się również w działalność dydaktyczną, oferując lekcje muzealne dla uczniów szkół podstawowych, gimnazjów, liceów oraz studentów.

Zwiedzanie

Muzeum Oświaty w Bydgoszczy oferuje możliwość zwiedzania w specjalnych godzinach. Można je odwiedzać w poniedziałki, środy oraz piątki od 8.00 do 15.00, natomiast we wtorki muzeum jest dostępne dla zwiedzających od 8.00 do 17.00.

Wstęp do muzeum jest dostępny w atrakcyjnej cenie wynoszącej jedynie 2 zł.

---

Oceń: Muzeum Oświaty w Bydgoszczy

---