Anna Szpakowska-Kujawska

---

Życiorys

Urodzona w 1931 roku w Bydgoszczy, Anna Szpakowska-Kujawska była najmłodszą z trojga dzieci Wacława Szpakowskiego, osobą o wielu talentach, w tym architektury, muzyki oraz fotografii. Był on również prekursorem sztuki geometrycznej, minimal-artu oraz op-artu. W 1935 roku rodzina przeniosła się do Otwocka, a od 1945 roku osiedliła się we Wrocławiu.

W roku 1950 ukończyła Liceum Sztuk Plastycznych w Wrocławiu. Następnie zdecydowała się na dalszą edukację w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu, gdzie studiowała na Wydziale Malarstwa Architektonicznego. Dyplom uzyskała w 1956 roku w pracowni prowadzonej przez prof. Marię Dawską oraz prof. Eugeniusza Gepperta.

W 1965 roku została wyróżniona stypendium Fundacji Michaela Karolyi w Vence, a w 1998 roku otrzymała stypendium przyznane przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Anna Szpakowska-Kujawska zdobyła także Nagrodę Prasy Dolnośląskiej w 1977 roku za całokształt swojej działalności artystycznej.

Między rokiem 1977 a 1984 przebywała w Nigerii, gdzie jej talent i umiejętności pozwoliły jej na nauczanie malarstwa i rysunku w Kwara College of Education w Illorin. Obecnie mieszka i tworzy we Wrocławiu, gdzie kontynuuje swoją artystyczną działalność.

Twórczość

Twórczość Anny Szpakowskiej-Kujawskiej odzwierciedla bogactwo form i technik, jakie artystka z powodzeniem eksploruje w swojej pracy. Zajmuje się malarstwem, w tym także malarstwem ściennym, rzeźbą ceramiczną dostosowaną do architektury, a także rysunkiem, kolażem i wieloma innymi technikami własnymi.

Różnorodność technik, form, stylistyk i motywów okazuje się mieć w tej twórczości wspólną linię tematyczną, którą jest metaforyczny portret człowieka: istoty niedoskonałej, nieraz wręcz groteskowej, a jednocześnie godnej szacunku w swoich powszednich zmaganiach z życiem. Nie sztuka, ale życie właśnie – życie osobiste w jego uniwersalnych, wspólnych wszystkim ludziom egzystencjalnych sensach – jest nieustającym tematem tej wielowątkowej twórczości.

Od roku 1961 artystka była częścią tzw. Szkoły Wrocławskiej, znanej później jako Grupa Wrocławska. W jej skład wchodzili tacy wybitni artyści jak Jan Chwałczyk, Wanda Gołkowska, Józef Hałas czy Alfons Mazurkiewicz.

W początkowym okresie jej działalności artystycznej można dostrzec wpływy zagranicznych podróży, zwłaszcza w takich cyklach jak Dionizje i Aleksandryjczycy. Równocześnie zaczęła zmierzać ku sztuce portretowej, w której potrafiła uchwycić stany emocjonalne oraz psychikę przedstawianych osób, zarówno bliskich, jak i całkowicie obcych jej ludzi.

W roku 1963 jej podróż do Azji Centralnej wywarła istotny wpływ na jej twórczość, inspirując ją architekturą regionu – domami i świątyniami, co w rezultacie wpłynęło na dalszy rozwój artystyczny oraz podejmowane tematy.

Uproszczone formy, obłe kształty, nieregularne linie transferuje ze sfery architektury do swoich prac. Ludzie w jej obrazach stają się postaciami syntetycznymi, a zarazem niewykończonymi, niedokładnymi. Postać człowieka jest tutaj zhomogenizowana, należy raczej mówić o masie ludzkiej, grupie podobnych do siebie, zunifikowanych jednostek.

Jednym z najbardziej rozpoznawalnych cykli jej twórczości są Atomy, które powstały w latach 1967–1969. W 1968 roku były one wystawione w Galerii „Pod Moną Lisą”, prowadzonej przez Jerzego Ludwińskiego. Atomy to kompozycje, w których wir postaci pozbawiony jest indywidualnych cech.

W tych, głównie monochromatycznych, obrazach artystka przedstawia postaci patrzące ku górze, z nadzieją bądź obawą. Czasem przypominają one nadlatujące bombowce, innym razem zaś tłum, proletariat, społeczeństwo zdominowane przez ustrój totalitarny.

Cyklem, który nawiązuje do Atomów, jest seria Czas zatrzymany, obejmująca również malarstwo o dużych formatach. W 1971 roku artystka wykonała dzieło na płytkach ceramicznych do elewacji Instytutu Matematyki Uniwersytetu Wrocławskiego, a w 1975 roku powstała podobna kompozycja w holu Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu.

Uczestniczyła również w Sympozjum Plastycznym Wrocław ’70, tworząc jednocześnie jako samodzielna artystka, oraz jako członkini zespołu prowadzonego przez Mariana Bogusza.

W okresie lat 80., po pobycie w Nigerii, artystka zaczęła preferować jasną, żywą kolorystykę, co można zauważyć w pracy Jest się. W następnej dekadzie stworzyła cykl Zmęczeni, w którego skład wchodzą rzeźby z szamotu, obrazujące ściągnięte i pomarszczone twarze, zainspirowane pracą robotników, którzy pomagali jej podczas pleneru w Wrocławskich Zakładach Fajansu. Równocześnie prowadziła prace nad kolażem Pisane, skupiającym się na liternictwie i słowach wyciętych z książek.

W 2015 roku wydała zbiór wspomnień o nazwie Ekundayo albo droga, dokumentujący jej pobyty w Nigerii. Ostatnimi czasy artystka czerpała inspirację z uroków przyrody Dolnego Śląska, przede wszystkim z rejonów Kotliny Kłodzkiej, co zaowocowało cyklem Droga do środka.

Wybrane prace

Cykle

W twórczości Anny Szpakowskiej-Kujawskiej możemy znaleźć szereg fascynujących cykli artystycznych, które pokazują jej rozwój oraz zmiany w podejściu do sztuki. Oto niektóre z jej istotnych dzieł:

• Aleksandryjczycy, 1960,
• Dionizje, 1960−1961,
• Ballady rodzinne, 1963,
• Atomy, 1967−1969,
• Polskie opowieści rodzinne, 1976,
• Znikania, 1986−1987,
• Pisane, lata 90.,
• Droga do środka, 1. dekada XXI w.,
• Opowieści, 2. dekada XXI w.,
• Niepokoje, 2. dekada XXI w.

Kompozycje wielkoformatowe

Artystka również stworzyła imponujące kompozycje wielkoformatowe, które zyskały uznanie w przestrzeni publicznej. Wśród nich znajduje się:

• Kompozycja malarska na płytkach ceramicznych na elewacji Instytutu Matematycznego Uniwersytetu Wrocławskiego, 1971,
• Kompozycja malarska w holu głównym Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej we Wrocławiu, 1975.

Rzeźby

W zakresie rzeźby, Szpakowska-Kujawska również wykazała się dużą inwencją. Jej ważne dzieła to:

• Zmęczeni, lata 90.,
• Skrzydlaki, 2. dekada XXI w.

Wystawy indywidualne

Anna Szpakowska-Kujawska ma na swoim koncie wiele interesujących wystaw indywidualnych, które przyciągnęły uwagę zarówno krytyków sztuki, jak i miłośników kultury. Warto zwrócić uwagę na jej udział w takich miejscach jak:

• 1961 – Klub Dziennikarza we Wrocławiu, Galeria BWA w Poznaniu, Klub 13 Muz w Szczecinie,
• 1968 – Galeria pod Moną Lisą we Wrocławiu,
• 1969/1970 – Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• 1970 – Galeria ZPAP w Katowicach,
• 1972 – Galeria „EL” w Elblągu,
• 1975 – Galeria „U Dziennikarzy” we Wrocławiu, BWA w Szczecinie,
• 1977 – Galeria BWA we Wrocławiu,
• 1986 – Galeria „W Pasażu” we Wrocławiu, Galeria Historyków Sztuki w Warszawie,
• 1990 – Patrzymy, Galeria BWA „Awangarda” we Wrocławiu,
• 1996 – Pisaniny, Galeria BWA „Awangarda” we Wrocławiu,
• 1998 – Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• 2002 – Wystawa prac powstałych w trakcie pobytu w Nigerii, Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• 2003 – Galeria „II piętro” we Wrocławiu,
• 2005 – Jest się, Muzeum Narodowe we Wrocławiu oraz Muzeum Śląskie w Katowicach,
• 2006 – Jest się, Galeria Miejska Arsenał w Poznaniu,
• 2018/2019 – Zmęczeni, Muzeum Współczesne Wrocław.

Te wystawy odzwierciedlają rozwój artystyczny Szpakowskiej-Kujawskiej oraz jej wyjątkowe podejście do sztuki, które przyczynia się do wzbogacania polskiej kultury. Warto zwrócić uwagę na różnorodność miejsc i tematów, które artystka eksploruje.

Wystawy zbiorowe

Anna Szpakowska-Kujawska miała zaszczyt uczestniczyć w szeregu znaczących wystaw zbiorowych w różnych lokalizacjach. Oto niektóre z nich:

• 1961 – Wystawa Ziem Nadodrzańskich we Wrocławiu,
• 1962 – Festiwal Polskiego Malarstwa Współczesnego w Szczecinie,
• 1963 – Wystawa i sympozjum „Złote Grono” w Zielonej Górze,
• 1966 – Sto obrazów polskich malarzy w Sztokholmie,
• 1967 – Polskie malarstwo współczesne w Bergen, Stavanger, Kopenhaga, Helsinki,
• 1968 – Triennale Rysunku we Wrocławiu,
• 1970 – Sympozjum Plastyczne Wrocław ’70,
• 1974 – Triennale Rysunku we Wrocławiu (wyróżnienie),
• 1985 – Wystawa „Grupy Wrocławskiej” w Galerii „W Pasażu”, Wrocław,
• 1986 – Sztuka Wrocławia w Dreźnie,
• 1990 – Sztuka Wrocławia 1945–70, Muzeum Narodowe we Wrocławiu,
• 1999 – Wystawa Okręgu Wrocławskiego ZPAP,
• 2002 – Sztuka Reduktywna w BWA w Lublinie,
• 2003/2004 – Jeden rok, 30 pozycji, 30 przestrzeni, Museum of Modern Art w Hunfeld.

---

Oceń: Anna Szpakowska-Kujawska

---